امین انصاری
ایران با داشتن ۱۰ درصد از ذخایر نفتی و ۱۵ درصد از ذخایر گازی جهان، یکی از کشورهای کلیدی در تامین انرژی جهانی است. این منابع ارزشمند، نقش حیاتی در اقتصاد ملی ایران دارند.
براساس آمار، تولید نفت ایران در سال ۲۰۲۳ به حدود ۲.۹۹ میلیون بشکه در روز رسید که نسبت به سال قبل ۴۴۰ هزار بشکه افزایش داشته است. با این حال، این اتکا به درآمدهای نفتی، آسیب‌پذیری‌هایی برای اقتصاد ایران به همراه داشته است. وابستگی شدید اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی، اقتصاد کشور را در برابر نوسانات قیمت جهانی آسیب‌پذیر کرده است.
به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۲، ارزش صادرات نفت ایران به ۵۵.۴ میلیارد دلار رسید که افزایشی نسبت به سال‌های قبل را نشان می‌دهد. اما با کاهش قیمت جهانی نفت، این درآمدها کاهش یافته و در نتیجه، بسیاری از پروژه‌های توسعه‌ای کشور با مشکل بودجه مواجه شده‌اند. این وابستگی در حالی است که مصرف انرژی در داخل نیز به سرعت در حال افزایش است و مدیریت بهینه منابع، اهمیت بیشتری یافته است.
مصرف انرژی در ایران از جمله چالش‌های اصلی به شمار می‌رود. طبق گزارش‌ها، ایران در سال
۲۰۲۰ با مصرف ۲۵۵ هزار گیگاوات ساعت برق، در رتبه چهاردهم مصرف‌کنندگان بزرگ جهان
قرار داشت. این میزان مصرف، ایران را به بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی در منطقه تبدیل کرده
است. شدت مصرف انرژی در ایران ۶۰ درصد بیشتر از میانگین جهانی است، که این نشان‌دهنده
نیاز مبرم به افزایش بهره‌وری و مدیریت مصرف انرژی است. مصرف بی‌رویه سوخت‌های فسیلی
در بخش‌های مختلف، مانند حمل‌ونقل و صنایع، منابع ارزی را هدر می‌دهد و به مشکلات
زیست‌محیطی و آلودگی هوا نیز دامن می‌زند.
بهبود بهره‌وری انرژی و کاهش اتکا به منابع فسیلی، نیازمند سیاست‌های جامع و پایدار است. ایران
می‌تواند با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و انرژی‌های تجدیدپذیر، همچون خورشیدی و بادی،
به کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و کاهش آلایندگی محیط زیست کمک کند. به عنوان مثال، طبق
آمار، ایران با داشتن بازده خورشیدی در حد ۵.۲ تا ۵.۵ کیلووات ساعت بر مترمربع در روز، از
ظرفیت بالایی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برخوردار است.
در سطح بین‌المللی، دیپلماسی انرژی یکی از ابزارهای مهم برای حفظ منافع ملی و افزایش قدرت
اقتصادی کشورها است. ایران با داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز، می‌تواند در تأمین امنیت انرژی
منطقه‌ای و جهانی نقش کلیدی ایفا کند. تقویت همکاری‌ها با کشورهای همسایه و قدرت‌های جهانی،
ضمن تقویت دیپلماسی انرژی، به کاهش وابستگی ایران به بازارهای ناپایدار نفتی کمک خواهد کرد
و امنیت انرژی کشور را نیز ارتقا خواهد بخشید.
افزایش مصرف انرژی نه تنها به اقتصاد، بلکه به محیط زیست و سلامت عمومی آسیب می‌زند.
مصرف بالای سوخت‌های فسیلی، منجر به آلودگی هوا و بروز مشکلات بهداشتی می‌شود که
هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی به همراه دارد. از طرف دیگر، واردات فرآورده‌های نفتی
در نتیجه مصرف بالا، باعث افزایش وابستگی کشور به منابع خارجی و تأثیرپذیری از تحریم‌های
بین‌المللی می‌شود.
مدیریت بهینه مصرف انرژی و کاهش وابستگی به نفت، نیازمند توجه ویژه به بهره‌وری، توسعه
فناوری‌های نوین و بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر است. این تغییرات می‌تواند به کاهش مصرف
انرژی، کاهش آلودگی و افزایش استقلال اقتصادی کشور کمک کند. در نهایت، تدوین سیاست‌های
پایدار در زمینه بهره‌وری انرژی و گسترش همکاری‌های بین‌المللی، نقش کلیدی در تأمین امنیت
انرژی و توسعه پایدار کشور ایفا می‌کند.
