فرصت سوزی صادراتی

سکینه مهرایی

دبیر انجمن ملی لوازم خانگی معتقد است که با وجود تحریم ها، ایران مزیت های بسیاری برای ایجاد تعامل با کشورهای دیگر به خصوص همسایگان دارد که از این فرصت حد اکثربهره برداری باید بنماید.

به گزارش عصراقتصاد، چندی پیش محمدمهدی برادران، معاون سابق صنایع عمومی وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: در حوزه خارج از کشور بعضی از محصولاتمان توان رقابتی بالایی دارند و برای اینکه توان رقابتی را افزایش دهیم، باید به صادرات توجه ویژه‌ای کنیم.

اما در عین حال صادرکنندگان لوازم خانگی با چالش های زیادی روبرو هستند که رفع آنها عزم جدی مسئولان را مطلبد. در این باره خبرنگار عصراقتصاد گفت و گویی با عباس هاشمی دبیر انجمن ملی لواز م خانگی داشته است که در ذیل مشروح آن تقدیم خوانندگان محترم می شود:

روند سیاست گذاری های بازار مرتبط با صنعت لوازم خانگی در دولت چهاردهم بویژه از لحاظ تعدد آیین نامه ها و بخشنامه ها و تخصیص ارز نسبت به سال قبل چگونه است؟

با توجه به این که هنوز دولت چهاردهم کاملا مستقر نشده نمی توان در این مورد نظری داد اما قطعا تغییراتی را در وزارتخانه ها خواهیم دید. در حال حاضر برنامه های جدیدی ارائه داده نشده است با توجه به اینکه استراتژی و سیاست گذاری هر وزارتخانه از سوی وزیرمشخص می شود باید متناسب با همان نقشه راه افراد شایسته ای مسئولیت بپذیرند تا بتوانند برنامه هایی که به مجلس ارائه می دهند، محقق کنند. امیدواریم که دستگاه های اجرایی، با بخش خصوصی و تشکلات صنعتی اتاق های بازرگانی، به عنوان بازوی حامی، دانا و بی غرض و خیرخواه که در کنار حاکمیت هستند، مشورت داشته باشند.

اما در اواخر دولت سیزدهم بعضی از وزارتخانه ها و گمرکات بخشنامه هایی را با شتابزدگی صادر کرده و انتصاباتی انجام دادند که باید به این مسئله توجه شود و مورد بازنگری قرار گیرد تا مطابق با برنامه هایی که دولت چهاردهم و وعده هایی که داده شده است، با مشورت بخش خصوصی آنچه لازم است، انجام شود.

وجوه تشابه و تمایز بازارهای ایرانی و خارجی و علت آنها چیست؟

با توجه به مختصات هر کشور زنجیره تامینی که در هر صنعتی وجود دارد، می تواند وجه تمایز آن کشور باشد.

در صنعت لوازم خانگی نیز به دلیل اجزا و قطعات و مواد اولیه زیادی که لازم دارد تولیدکنندگان معتبری دارد و میتوان وجه تمایز بازار خارج با داخل را اتصال جهانی زنجیره ارزش و تامین دانست که ایران متاسفانه به علت تحریم ها و اعمال سیاستها از این اتصال محروم است و این مشکل خیلی بزرگی است که به اقتصاد آسیب می زند.

علت این تمایز بستگی به تعاملات بین المللی دارد چنان که می بینیم ترکیه، مالزی و مصر با دنیا تعامل دارند و اثر مثبت این تعامل در صنایع آنها نیز به وضوح دیده می شود. مثلا ترکیه برندهایی مثل بکو، وست تل و آرچیلک در صنعت لوازم خانگی دارد و حدود ۹۰ درصد محصولات وست تل که قدمت زیادی هم دارد اکنون به اروپا صادر می شود.

