حمایت از بورس اتلاف منابع است؟
مسعود وطنخواه
گروهی از کارشناسان، از دخالت دستوری و نسجیده دولت و سازمان بورس در بازار سرمایه انتقاد می‌کنند و مقتقدند که این راهکارها تنها حکم مسکن‌های موقتی را دارد و به نوعی اتلاف منابع است.
پس از گذشت یک سال و نیم از آغاز سقوط بورس، هنوز امیدی به برگشت این بازار نیست. رئیس سازمان بورس نیز روز گذشته از گفتن زمان تعادل برای بورس خودداری کرد.
به گزارش خبرآنلاین، مجید عشقی در حاشیه نشست کمیسیون بازار پول و سرمایه در اتاق بازرگانی ایران در جمع خبرنگاران در پاسخ به سئوالی درباره اینکه شاخص‌های بورس تا چه زمان در کانال نزولی قرار خواهد داشت؟ گفت: «زمان دادن برای این نوسان‌ها صحیح نیست ولی به صورت کلی می‌گویم وقتی ابهام‌ها برطرف شود یعنی بودجه تصویب شود بازار اوضاع خاص خودش را به دست خواهد آورد و تعادل می‌یابد.»
روند حرکتی شاخص کل در این مدت به گونه‌ای بود که هر حرکت مثبتی تنها فرصت فروش و نقد کردن سرمایه بود پیش از این نیز در مطلبی تحت عنوان «آیا معاملات این روزهای بورس بازی مجموع صفر است؟» به این موضوع پرداخته شد.
ماهنامه شماره نخست سوشیانت دی در این باره نوشت: «حال این روزهای بازار سرمایه بر اساس نمودارها، بازدهی و اظهارات فعالان بورس خوب نیست و بیشتر معامله‌کنندگان از نفروختن به موقع سهام و خارج شدن از این بازار پشمانند و افسوس گذشته را می‌خورند و این نظر غالب قوت می‌گیرد که بورس این روزها بازی مجموع صفر است.»
مهدی صادقی شاهدانی و سید مهدی پاک‌دات در مقاله پژوهشی بررسی شبهه قماری بودن در مورد معاملات مجموع صفر که در تارنمای «مطالعات اقتصاد اسلامی» منتشر شده، در این باره نوشته‌اند:
«معاملات مجموع صفر معاملاتی هستند که در آن‌ها زیان یکی از معامله‌گران در مقابل نفع دیگری است؛ و درست به همان میزان که فردی سود می‌برد دیگری ضرر خواهد کرد. کاربرد اصلی معاملات مجموع صفر مدیریت ریسک است. برخی معتقدند که علت حرام بودن قمار این است که معامله مجموع صفر است و لذا هر معامله مجموع صفرِ دیگر نیز از نظر اسلام مردود است».
در ادامه این مقاله پژوهشی نیز آمده است: «در واکاوی مفهوم قمار به این نتیجه خواهیم رسید که از نظر لغوی و در اصطلاح فقها و از نظر احادیث، قمار دارای سه رکن اساسی است: ۱- لعب ۲- مغالبه ۳- مراهنه. از بین این سه رکن، در معاملات مجموع صفر فقط «مراهنه» موجود است.
مراهنه یعنی گرو گذاشتن وجه معین از سوی دو طرف تا در پایان از بازنده به برنده برسد. «مغالبه» به معنای این است که هر یک از طرفین قصد و تلاش برای غلبه بر دیگری را داشته باشد که به‌طور عامیانه «برد و باخت» نامیده می‌شود. در معاملات مجموع صفر کسی به‌دنبال برد و غلبه بر طرف مقابل نیست بلکه همه صرفاً به دنبال کسب سود هستند.
«لعب» به معنای کاری است که غرض عقلایی نداشته باشد در‌حالی‌که معاملات مجموع صفر لااقل یک منفعت و غرض عقلایی مهم دارند و آن همان «پوشش ریسک» است. در نتیجه مطابق تعریف غالب فقهای امامیه از قمار، معامله مجموع صفر، قمار نیست.»
راهکارهای متفاوتی برای احیا این مریض در حال مرگ از قبیل بازارگردانی، سهام خزانه و محدودیت‌های خریدوفروش از سوی تعدادی از کارشناسان در این مدت مطرح شد اما در نقطه مقابل و مخالفان این روش‌ها، ارائه این راهکارها را نسنجیده و ابتر خوانده‌اند و دلیل ادعای خود را ادامه روند نزولی بورس در یک سال و نیم عنوان می‌کنند.
