مشاهیر اقتصاد

بخش دوم
دیوید ریکاردو
( David Ricardo  ۱۷۷۲ – ۱۸۲۳ )
مرتضی ایراندوست / کارشناس ارشد مدیریت صنعتی

دیوید ریکاردو در ‌سال ۱۷۷۲ در شهر لندن در یک خانواده یهودی هلندی که بدلیل رهایی از تعقیب دادگاه‌های تفتیش عقاید به انگلستان مهاجرت کرده بود، تولد یافت. پدرش دلال بورس کالا بود، و از همان اوان جوانی او را به رموز تجارت، صرافی و گردآوری پول آشنا کرد.

در واقع، آموزش ریکاردو بطور کامل آن چیزی نبود که در زمانش رایج بود. وی دو سال اول آموزش ابتدایی خود را در هلند گذراند. دلیل این امر از یک طرف ارتباط تجاری میان پدرش با این کشور بود و از طرف دیگر علایق خانوادگی خاصی بود که با محل تحصیل وجود داشت.

سپس وی تحصیل خود را در یک مدرسه عادی دنبال کرد تا اینکه پدرش او را که فرزند ارشد بود، برای دنبال کردن فعالیت اقتصادی خانواده به انگلستان برد. دیوید ریکاردو در آن زمان چهارده سال داشت و در بنگاه پدرش که شغل وی دلالی بازار بورس بود، مشغول به کار شد.

در آنجا ریکاردو از خود استعداد شگرفی در دنبال کردن فعالیت‌های تجاری نشان داد، به طوری که در سنین جوانی از بلوغ فکری برخوردار شد. پدرش با شناخت این استعداد مسئولیت‌های حرفه‌ای خود را در سال‌های بعد به وی سپرد .ریکاردو به‌مناسبت ازدواج خود، مذهب اجدادی را ترک کرد. پدر او از یهودیان بود و چون دیوید ریکاردو تغییر دیانت داد و به مذهب کاتولیک در آمد، روابط انها با یکدیگر سخت تیره شد.

او از پدر خود جدا شد و مستقلاً به شغل دلالی بورس سهام اشتغال یافت و در اندک مدت، ثروتی سرشار به‌دست آورد. ریکاردو در آغاز کار، از طریق مسائل بانکی به‌علوم اقتصادی دلبستگی پیدا کرد؛ زیرا در آن زمان، تنزّل پول انگلیس ( به‌خاطر جنگ فرانسه و انگلیس) نه تنها توجه متخصصان، بلکه توجه عامّه مردم را به‌خود جلب کرده بود.

اشنایی ریکاردو با علم اقتصاد در سال ۱۷۹۹ زمانی که او ۲۷ سال داشت صورت گرفت. این آشنایی با رفتن او و همسرش به شهر باث هم‌زمان شد. او در باث فرصتی یافت تا کتاب ثروت ملل آدام اسمیت را بخواند و به این ترتیب با عقاید او آشنا شود. ریکاردو بر خلاف اسمیت در حوزه اقتصاد، به جای تولید بر مسئله توزیع متمرکز بود. نظریه توزیع به واقع یک کلید اصلی در مکانیزم نظام اقتصادی است. این مفهوم از توزیع برآمده از کارایی اقتصادی، تعاملات بازار و ساختار اجتماعی تعیین می‌شود. از این رو، میزان پیشرفت و رشد اقتصادی، تعیین حد نهایی میزان مالیات‌ها و تأثیرات حمایت از صنایع نیز به اشکال مختلف تحت تأثیر توزیع درآمد قرار می‌گیرد.

او در کتاب خود با عنوان اصول اقتصاد سیاسی و مالیات‌ستانی که در سال ۱۸۱۷ چاپ شد بر نظریه توزیع تأکید کرد. این کتاب با بررسی توزیع محصول و درآمد زمین بین سه طبقه اجتماعی شامل مالک، سرمایه‌دار و کارگر آغاز می‌شود.در واقع، نظریه توزیع کلید اصلی مکانیزم نظام اقتصادی است.

همچنین، این مهم جز عواملی است که میزان پیشرفت و رشد اقتصادی، حد نهایی مالیاتها و اثرات حمایت از صنایع را کنترل می‌کند. ریکاردو خوش بینی اسمیت در مورد بهبود مداوم وضع اقتصادی در سرمایه داری را اشتباه میداند و در توجیه نظر خود می گوید: «به علت محدود بودن عرضه زمین های حاصلخیز، فشار جمعیت سرانجام مردم را مجبور میکند زمین های نامرغوب را زیر کشت ببرند و از زمین های مرغوب بهره برداری بیشتری کنند و پیشرفت تکنولوژی قادر نیست از این امر جلوگیری کند. وی جزو علما بدبین اقتصاد کلاسیک به‌شمار می‌رود به جای توجه به توسعه و ازدیاد تولید و درآمد بر توزیع آن تأکید می‌کند.

او اساسا یکی از اولین اقتصاددانانی است که کاربرد الگوی اقتصادی را به‌طور جدّی مطرح ساخت. همچنین در طراحی نظریه ارزش کار و در ترسیم سیاست آزادی تجاری و مزیت نسبی، نقش پیشتاز را داشت. شاید او اولین اقتصاددانی است که قانون بازدهی نزولی را مطرح کرد. وی در مقوله توزیع درآمد و رشد اقتصادی، از پیشگامان محسوب می‌شود.

