فرار سرمایه حاصل نگاه منفی به سرمایه‌گذاران
مسعود وطنخواه
کشور ما امروز با شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی روبه‌رو است. تحریم‌هایی که مقام معظم رهبری آن را «جنایت بزرگ» توصیف کرد. آیا درست است که با بی‌تدبیری در فراری دادن سرمایه‌گذاران، آب در آسیاب دشمنان بریزیم؟
بر اساس متن منتشرشده در لیدر، در قسمتی از بیانات مقام معظم رهبری در سخنرانی نوروزی خطاب به ملت ایران، در اوّلین روز سال ۱۴۰۰ که سال «تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها» نامگذاری شد، آمده است:
«به این مناسبت، من چند جمله‌ای راجع به تحریم عرض بکنم -البتّه بعداً برمی‌گردم باز یک مقدار دیگر توضیح خواهم داد- اینجا به مناسبت مسئله‌ی اقتصاد عرض می‌کنم که اوّلاً محاصره‌ی اقتصادی و تحریم که آمریکا علیه ما انجام داد و علیه بعضی از کشورهای دیگر هم انجام می‌دهد، یکی از جنایتهای بزرگ دولت‌ها است. به مسئله‌ی تحریم به شکل یک کار سیاسی یا دیپلماسی نباید نگاه کرد؛ این واقعاً جنایت است.
اینکه یک ملّتی را تحریم کنند که نتواند دارو وارد کند، نتواند ابزار پزشکی وارد کند، نتواند امکانات غذائی وارد کند -حالا ما الحمدلله گِلیم خودمان را از آب بیرون می‌کشیم و کشیده‌ایم، امّا بعضی از کشورها هستند که نمی‌توانند این کار را بکنند- واقعاً جنایت بزرگی است و این جنایت از دولتی مثل آمریکا برمی‌آید که می‌تواند در یک روز ۲۲۰ هزار نفر را به قتل برساند؛ (۴) این جنایت را بعضی از قدرت‌ها از جمله آمریکا کردند. این را بدانید که تحریم و محاصره‌ی اقتصادی قطعاً یک جنایت بزرگ است؛ این مطلب اوّل.»
اما یکی از مشکلات ما نوع نگاه عامه مردم است. یکی از دلائلی که این روزها اهرم تحریم توانسته است بیشتر از قبل بر تمدن پارسی فشار وارد کند در واقع نه اجماع جهانی که نوعی همراهی ما با تحریم‌کنندگان است؛ اصطلاحی که از آن به «گل به خودی» تعبیر می‌شود.
در زمانی که این روزها کشور ما در تمام عرضه‌ها نیاز به نقدینگی از یک سو دارد و از سوی دیگر، به دلیل نبود چشم‌انداز اقتصادی با مشکل خروج سرمایه از کشور مواجه هستیم. آیا زمان آن نرسیده است که نوع نگاه خود به سرمایه‌گذاران را تغییر دهیم. در حالی هنوز ذهنیت عوام مردم کشورمان به سرمایه‌گذار و سرمایه‌گذاران نامناسب است که این روزها برای جذب سرمایه‌گذاری فرش قرمز زیر پایشان پهن می‌کنند.
رئیس اتاق بازرگانی تهران پیش از این درباره حجم بالای خروج سرمایه از کشور هشدار داده بود.
به گزارش ایسنا، مسعود خوانساری در نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، گفته بود: «ما در سال‌های گذشته آمار بالایی از خروج سرمایه از کشور را ثبت کرده‌ایم که موضوعی خطرناک و نیازمند بررسی‌های بیشتر است».
او درباره حجم بالای سرمایه منتقل‌شده از ایران به ترکیه، بیان کرده بود: آمارها نشان می‌دهد که با وجود کاهش ارزش لیر و مشکلاتی که اقتصاد ترکیه با آن روبه‌روست، همچنان ایرانی‌ها بیشترین آمار خرید خانه در ترکیه را به خود اختصاص داده‌اند، موضوعی که قطعا باید آسیبشناسی شود.
خوانساری با بیان اینکه رشد سرمایه‌گذاری در سال ۱۴۰۰ «منفی» بود، تصریح کرده بود: «امنیت سرمایه‌گذاری اصلی‌ترین عامل تاثیرگذار در پایین باقی ماندن سرمایه‌گذاری در ایران است. نبود ثبات و نامناسب بودن فضای کسب و کار نیز دیگر عواملی است که در این حوزه تاثیرگذار بود، امید ما این است که در دولت جدید با ایجاد ثبات، برخی از این مشکلات کاهش پیدا کند.»
این در حالی است که انرژی زیادی در دپیلماسی برای جذب منابع خارجی صرف می‌شود و انواع فرش قرمز را برای ورود خارجی‌ها پهن می‌کنیم.