بازارگردانها افراد یا شرکت‌هایی هستند که با هدف کسب سود، اقدام به خرید و فروش دارایی مالی (اوراق بهادار) یا کالاهای اقتصادی می‌کنند و بنا به ماهیت عملکرد، از نوسانات ناخواسته قیمت دارایی می‌کاهند. بازارگردانی فعالیتی حرفه‌ای است و بازارگردانها باید تخصص و دانش کافی در اختیار داشته باشند تا به وسیله آن بتوانند به درستی عمل کنند. بازارگردان نقش‌های زیادی در بازار سرمایه ایفا می‌کند.
مخالفان بازارگردانی سهام با اصل بازارگردانی مخالف نیستند بلکه این نوع بازارگردانی که خارج از عرف بورس‌های دنیا است را مختص کشور ما ذکر می‌کنند و برای بازار سرمایه زیان‌آور می‌دانند در بازارگردانی شرکت با یک بازارگردان قراردادی برای خریدوفروش سهام خود منعقد می‌کند و شرکت بازارگردان با استفاده از منابع شرکت سفارش‌دهنده تنها به روانتر شدن سهام آن شرکت کمک می‌کند و در این اثنا بازارگردان به فکر کارمزد و سود خودش است و پس از تمام شدن منابع دیگر کاری ندارد که سرنوشت منابع زایل‌شده در بازار نزولی چه می‌شود.
اکنون که تاثیر موقتی بودن راهکارهای ارائه‌شده بر همه آشکار شده است و منابع نقد زیادی از درون شرکت‌ها که می‌توانست برای افزایش تولید و اشتغال جامعه صرف شود به نام حمایت از بوری برای بازار سرمایه‌ای مصرف شده است که همچنان بر روند نزولی خود اصرار دارد این سوال بسیاری از منتقدان طرح‌های به ظاهر زیبا اما ناقص است که آیا حمایت از بورس در این روزها اتلاف منابع نیست؟
پیش‌بینی زمان برای نوسان‌ها درست نیست
رئیس سازمان بورس نیز در نشست کمیسیون بازار پول و سرمایه در اتاق بازرگانی ایران در جمع خبرنگاران گفت: نوسان شاخص بورس، ذاتی است و بالا و پایین می‌رود. متغیر اصلی سازمان بورس هم، بالا و پایین رفتن شاخص نیست، بلکه تداوم سودآوری شرکت‌ها است
به گزارش اقتصادآنلاین؛ مجید عشقی افزود: اکنون با توجه به جمع‌بندی‌ها و تصمیمات اخذشده، امید می‌رود طی یک یا دو ماه آینده شاهد تغییرات اساسی در حوزه دامنه نوسان باشیم. اما ناگفته نماند این موضوع قرار است به صورت تدریجی رخ دهد تا لطمه‌ای به بازار سهام وارد نشود.
او در پاسخ به این سوال که شاخص‌های بورس تا چه زمانی در کانال نزولی قرار خواهد داشت، اضافه کرد: زمان دادن برای این نوسان‌ها درست نیست، اما به صورت کلی می‌گویم زمانی که ابهام‌ها برطرف شود، یعنی بودجه تصویب شود، بازار وضع خاص خود را به دست خواهد آورد و به تعادل می‌رسد.
توسعه نهادهای مالی در برنامه سازمان بورس
رئیس سازمان بورس افزود: در سه ماه گذشته، ۶ شرکت مجوز تاسیس کارگزاری دریافت کرده‌اند و برای شرکت‌های سبدگردان نیز، حدود ۶ یا ۷ مورد مجوز صادر شده است. به یک شرکت تامین سرمایه نیز، پیش از این مجوز داده شده بود و پرونده دیگر شرکت‌ها در حال تکمیل است که به محض تکمیل مجوزهای صادرشده، کار خود را آغاز خواهند کرد. تلاش می‌کنیم تا پایان سال جاری، صف‌های ایجادشده از قبل را به صفر برسانیم. هر چند درخواست‌های جدید را هم می‌پذیریم و بررسی می‌کنیم.
حمایت دولت از بورس به معنای تزریق مستقیم پول نیست
عشقی گفت: در صورت اتخاذ تصمیمات منطقی برای صنایع و شرکت‌ها، سودآوری خواهند داشت و به این ترتیب، هیچ نیازی به حمایت ندارند. تصمیماتی که هفته گذشته در مورد بودجه گرفته شد و برخی پیشنهاداتی که در دست دولت است، شفافیت شرکت‌ها را بیشتر و به میزان کمی، ریسک افزایش یکباره هزینه‌ها در شرکت‌ها را کنترل کرد که این موضوع، موجب اعتماد در بازار شد.
