سرمایه‌های زیر بالش به خط شدند

مریم غدیرپور

اقتصاد ایران در یکی از حساس‌ترین دوره‌های خود طی دهه‌های اخیر ایستاده است؛ دوره‌ای که در آن هم فشارهای بودجه‌ای و نوسانات ارزی مسیر تولید را دشوار کرده و هم انباشت کم‌سابقه دارایی‌های راکد در دست مردم پرسش‌های مهمی درباره شیوه هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد ایجاد کرده است.

در چنین شرایطی، وزارت امور اقتصادی و دارایی با طرحی تازه به نام «رویش» قصد دارد، مسیر جدیدی برای پیوند سرمایه‌های خرد و کلان مردم با پروژه‌های ملی و صادرات‌محور ایجاد کند؛ مسیری که به گفته وزیر اقتصاد می‌تواند منابع «زیر خاک مانده» مردم را به چرخه تولید بازگرداند و یک الگوی پایدار تأمین مالی را شکل دهد.

 حجم قابل توجهی از نقدینگی کشور در قالب طلا، ارز، رمزارز و سایر دارایی‌های غیرمولد در منازل نگه‌داری می‌شود؛ دارایی‌هایی که بنا بر برآوردهای غیر رسمی، تنها در بخش ارز نقدی حدود ۷۰ میلیارد دلار را شامل می‌شود.

اگر مردم احساس امنیت و اطمینان داشته باشند که سرمایه ارزی‌شان در مسیر درست به کار گرفته می‌شود، این ورود سرمایه می‌تواند یکی از مهم‌ترین موتورهای رشد اقتصادی در سال‌های پیش‌رو باشد

این منابع عظیم اما عملاً هیچ نقشی در توسعه صادرات، ایجاد اشتغال یا نوسازی صنعتی ندارند و نبود یک سازوکار امن و سابقه  بد عملکردی دولت در خصوص حساب های دلاری، مهم‌ترین مانع ورود آنها به بازار سرمایه و بخش تولید بوده است.

طرح «رویش» تلاش می‌کند، این حلقه مفقوده را تکمیل کند؛ از طریق ابزارهایی مانند اوراق مرابحه ارزی و صندوق‌های تضامین که قرار است امنیت روانی سرمایه‌گذاران را افزایش دهد و نقدینگی را به پروژه‌های تولیدی و صادراتی هدایت کند.

در این الگو، بازار سرمایه تنها محل نوسان‌گیری نیست؛ بلکه پلتفرمی برای سازماندهی منابع راکد و تزریق آنها به صنایع راهبردی کشور به‌شمار می‌رود. در رابطه با تاثیر طرح رویش بر اقتصاد کشور، عصراقتصاد با عباس حقانی نسب گفت وگویی انجام داده که ماحصل آن برای آگاهی رسانی به خواننده آمده است.

فعال‌سازی دارایی‌های راکد با طرح «رویش»

عباس حقانی‌نسب، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با عصر اقتصاد توضیح داد: طی بیش از یک دهه گذشته روند تشکیل سرمایه در کشور یا متوقف بوده یا حتی رشد منفی داشته است. وضعیتی که می‌تواند اثرات جدی بر رشد اقتصادی و پایداری تولید بر جای بگذارد و به یک دغدغه کلان اقتصادی تبدیل شود.

 وی افزود: موضوع دیگر به چالش‌های محیط سرمایه‌گذاری بازمی‌گردد، زیرا افزایش نااطمینانی در اقتصاد سبب شد بسیاری از خانوارها برای پوشش ریسک به سمت دارایی‌های فیزیکی و غیرمولد بروند؛ دارایی‌هایی مانند طلا، ارز نقدی و ملک که تنها نقش حفاظتی در برابر تورم داشته‌اند و ارتباطی با توسعه تولید و صادرات پیدا نکرده‌اند.

حقانی‌نسب بیان کرد: طرح «رویش» برای پاسخ به همین مسائل طراحی شده و هدف اش افزایش  نسبت دارایی‌های مالی در سبد خانوارهای ایرانی است و سعی دارد آن را به استانداردهای رایج در اقتصادهای توسعه‌یافته نزدیک کند.

 وی فعال‌سازی دارایی‌های غیرمولد و بازگرداندن آنها به چرخه اقتصاد را از چشم‌اندازهای اصلی این طرح دانست و اظهار کرد: اقدامی که می‌تواند زنجیره پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، تولید و رشد را کارآمدتر کند و ارتباط منطقی‌تری میان پس‌اندازهای مردم و بخش تولید برقرار سازد.

