درهای صادرات و واردات در سال ۹۹ برکدام پاشنه می ‌چرخد

​جدیدترین آمار گمرک در زمینه تجارت خارجی حاکی از آن است که در دو ماه ابتدای سال، چهار میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار صادرات و همچنین پنج میلیارد و ۴۱ میلیون دلار واردات انجام شده و چین با کسب مقام اول در صادرات و واردات از یا به ایران رتبه نخست شرکای تجاری تهران در این شرایط محسوب می‌شود.

سخنگوی گمرک گفت: تجارت خارجی کشور در دو ماهه اول امسال به ۲۱ میلیون تن رسید که از این حجم ۱۴.۵ میلیون تن صادرات و حدود ۶.۵ میلیون تن واردات بوده اما سهم ارزشی واردات بیشتر از صادرات شده است. همچنین عراق که در مدتی جایگاه سوم مقصد صادراتی ایران شده بود به جایگاه قبلی خود (دومین مقصد صادراتی ایران) برگشت.

سید روح الله لطیفی اظهار کرد: ارزش کارنامه ۲۱ میلیون تنی ایران در این دو ماه نیز به ۹ میلیارد و ۳۴۱ میلیون دلار می‌رسد که سهم صادرات از مجموع این رقم چهار میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار و واردات نیز پنج میلیارد و ۴۱ میلیون دلار است.

وی در خصوص کارنامه تجارت خارجی در اردیبهشت ماه افزود: در این ماه شاهد صادرات ۹ میلیون و ۱۷۶ هزار تن کالا به ارزش دو میلیارد و ۶۴۸ میلیون دلار بودیم که از لحاظ وزنی نسبت به فروردین ۷۱ درصد و از لحاظ ارزشی ۶۰ درصد رشد داشتیم. در رویه واردات نیز در این ماه سه میلیون و ۸۷۹ هزار تن کالا به ارزش سه میلیارد و ۱۱۰ میلیون دلار وارد کشور شده است که از لحاظ وزنی نسبت به فروردین ۵۳ درصد و از لحاظ ارزش نیز ۶۱ درصد رشد را شاهد بودیم.

لطیفی در خصوص عمده مقاصد صادراتی  کشور در دو ماهه نخست سال گفت: پنج کشور مقصد صادرات کالاهای غیرنفتی ایران در این مدت به ترتیب چین با یک میلیارد و ۱۹۰ میلیون دلار و سهم بیش از ۲۷ درصد، عراق با یک میلیارد و ۱۰۷ میلیون دلار و سهم بیش از ۲۵ درصد، امارات با ۶۸۲ میلیون دلار و سهم بیش از ۱۵ درصد، افغانستان با ۳۴۱ میلیون دلار با حدود هشت درصد و ترکیه با ۱۴۴ میلیون دلار با سهم بیش از سه درصدی قرار دارند.
دبیر شورای اطلاع‌رسانی گمرک در خصوص کشورهای طرف معامله در رویه واردات نیز گفت: پنج کشور نخست واردات کالا در این مدت به ترتیب چین با یک میلیارد و ۲۳۴ میلیون دلار، امارات با یک میلیارد و ۷۸ میلیون دلار، ترکیه با ۵۳۵ میلیون دلار، روسیه با ۳۵۶ میلیون دلار و هند با ۳۳۵ میلیون دلار قرار دارند.

افت ۴۰ درصدی مبادلات تجاری ایران و چین

این روند در حالی است که چندی پیش خبر رسیده بود که مبادلات تجاری ایران و چین در ۴ ماهه نخست سال میلادی ۴۰ درصد کاهش یافته است.
در این زمینه گمرک چین اعلام کرد مبادلات تجاری ایران و چین در ۴ ماه نخست سال جاری میلادی با افت ۴۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده است. مبادلات تجاری ایران و چین که در ژانویه تا آوریل ۲۰۱۹ بالغ بر ۸.۷۶ میلیارد دلار اعلام شده بود در ژانویه تا آوریل سال جاری به ۵.۲۶ میلیارد دلار کاهش یافته است.

صادرات چین به ایران در این دوره اندکی افزایش و واردات از ایران کاهش داشته است. صادرات چین به ایران در ژانویه تا آوریل۲۰۲۰ با افزایش ۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده و به ۲.۹۲ میلیارد دلار رسیده است.

