رشد مشاغل عجیب در بحران‌های اقتصادی
لیلا ابوالفتحی
با شروع بحران اقتصادی در دنیا به خصوص در کشورهایی که زیرساخت‌های محکم مالی و اقتصادی ندارند آمار جرائم و بزه افزایش می‌یابد اما نکته‌ای که مغفول می‌ماند رواج مشاغلی است که تا قبل از آن یا نبود و یا اگر بود به این گستردگی نبود.
زمانی که بحرانی در هر عرصه‌ای ایجاد می‌شود شاهد واکنش‌های متفاوتی از سوی افراد هستیم و هرکسی در مواجه با این بحران راه حل خود را دارد. گروهی از افراد با بحران کنار می‌آیند و به اصطلاح «چاره‌ای نیست و باید ساخت» را پیشه می‌کنند، گروهی اعتراض می‌کنند و گروهی هم فرصت‌طلب هستند و به اصطلاح از آب گلال‌آلود ماهی می‌گیرند و عده‌ای هم بر اثر فشاری که بر آنها وارد می‌شود در پی کسب درآمد هستند تا چرخ زندگی را بچرخانند.
در چند سال اخیر که بحران اقتصادی و همراه آن کرونا در کشور اوج گرفته است باعث شده است طبقه متوسط جامعه به طبقه فقیر جامعه تبدیل شود و خط فقر ۱۱ میلیون تومانی با حقوق پایه ۴ میلیون تومانی تامین اجتماعی تناسبی نداشته باشد و این باعث شده است که چرخ بسیاری از زندگی‌ها لنگ بزند و از حرکت بایستد. مرد یا زن سرپرست خانواده هم نمی‌تواند بی‌خیال خرج و مخارج زندگی شود و باید به هر طریق درآمدی داشته باشد که بتواند نان خالی هم که شده بر سر سفره خانواده بیاورد.
وقتی در سایت‌ها و آگهی‌های در و دیوار سیری کنیم با مشاغلی برخورد می‌کنیم که از چند سال پیش یا وجود نداشتند یا اگر هم بودند آنقدر کم بود که کسی به آنها توجه نمی‌کرد و به اصطلاح تک و توک پیش می‌آمد.
فروش شهادت
آگهی فروش شهادت یکی از ده‌ها شغلی است که در نزدیکی دفتر خدمات قضایی نظر را به خود جلب می‌کند. شهادت در هر موضوعی از انحصار ورثه گرفته تا طلاق و ازدواج و …. . نرخ هم از ۳۰هزار تومان شروع می‌شود تا بالا البته این نرخ تا قبل از ساعت ۱۰ است و در ساعات شلوغی دفتر بالاتر می‌رود.
البته در گذشته هم کسانی مقابل دفاتر قضایی و دادگاه‌ها بودند و شاهد ازدواج و طلاق بودند اما حالا تعدادشان بیشتر و دستمزدشان هم چند برابر شده است این در حالی است که بنا بر قانون، افشای جعلی بودن شهادتشان حبس بین ۶ماه تا دو سال در انتظارشان است.
اجاره حساب بانکی
اگر چرخی در فضا‌های مجازی بزنید با افرادی مواجه می‌شوید که دارای تعداد زیادی فالوور هستند و ادعا می‌کنند که به شما راه درآمد بالا را نشان می‌دهند. وقتی که با آنها گفت‌وگو می‌کنید متوجه می‌شوید که در حوزه رمزارزها فعالیت دارند و به دنبال یک شماره حساب بانکی هستند تا بتوانند سقف بیشتری پول جابه‌جا کنند و درآمد این اجاره حساب بانکی ماهی ۶ میلیون تومان است.
این عمل به لحاظ قانونی منعی ندارد فقط زمانی در این مورد جرم محرز می‌شود که مشخص شود با حساب شما پولشویی شده و باز هم اجاره دادن حساب جرم نیست.
سهمیه ارزی ۲هزار یورویی مسافری که با هدف تنظیم فروش ارز در نظر گرفته شد باعث ایجاد بازار جدیدی به نام اجاره کارت ملی شد.
افراد کم‌بضاعت و ناآگاه اقدام به اجاره کارت ملی خود به مبلغ ناچیز ۲۰۰تا ۳۰۰ هزار تومانی می‌کنند و افراد سودجو با کارت ملی آنها ارز دولتی می‌خرند و سپس در بازار آزاد می‌فروشند. دلالان روزی ۴ الی ۵ میلیون سود از هر کد ملی به جیب می‌زنند.