او چگونگی تقسیم منافع کل را بین اجاره، دستمزد و سود ترسیم کرد. وی به‌کارگیری ماشین را عامل بیکاری می‌دانست. سرانجام، ریکاردو نظامی را طراحی کرد، که عناصری مانند تقاضا و مطلوبیت، نقش بسیار کمی در تعیین قیمت نسبی داشتند و برعکس هزینه تولید، اصلی‌ترین نقش را در این رابطه داراست.

سده‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی تئوری‌های مهمی در اقتصاد کلاسیک ارائه شدند که به سنگ بنای بسیاری از نظریات اقتصادی امروز تبدیل شده است. یکی از بزرگترین اقتصاددانان این عصر که چند تئوری بزرگ را ارائه کرده است، دیوید ریکاردو بریتانیایی است.

ریکاردو در کنار توماس مالتوس، آدام اسمیت و جان استوارت میل در زمره تأثیرگذارترین اقتصاددانان کلاسیک قرار می‌گیرد. وی انتقادی را بر آراء استاد خود ادام اسمیت وارد آورد. وی معتقد بود مزیت مطلق نمی تواند گویای واقعیات اقتصادی و تأمین کنندۀ منافع کشورها باشد، بنابراین مزیت نسبی و تبادل آزاد در عرصۀ اقتصاد را عنوان کرد. او در زمان حیاتش نظریه‌های مکتب کلاسیک را به بالاترین حد خود توسعه داد.وی اساساً یکی از اولین اقتصاددانانی است که کاربرد الگوی اقتصادی را به طور جدی، مطرح کرد.

همچنین در طراحی نظریه ارزش کار و در ترسیم سیاست آزادی تجاری و مزیت نسبی، نقش پیشتاز را ایفا کرد. شاید او اولین اقتصاددانی است که قانون بازدهی نزولی را مطرح داشت. وی در مقوله توزیع درآمد و رشد اقتصادی، از پیشاهنگان محسوب می‌شود. او نحوه تقسیم منافع کل را بین اجاره، دستمزد و سود ترسیم کرد. وی بکارگیری ماشین را عامل بیکاری می‌دانست. سرانجام، ریکاردو نظامی را طراحی کرد، که عناصری مانند تقاضا و مطلوبیت، نقش بسیار کمی در تعیین قیمت نسبی داشتند و برعکس هزینه تولید، اصلی‌ترین نقش را در این رابطه داراست.

مشارکت دیوید ریکاردو در اقتصاد بی‌اندازه است، اما او به دلیل مشارکت‌اش در نظریه‌های اصلی مانند، مزیت نسبی، و نظریه ارزش کار بسیار مورد توجه است.

– نظریه مزیت نسبی: یکی از اساسیترین اصول اقتصاد نئوکلاسیک، اعتقادی متعصبانه به قداست و اهمیت «تجارت آزاد» است. توجیه علمی این سیاست هم نظریه معروف دیوید ریکاردو است که با عنوان تئوری مزیت نسبی شناخته شده است. تئوری مزبور، بیان می کند، حتی اگر کشوری در تولید هر دو کالا دارای عدم مزیت مطلق در مقایسه با کشور دیگری باشد، باز داد و ستدی که حاوی منافع متقابل برای هر دو طرف است، می‏ تواند صورت بگیرد. بدین صورت کشوری که دارای کارآیی کمتر است، باید در تولید و صدور کالایی تخصص یابد که در آن عدم مزیت مطلق کمتری دارد.

بعبارت دیگر، آن کشور در آن کالا از مزیت نسبی برخوردار است. در مقابل، این کشور باید کالایی وارد نماید که در آن از عدم مزیت مطلق بیشتری برخوردار است و بعبارتی در آن کالا عدم مزیت نسبی دارد. بر اساس این نظریه سود حاصل از تجارت بین الملل از تخصصها و تفاوتهایی ناشی می شود که به لحاظ فراوانی نسبی منابع تولید، مواد اولیه، سرمایه، تکنولوژی و …باعث ایجاد مزیت در برخی مناطق نسبت یک مناطق دیگر می گردد.

– نظریه ارزش کار : یکی دیگر از شناخته‌شده‌ترین کمک‌های ریکاردو به اقتصاد، نظریه ارزش کار بود. نظریه ارزش کار بیان می‌کند که ارزش یک کالا را می‌توان با نیروی کاری که برای تولید آن صرف می‌شود اندازه‌گیری کرد. این تئوری بیان می کند که هزینه نباید بر اساس غرامت پرداخت شده برای نیروی کار، بلکه بر اساس هزینه کل تولید باشد.

ریکاردو، نویسنده توانایی نبود و در سخنوری نیز استعدادی بیشتر از نویسندگی نداشت. با این وجود، در سال ۱۸۱۹ به‌وکالت مجلس عوام انتخاب شد. و تا زمان درگذشتش در این مقام فعالیت داشت. او در آن دوران به دلیل شهرت و دانش اقتصادی‌اش، نظرات او معمولاً مورد احترام و اهمیت قرار می‌گرفتند و به عنوان یک منبع معتبر اطلاعات اقتصادی در نظر گرفته می‌شد.

او در سال ۱۸۲۱ باشگاه دانش اقتصادی را تأسیس کرد؛ که احتمالاً در نوع خود، اولین مؤسسه مطالعات اقتصادی بود وی در سال ۱۸۲۱ در سن ۵۱ سالگی درگذشت. پس از مرگ او نوشته های وی را با احترام تمام جمع آوری کردند و به ویژه مکاتبات او را با مشهورترین علمای اقتصاد زمان مثل مالتوس و ماک کولو و ژان باتیست سی منتشر نمودند.