چین در ژانویه تا آوریل سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۲.۸۳ میلیارد دلار کالا به ایران صادر کرده بود، اما ارزش واردات چین از ایران افت زیادی داشته است. چین در ژانویه تا آوریل ۲۰۱۹ بالغ بر ۵.۹۳ میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده بود که این رقم با کاهش ۶۱ درصدی در ژانویه تا آوریل امسال به ۲.۳۴ میلیارد دلار رسیده است.

البته باید گفت که نفت کالای عمده وارداتی چین از ایران است. افت قیمت نفت علت عمده کاهش ارزش صادرات ایران به چین در این دوره بوده است.

بجز چین تراز تجاری ایران با شرکای آسیایی منفی است

تجارت میان ایران و دیگر شرکای آسیایی‌اش همچون چین به نظر حال‌وروز خوبی ندارد. آمارهای رسمی منتشرشده ترکیه و دیگر شرکای آسیایی ایران حاکی از سقوط چشمگیر تجارت میان ایران با این کشورها در سه ماهه ابتدایی ‌سال ۲۰۲۰ است. همچنین براساس آمار‌های منتشرشده صادرات ترکیه و همه شرکای اصلی ایران در آسیا به کشور بسیار بالاتر از واردات‌شان از ایران بوده است. به این ترتیب تراز تجاری ایران با همه این کشورها برای نخستین بار منفی شده است.

مرکز آمار ترکیه در تازه‌ترین گزارش ماهانه خود که روز دوشنبه پانزدهم اردیبهشت منتشر شد، می‌گوید واردات این کشور از ایران در سه ماهه ابتدایی‌ سال نسبت به دور مشابه پارسال با افتی بیش از ۶ برابری به ۲۸۲‌میلیون دلار سقوط کرده است. صادرات ترکیه به ایران نیز در سه ماهه ابتدایی‌ سال تقریبا نصف شده و به ۴۵۱‌میلیون دلار سقوط کرده است. این درحالی است که ترکیه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری کشورمان شناخته می‌شود.

در خاور دور آمارهای گمرکی ژاپن نیز حاکی است که این کشور در سه ماهه ابتدایی ‌سال تنها ۱۴‌میلیون دلار واردات از ایران داشته است که نسبت به دور مشابه پارسال ۲۷ برابر کاهش نشان می‌دهد. اما صادرات ژاپن به ایران در این مدت تقریبا با رشدی دو برابری به ۱۹‌میلیون دلار رسیده است.

کره‌جنوبی دیگر کشور آسیای دور هم وضعیتی همچون ژاپن در معادلات تجاری با ایران دارد و براساس آمارهای گمرک این کشور صادرات کره‌ها به ایران در سه ماهه ابتدایی ‌سال ۴۷‌میلیون دلار بوده که نسبت به دور مشابه پارسال ۶ برابر افت داشته و وارداتش از ایران نیز تنها ۲.۷‌میلیون دلار بوده است.
هند یکی دیگر از شرکای تجاری ایران نیز دیگر کشور آسیایی است که هنوز آمارهای سه ماهه ابتدایی ‌سال جاری را منتشر نکرده است، اما آمارهای وزارت اقتصاد این کشور نشان می‌دهد که در ماه ژانویه تنها ۳۳‌میلیون دلار واردات از ایران داشته که نسبت به ژانویه پارسال ۲۱ برابر کاهش داشته و صادراتش به ایران نیز با افتی نزدیک ۳۰‌درصدی به ۲۳۴‌میلیون دلار رسیده است.این همه درحالی است که آمار تجارت با کشور‌های عربی حاشیه خلیج‌فارس و خاورمیانه تنها تا آخر ‌سال ۹۸ در دسترس است که برمبنای این آمار ایران به این کشور‌ها ۱۲میلیارد و ۵۰۰‌میلیون دلار صادرات و حدود ۹‌میلیارد دلار واردات داشته است. همچنین شرکای مهم تجاری ایران در تجارت خارجی عراق و افغانستان نیز که از مهم‌ترین بازارهای کالای ایرانی هستند، هنوز آمار جدیدی منتشر نکرده‌اند.