اجاره کارت بازرگانی
گرفتن کارت بازرگانی به نظر مشکل می‌‌آید اما با یک تماس با موسسات مرتبط و با واریز ۲ میلیون تومان به حسابشان و ارسال مدارک شناسایی و تحصیلی، ۳۰ روزه کارت بازرگانی خو را تحویل می‌گیرید.
حال سوال اینجاست که شکاف این ماجرا کجاست؟ چرا این قدر راحت یک شخص بی‌مرتبط با تولید و تجارت می‌تواند در ظرف یک ماه کارت بازرگانی بگیرد؟
اگر بخواهم به صورت گذرا به آن اشاره کنم باید به عواملی چون: کوتاه بودن زمان آموزش‌های قبل از واگذاری کارت و آزمون، دسترسی به سوالات آزمون از سوی برخی از شرکت‌ها و نمره قبولی ۱۲ در این آزمون، معرف‌های ناشناس، بازدیدهای صوری و … را نام برد.
حال این دارندگان بی‌ربط کارت بازرگانی با این کارتها چه می‌کنند؟
شما می‌توانید به ازای ۳۰۰میلیون تومان یک سال کارت بازرگانی خود را اجاره بدهید. فعالان اقتصادی هم می‌گوید چون ما مجبور به برگشت ارز حاصل از صادرات هستیم با استفاده از کارت بازرگانی جدی تا مبلغ یک میلیون یورو نیازی به برگرداندن ارز صادراتیمان نیستیم.
برخی هم برای واردات کالا به سراغ اجاره می‌روند و کارتهای یکبارمصرف بازرگانی در برهه‌ای بازار بسیار داغی داشت به نحوی که یک پیرزن ۸۰ساله یکی از بدهکاران بزرگ مالیاتی کشور است که به اسم او بیش از ۱۰۰ پورشه وارد کشور شده بود.
طبق اعلام علی‌اکبر کریمی، نماینده مجلس بالغ بر ۱۵هزار میلیار تومان برآورد فرار مالیاتی مربوط به کارتهای بازرگانی اجاره‌ای است.
اجاره کارت سوخت
کارت سوخت گازوئیل روزانه ۲۵۰ لیتر ۳۰۰۰۰۰
کارت سوخت سواری ماهانه ۵۰ هزار تومان
شما کارت بنزینتان را در اختیار قاچاقچیان شهرهای مرزی می‌گذارید و آنها هم ماهانه ۵۰ هزار تومان به حساب شما واریز می‌کنند.
مصرف سوخت بنا بر آمار، نجومی شده است. بر اساس اعلام شرکت پخش و پالایش، میزان مصرف بنزین در زاهدان ۳۴، زابل ۲۰، خاش ۲۸ و سراوان ۵ درصد بیشتر شده است.
مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه زاهدان دلیل آن را سرازیر شدن کارتهای سوخت مهاجر از سایر استانها و سوختگیری در جایگاه‌های منطقه عنوان کرده است.
سودجویان سوخت ارزان را از جایگاه‌های ایران می‌خرند و با دلار گران می‌فروشند البته با ناخالصی‌های فراوان و در ازای هر لیتر ۸۰۰ تومان به جیب می‌زنند.
یکی از شهروندان سیستانی توضیح داده است که اگر بتوانیم بنزین را به درون شهرهای پاکستان ببریم سود کلانی نصیبمان می‌شود زیرا بهای سوخت در شهرهای پاکستان به لیتری ۵ هزار تومان هم می‌رسد.
یکی دیگر هم می‌گوید که تجارت بنزین در شهرهای مرزی به قدری سودآور است که حتی کودکان هم با بطری نوشابه اقدام به جابه‌جایی سوخت می‌کنند. حمل بنزین در این مناطق با قاطر و وانت انجام می‌شود.
علیرضا محجوب، نماینده مجلس هم در توضیحی گفته بود که مصرف حدود ۲۰ میلیون لیتر مصرف روزانه بوی قاچاق می‌دهد و حاکی از رانت ویژه برای قاچاقچیان سوخت است.