حقانی‌نسب تاکید کرد: ورود این منابع باید از مسیر بازارهای مالی شامل بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی انجام شود تا هدایت پس‌اندازهای خرد و کلان به سمت فعالیت‌های مولد امکان‌پذیر شود و سهم بازار سرمایه در تأمین مالی پایدار اقتصاد افزایش یابد.

سه شرط کلیدی موفقیت

از نگاه حقانی نسب، موفقیت این طرح وابسته به چند شرط کلیدی است. نخست آنکه ابزارهای مالی جدید باید با سطح ریسک قابل قبول برای خانوارها طراحی شوند؛ چرا که بسیاری از خانوارها به دلیل عدم‌اطمینان اقتصادی، سرمایه‌گذاری در دارایی‌های فیزیکی را ترجیح می‌دهند.

دوم آنکه دولت باید ثبات سیاستی و پیش‌بینی‌پذیری را در اقتصاد افزایش دهد تا تقاضا برای ابزارهای مالی بلندمدت تقویت شود. سوم آنکه بازار سرمایه باید از منظر زیرساخت نظارتی، شفافیت اطلاعاتی و سرعت ارائه خدمات، خود را به‌روز نگه دارد.

اگر دلارها از خانه خارج شود

عباس حقانی‌نسب در توضیح نقش دلارهای خانگی در اقتصاد خاطرنشان کرد: بخش قابل‌توجهی از منابع ارزی کشور به‌صورت نقد و خارج از شبکه رسمی در منازل نگه‌داری می‌شود؛ منابعی که اگر فعال شوند، می‌توانند فشارهای تامین مالی را کاهش دهند و به جریان سرمایه‌گذاری مولد جان تازه‌ای بدهند.

وی در ادامه یادآورشد: نگه‌داری دلار در خانه تنها نقش حفاظتی برای خانوار دارد، اما هیچ اثر اقتصادی ایجاد نمی‌کند؛ نه تولید را تقویت می‌کند، نه اشتغال می‌سازد و نه ظرفیت صادرات را افزایش می‌دهد.

حقانی‌نسب اذعان کرد: اگر این منابع از مسیر ابزارهای مالی مانند اوراق ارزی، صندوق‌های تضمین یا سازوکارهای شفاف بازار سرمایه جذب شوند، اولا به بنگاه‌های تولیدی دسترسی به ارز ارزان‌تر و مطمئن‌تر می‌دهد و ثانیا وابستگی دولت و شرکت‌ها به استقراض پرهزینه کاهش می‌یابد.

وی اضافه کرد: ورود این دلارها به چرخه اقتصادی باعث می‌شود پروژه‌های صادرات‌محور سریع‌تر تأمین مالی شوند و در نتیجه بازدهی بیشتری برای سرمایه‌گذاران ایجاد شود.

به گفته وی، فعال‌ شدن دلارهای خانگی علاوه بر کاهش سفته‌بازی، می‌تواند نوسانات بازار غیررسمی ارز را مهار کند و سیگنال ثبات به اقتصاد بدهد.

ورود این دلارها به چرخه اقتصادی باعث می‌شود پروژه‌های صادرات‌محور سریع‌تر تأمین مالی شوند و در نتیجه بازدهی بیشتری برای سرمایه‌گذاران ایجاد گردد

 حقانی‌نسب معتقد است اگر مردم احساس امنیت و اطمینان داشته باشند که سرمایه ارزی‌شان در مسیر درست به کار گرفته می‌شود، این ورود سرمایه می‌تواند یکی از مهم‌ترین موتورهای رشد اقتصادی در سال‌های پیش‌رو باشد.

کلام آخر

اقتصاد ایران در سال‌های اخیر با پدیده‌ای روبه‌رو بوده که می‌توان آن را «انقطاع زنجیره پس‌انداز تا رشد» نامید. خانوارها پس‌انداز می‌کنند، اما این پس‌اندازها در مسیر تولید قرار نمی‌گیرد. طرح رویش می‌خواهد این جریان را اصلاح کند.

اگر منابع خرد و کلان خانوارها از مسیر صندوق‌ها، بازار بدهی، اوراق کالایی یا ابزارهای نوین مالی وارد چرخه تولید شود، بنگاه‌ها می‌توانند ماشین‌آلات خود را نوسازی کنند، ظرفیت تولیدی افزایش یابد و در نهایت رشد اقتصادی پایدارتر شود.

در مجموع، طرح رویش راهبردی است برای اینکه سرمایه‌های راکد به اقتصاد بازگردند، رفتارهای غیرمولد کاهش یابد و بازار سرمایه نقش واقعی خود را در تجهیز و هدایت منابع ایفا کند. این طرح، اگر با دقت اجرا شود، می‌تواند یکی از گام‌های مهم در بازسازی ظرفیت تولیدی و کاهش فشار تورمی در اقتصاد ایران باشد.