چین همیشه به واردات نفت از ایران ادامه خواهد داد

در ادامه خوب است بدانیم که نظر همایون فلک‌شاهی تحلیلگر موسسه کپلر در گفتگویی که با ایلنا داشته است این است که چین همیشه به وارداتنفت از ایران ادامه خواهد داد.

وی با بیان اینکه در رقابت اقتصادی بین نه فقط ایران و روسیه بلکه ایران، روسیه، عربستان، عراق و…؛ چین بزرگترین برنده خوهد بود زیرا می‌تواند تخفیف بیشتری از این تامین کنندگان بگیرد، گفت: چین همیشه به واردات نفت از ایران ادامه خواهد داد چون می‌داند که این عملکرد قدرت چانه‌زنی‌اش را در برابر آمریکا قوی‌تر می‌کند.

فلک‌شاهی، درباره صادرات نفت روسیه به چین و تاثیرات ژئوپلیتیکی آن اظهار داشت: تمام صادرکنندگان نفت جهان تمایل دارند که به چین صادرات داشته باشند، زیرا این کشور در حال حاضر اولین واردکننده و دومین مصرف کننده بزرگ نفت بعد از آمریکا است، مصرف نفت‌خام چین حدود ۱۵ میلیون بشکه در روز است در حالی‌که آمریکا حدود ۲۰ میلیون بشکه نفت در روز یعنی حدود ۲۰ درصد تقاضای نفت دنیا، البته در شرایط عادی و نه شرایط ویژه کرونایی را به خود اختصاص داده است و احتمالا از ۲۰۲۵-۲۰۳۰ چین اولین مصرف کننده نفت جهان شده و از آمریکا عبور خواهد کرد. بنابراین هدف بزرگترین صادرکنندگان نفت دنیا از جمله عربستان‌سعودی، عراق و روسیه رشد یا نگهداشتن سهم‌شان در بازار چین است، به طوری که در چند سال اخیر عربستان، عراق، روسیه و آنگولا بزرگ‌ترین سهام بازار وارداتی نفت خام چین را داشتند.

وی ادامه داد: از لحاظ ژئوپلیتیکی هم می‌توان گفت روسیه انگیزه خاصی دارد که به منافع آمریکا ضربه بزند و از هر فرصت استفاده خواهد کرد تا بتواند جای خالی آمریکا را پر کند. البته روسیه در مقابل چین و آمریکا قدرت اقتصادی کوچک‌تری است، به همین دلیل هدفش این است که نقش آمریکا را کمرنگ‌تر کند، البته این یک بازی خطرناکی هم برای مسکو است چون می‌تواند قدرت گسترش چین را در جهان سریع‌تر کند.

تحلیلگر موسسه بین‌المللی کپلر در ادامه تصریح کرد: اینکه روسیه توانست در ماه آوریل رتبه اول تامین‌کنندگان نفت و انرژی در بازار چین را بر عهده بگیرد، فعلا اهمیت زیادی ندارد، چون آمار صادرات و واردات نفت هر ماه نوسان مهمی تجربه می‌کند، به عنوان مثال در ماه می تا به حال عربستان توانسته رتبه اول را پس بگیرد. آمار کپلر نشان می‌دهد که تا ۲۷ می واردات نفت چین از عربستان به ۲ میلیون و ۳۶۴ هزار بشکه در روز رسیده که در قیاس با واردات یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه‌ای که در ماه آوریل از همین کشور وارد شد، افزایش قابل توجهی است.

وی درباره تضاد انرژی دو کشور روسیه و چین گفت: به عقیده بنده نمی‌توان گفت چین وابستگی مهمی به نفت روسیه دارد، در ماه‌های اخیر با عدم تعادل شدیدی در بازار نفت مواجه شده بودیم. فقط می‌توان گفت که دولت چین تمرکز کرده که از طریق شرکت‌های دولتی و البته شرکت پالایشی خصوصی از افت قیمت جهانی استفاده کنند و نفت را بیش از حد وارد و ذخیره‌سازی کنند. در واقع نتیجه افت شدید قیمت نفت روسیه به نام اورالس افزایش واردات نفت از سوی چین شده است.