اقتصاد ایران با این حجم از ظرفیت هایی که دارد باید برای نفس کشیدن ریه بزرگتری هم داشته باشد ریه تنفسی اقتصاد ایران ظرفیت بالای ۴۰۰ -۵۰۰ میلیارد دلاری دارد نه آنکه برای ۶ میلیارد دنبال کره بدویم

یا مثلا برند بوش که بین المللی نیز هست با سرمایه گذاری های مستقیم و ایجاد سایت توسط آلمانی ها در ترکیه فعال شده است هر جایی هم که سرمایه گذاری انجام شود به معنای امنیت اقتصادی آنجاست. به یاد دارم زمانی که برجام اجرا می شد ما با زیمنس و بوش آلمان صحبت کردیم حتی واحدهای بزرگ داخلی اعلام آمادگی کردند با بوش همکاری کنند و تحت لیسانس یا جی وی کار کنن که با دتغییر شرایط این اقدامات متوقف شد.

وجه مشابه بازار داخلی با بازار خارجی نیز این است که اولا ما مانند آنها تولیدکنندگان توانمندی در کشور داریم. ثانیا وجود مواد اولیه داخلی یک مزیت است. ثالثا زنجیره تولید تامین و صادرات در ایران مانند بازارهای خارجی وجود دارد. رابعا جمعیت حدودا ۹۰ میلیونی هم داریم بنابراین بازار خوبی برای اشتغال فراهم است. خامسا به لحاظ سوق الجیشی کشور در محدوده هاب و ترانزیتی قراردارد.

مزیت های بسیاری در کشور وجود دارد که تا امروز هم فرصت سوزی شده و نتوانستیم در حد مطلوب از مسیرهای ترانزیتی استفاده کنیم. از سوی دیگر با راه آبی با دنیا متصل هستیم، عمان سه میلیارد دلار برای بنادر آزاد هزینه کرد در حالیکه ایران می توانست این کار را به راحتی در چاربهار طی سال های گذشته انجام دهد.

دسترسی به بندر چابهار از دریای عمان به دریای هند بسیاری از کشورهای آن محدوده را می توانست برای تعاملات مالی اقتصادی پوشش دهد. متاسفانه مزیت های زیادی داریم ولی توسعه ای شکل نگرفته است.

صادرات در ایران با چه مشکلات و موانعی مواجه است؟

تا زمانی که تعامل سازنده با دنیا نداشته باشیم و بحث تحریم ها و FATF وجود دارد هر صادراتی هم انجام دهیم جز نتیجه تلاش و زحمات بخش خصوصی نیست. هیچ وقت حکمرانی آن میزان حمایتی که موثر و واقعی باشد را در عمل نداشته است و یا نتوانسته چون برخی عوامل خارجی بوده از حیطه عملکردش خارج است.

به عنوان مثال وقتی صادرکننده نمی تواند در کشوری به طور قانونی حساب تجاری افتتاح کند و تراکنش مالی داشته باشد، چگونه می تواند کار کند؟ اینها موانعی است که وجود دارد لذا تا زمانی که ما در زنجیره معاملات یا عرضه و تقاضا قرار نگیریم و صادرکننده برای هزینه هایی که انجام می دهد، نتواند رسما پولش را بگیرد این مشکلات باقی است. تقریبا با همه دنیا از جمله عمان، ترکیه و جنوب شرقی آسیا این مشکل وجود دارد و تا حل نشود همین اندک صادرات نیز فقط با درایت و تلاش بخش خصوصی انجام می شود و لاغیر.

آیا انجمن و نهادهای دولتی که در بخش صنعت فعال هستند در زمینه مزیت های گفته شده مطالبه ای داشته اند؟

این مسایل امور زیر ساختی است و اصلا ربطی به مطالبات مردمی و صنفی ندارد. اصلاح زیرساختها بارها توسط اقتصاددانان، اتاق بازرگانی و تشکل های صنفی صنعتگران مطرح شده است ولی پایداری وجود ندارد. مدل اقتصادی وجود ندارد. مدل اقتصادی کشور علمی نیست که قابل دفاع باشد و بدون نقشه راه پیش می رود. اقتصاد در خدمت سیاست است در حالی که همه جای دنیا سیاست در اختیار اقتصاد است. زمانی که بتوانیم اقتصاد قوی داشته باشیم می توانیم سیاست ها را اعمال کنیم.

بنابراین بحث های زیر ساختی مثل حمل و نقل مربوط به مطالبات مردم نمی شود باید حاکمیت آن را توسعه دهد و از وظایف حاکمیت است.