معرفی طرح‌های صنعتی ایران به چین
سیدرضا سیدآقازاده، مدیرکل دفتر آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت درباره شروع عملیاتی شدن توافق همکاری‌های راهبردی و جامع ۲۵ساله دو کشور ایران و چین به «ایران»، گفت: «چه کسی مخالف توسعه روابط خارجی و همکاری با کشور دیگری است؟ باید از این توافق و همکاری دفاع کرد. در ۹ ماهه سال‌جاری ایران در حدود ۱۰ میلیارد دلار به چین صادرات داشته و همچنین میزان واردات کشورمان از چین در حدود ۸.۵ میلیارد دلار بوده است که این امر نشان می‌دهد تراز تجاری ایران با چین در حدود ۱.۸ میلیارد دلار مثبت است.»
نگاه منفی به سرمایه‌گذاران معطوف به عامه مردم نیست. متاسفانه دیدن سرمایه‌گذاران با عینک سوداگر نزد جامعه تحصیل‌کرده نیز به طور کامل از بین نرفته است. تا زمانی که دید جامعه به مقوله سرمایه‌داری ترمیم نشود، داشتن انتظار رفاه عمومی دور از واقعیت و حتی رفاه است.
همین چند هفته پیش بود که یکی از دوستان تحصیل‌کرده در رشته اقتصاد ضمن صحبت با او متوجه شدم که از سرمایه‌داران بیزار است و زمانی که از او پرسیدم اگر سرمایه‌گذاری نباشد تا کارخانه‌ای یا مرکز تولیدی تاسیس کند عامه مردم یا همان گروه کار جامعه، کجا باید مشغول شوند تا بتواند امرار معاش کنند؟ از دادن پاسخ ناتوان شد.
آیا زمان آن نرسیده است که با فرهنگ‌سازی ما نیز همگام با جذب منابع خارجی، از خروج سرمایه‌ها جلوگیری کنیم. این روزها هر دلاری که از کشور خارج می‌شود در واقع ضربه‌ای که به پیکره نحیف ریال وارد می‌شود و فراموش نکنیم که با امنیتی کردن فضا و بگیر و ببند نمی‌توان سرمایه‌ها را حفظ کرد و این رفتار تنها دلیلی برای سرعت خروج ارز از کشور می‌شود. موردی که در تعدادی از طرح‌های ناپخته مشاهده می‌شود.
رئیس اتاق بازرگانی تهران پیش از این درباره طرح دولت برای مالیات‌ستانی از عایدی سرمایه، اظهار کرده بود: «با توجه به اوضاعی که کشور با آن روبه‌روست و روند سریع خروج سرمایه از کشور، دولت باید این سوال را مطرح کند که آیا زمان فعلی مناسب اجرای این قانون مالیاتی است یا می‌توان با برخی تغییرات یا تاخیر، خطر خروج بیشتر سرمایه از کشور را کاهش داد.»
مسیر هموار فرار سرمایه از ایران
به گفته عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاران غیردولتی نیاز به «فراهم کردن» بستری دارد که تاکنون دولت‌ها کمتر به آن پرداخته‌اند.
عباس آرگون روز گذشته در این باره به ایسنا گفت: «سرمایه ذاتا پدیده‌ای است که آماده فرار است. یعنی در صورتی که صاحب سرمایه احساس خطر کند یا ورود به یک عرصه جدید تا حدی ریسک داشته باشد که مشخص نباشد کار به کجا خواهد رسید، سرمایه از آن حوزه خارج می‌شود. حال اگر ما در سراسر اقتصاد کشور این بی‌اطمینانی را ایجاد کنیم، سرمایه از کشور خارج می‌شود.»
او درباره روند سریع خروج سرمایه از ایران در سال‌های گذشته، بیان کرد: «ما باید این سوال را از خود بپرسیم که چه بستری ایجاد کرده‌ایم که سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند پول خود را به خارج از کشور منتقل کنند و ریسک ورود به فضایی جدید را بپذیرند اما در ایران به کار خود ادامه ندهند. ما باید این مسیر را اصلاح کنیم.»
عضو اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه تصدی‌گری دولت در بخش‌های اقتصادی، یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های بخش خصوصی در تمام سال‌های گذشته بوده، تشریح کرد: «ورود دولت به تمامی بخش‌ها باعث شد سرمایه‌گذاران دولتی در بسیاری از موارد عملا امکان حضور پیدا نکنند و نتیجه این اتفاق طولانی مدت، پایین ماندن قدرت بخش خصوصی واقعی برای حضور در عرصه‌های بزرگ بوده است.»
آیا زمان آن نرسیده است همانطور که سهراب سپهری در سروده «چشم‌ها را باید شست جور دیگر باید دید» دست به کار شویم و برای ارتقا فرهنگ سرمایه‌گذاری تلاش کنیم؟