اجاره شناسنامه
اجاره شناسنامه از آن موضوعاتی است که دایره وسیعتری نسبت به بقیه موارد دارد. اجاره شناسنامه برای مقاصد مختلفی صورت می‌گیرد.
-اجاره شناسنامه برای گذرنامه‌های جعلی
افراد متخلف شناسنامه‌ها را اجاره می‌کنند و برای افراد ممنوع‌الخروج گذرنامه جعلی صادر می‌کنند.
-اجاره شناسنامه برای خرید رای
البته این مورد مقطعی است و در زمان انتخابات مختلف سر برمی‌آورد اما نتایج آن تا سال‌ها و شاید سالیان سال بر بدنه جامعه خودنمایی می‌کند.
رحم اجاره‌ای
این مقوله از دو نظر قابل بررسی است یکی رواج آن به دلیل پیشرفت فناوری‌های جدید و ظهور و بروز تکنیکهای نو در باروری و تولید مثل است و یکی به دلیل فقر اقتصادی بسیاری از خانواده‌هایی است که این کار را انجام می‌دهند.
از این نظر این امر مخالفان و موافقانی دارد. گروهی معتقدند این باعث فرزنددار شدن خانواده‌های بی‌فرزند می‌شود اما گروه مخالف هم معتقدند که ورود به حریم شخصی زوجین، احساس بی‌هویتی کودکان متولد شده و گاهی فروپاشی ساختار خانواده می‌شود.
قیمت رحم اجاره‌ای در افراد مختلف و با توجه به شرایط متفاوت است. امسال این مبلغ به ۸۰ میلیون تومان رسیده است. البته حضور عربها در ایران برای این کار نرخ آن را بالا برده است و قیمت برای آنان از ۱۵۰ میلیون تومان شروع می‌شود.
تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز بیشترین آمار فرزندآوری از این طریق را دارند.
تا سالهای قبل این امر تابو بود اما به دلیل مشکلات اقتصادی در چند سال اخیر افزایش پیدا کرده است.
به گفته دکتر محسن کرمی، معاون امور اسناد هویتی سازمان ثب احوال، این مساله دارای ابعاد مختلف حقوقی، مذهبی، اخلاقی، پزشکی و فلسفی است.
کرمی قواعد سنتی حقوقی را کافی ندانست و به سکوت قوانین در این رابطه اشاره کرد.
فروش تخمک
در سالهای گذشته این کار با اهداف «دگردوستانه» انجام می‌شد اما اکنون به دلیل نبود قوانینی شفاف و نظارت قوی به تجارتی چراغ خاموش برای زنانی شده است که اینگونه تامین معاش می‌کنند و قیمتی ۴ تا ۸ میلیون تومانی دارد.
زنان جوان ۱۸ تا ۳۵ ساله که مطابق آمار همواره نرخ بیکاری بیشتری را نسبت به مردان دارند وارد این چرخه شده‌اند.
اهدای جنین
اهدای جنین با اهدافی چون: اهدای جنین به زوجین دیگر، اهدای جنین برای انجام تحقیقات و ذخیره جنینی برای آینده انجام می‌شود.
قانون اهدا جنینی به زوج‌های نابارور در سال ۸۲ توسط رئیس مجلس شششم برای نوشتن آیین‌نامه اجرایی به دولت وقت ابلاغ شد.
یکی از چالشهای موجود این است که کودکان که با این روش متولد می‌شوند، از پدر و مادر ثانویه یا همان والدین اهداگیرنده ارث نمی‌برند و این تضییع حقوق کودک است و از طرفی طبق قانون هویت والدین اهداکننده جنینی هم باید محرمانه باقی بماند که این مساله در مغایرت با حقوق کودکان است.
بعد روانی و هویتی که بعدا دچار این کودکان می‌شود هم نیاز به اصلاح قانون با توجه به فتواهای به روز شده دارد.
با توجه به تمام نکاتی که گفته شد ریشه تمام این موارد اقتصاد و سفره خالی مردم است البته نبود قوانین شفاف و جامع در این زمینه‌ها را هم نباید فراموش کرد.
در کنار این دو عامل نبود آگاهی حقوقی و ندانستن عواقب و جوانب بسیاری از کارها در بین مردم باعث می‌شود که بسیاری از افراد ندانسته به دام بیفتند و بعدا دچار خسران فراوانی شوند.