اقتصاد ایران با این حجم از ظرفیت هایی که دارد باید برای نفس کشیدن ریه بزرگتری هم داشته باشد ریه تنفسی اقتصاد ایران ظرفیت بالای ۴۰۰ -۵۰۰ میلیارد دلاری در سال دارد.

این نشان می دهد که الویت های ما روی کاغذ تعریف و ابلاغ می شود ولی اصلا قابل تحقق نیست به خصوص با این ساختار و مکانیزم داخل قطعا کارایی ندارد.

گفته می شود قرار است کره ای ها دوباره به صنعت لوازم خانگی ایران باز گردند، آیا درست است؟

کدام یک از کشورها در کدام یک از صنایع کشور آمدند و ماندند؟ این مشکل برای لوازم خانگی نیست در صنایع فولادی ، پتروشیمی، خودرویی و نساجی هم وجود دارد.

باید استراتژی خود را بدون تعارف تعریف کنیم وگرنه با این فرمان که در پیش گرفته شده به توسعه و پیشرفت نخواهیم رسید. آمدن خارجی ها منوط به ثبات است وگرنه کشور ایران پتانسیل بالاییرا برای جذب سرمایه گذاری خارجی دارد باید قوانین دست و پاگیر داخلی مثل انتقال ارز دریافتی که مشکل بزرگی برای آنهاست حل شود. باید پلتفرمی را برایشان تعریف کرد به نحوی که برای همکاری و حضور در این ترغیب شوند نه ممنوعیت ایجاد شود.

در دوره ای از زمان به درستی جلوی واردات گرفته شد و به تولید بسیاری از قطعات و حتی کالای لوازم خانگی به طور جدی دست یافتیم خیلی از صنایع ایرانی به لحاظ کمی و کیفی به درجه بلوغ رسیدند حالا باید از برندها دعوت کنیم و فضای داخلی را به نحوی فراهم کنیم تا خارجی هاحضور موثری داشته باشند تولیدکنندگان قطعه و شرکت های دانش بنیانی داریم که واقعا حرفه ای کار می کنند باید وارد بازارجهانی شد بنابراین باید حضور زنجیره تامین و ارزش جهانی را فراهم کنیم تا زمانی که وارد این مدار نشویم سرگردان و بلاتکیف هستیم .

چرا تولیدکننده رغبتی برای صادرات محصول خود ندارد؟

به راحتی پتانسیل صادرات سالانه یک میلیارد دلار، لوازم خانگی انرژی‌بر و قطعات وابسته به آن را در ایران داریم ولی اکنون بطور متوسط صادرات کالاهای انرژی‌بر ما سالانه حدود سیصد میلیون دلار است. متاسفانه مطرح شدن موضوع رفع تعهد ارزی صادرات در بخش لوازم خانگی را تحت تاثیر قرار داد.

صنایع پایین دستی ارزش افزوده بیشتری دارند و بخش خصوصی را بیشتر در گیر می کند بنابراین با صنایع بالادستی قدری متفاوت است. از وزیر محترم صمت راهکار خواستیم که چرا باید صادرکنندگان لوازم خانگی ارز خود را به سامانه نیما بریزند و دوباره منتظر شوند تا تبدیل به ارز کنند.

کل صادرات صنعت لوازم خانگی کشور ۳۰۰ میلیون دلار است و صادرات پتروشیمی، فولاد و نفت بالای ده ها میلیارد دلار است، بنابراین شایسته نیست برای صنایعی که می تواند جهش صادرات داشته باشد به جای ترغیب و تشویق همان روالی در پیش گرفته شود که برای صنایع بالادستی وجود دارد .

مشکل این است که هر چه عمق ساخت داخل بیشتر می شود در صادرات مشکلات صادراتی هم بیشتر می شود در حالی که باید نتیجه عکس دهد.
پیشنهاد معقول این است که رفع تعهد ارزی در شرایط کنونی بر اساس میزان ارز استفاده شده تولیدکننده درواحد محصول انجام شود که در سامانه جامع تجارت ثبت است تا زمانیکه نرخ ارز یکسان شود.