چرا نرخ مالیات کالای لوکس توجه ثروتمندان را جلب نکرد
محمدمهدی نجفی، پژوهشگر اقتصادی
همانطور که از اسم مالیات بر کالای لوکس پیداست، در سراسر دنیا برای‌جلوگیری از خروج ارزش ذاتی‌کالا از سمت قیمت به سمت پارامترهای‌مختلف که موجب ارزشگذاری بدون مقیاس می‌شود، این‌پایه مالیاتی را در نظر می‌گیرد. برای‌مثال یک تابلو ۱۲ میلیاردی، مشمول قانون مالیات کالای لوکس می‌شود.
موقعیت کالاهای‌لوکس در حالی‌که از نظر اقتصاد سنتی کاملاً غیرقابل توجیه است، از طریق اقتصادرفتاری‌کاملاً مشخص می‌شود. از نظر اقتصاددانان سنتی این‌اصلا قابل قبول نیست که بابت تجمل یک کالا، هزینه بیشتری پرداخت شود. به عبارتی اقتصاد دوست تجمل نیست و کالاهای‌لوکس سودمندی مصرف‌کنندگان را به حداکثر نمی‌رسانند.
مصوبه مجلس
مجلس شورای‌اسلامی در تاریخ پنجم اسفند ۱۳۹۹ با تصویب بندهای‌الحاقی تبصره ۶ لایحه بودجه ۱۴۰۰ توجه اقتصاددانان رو به خود جلب کرد. در بندهای‌الحاقی‌سخن از تصویب مالیات بر خانه‌های‌لوکس (بالای۱۰ میلیاردتومان) شده است که مصرف کنندگان این‌کالای‌لوکس را ملزم به پرداخت مالیات بر ثروت در طی سال خواهد کرد.
این‌پایه مالیاتی نه برای‌جلوگیری از خرید آن کالا، که برای‌اضافه کردن یک متغیر در قیمت کالاست و آن متغیر را می‌توان حق بخش عمومی برای ایجاد عدالت‌عمودی دانست و آن را متوجه این‌پرداخت و حقوق اجتماعی سازد.
سطح درگیری‌مصوبه چقدر است؟
به گفته ی‌منابع خبری در سال ۹۹، شهر تهران حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار واحدمسکونی را در زمین خود جای‌داده است که قیمت آنها بیش از ۱۰ میلیاردتومان (پایه نرخ مالیاتی) است؛ چراکه حتی در مناطق‌گران‌قیمت و لوکس شهر تهران متوسط قیمت هر مترمربع خانه کمتر از ۹۰ میلیون و متوسط مساحت معامله شده حدود ۱۰۰ مترمربع است که به این‌ترتیب قیمت کل خانه کمتر از ۱۰ میلیارد تومان است.
از این‌رو تعداد خانه‌های با قیمت کل بالای۱۰ میلیارد تومان کاهش پیدا میکند. بااین‌حساب خانه‌های۱۰ میلیارد تومانی‌در تهران و سایر شهرها از کل موجودی۲۶ میلیونی واحدهای‌مسکونی‌کشور، به نیم درصد هم نمی‌رسد.
حال پرسشی‌که میتواند اذهان را درگیر خود سازد این است: آیا این‌مقدار مالیات میتواند نقشی‌در روند حیات اقتصادی‌سرمایه داران نیم درصدی‌ایفا کند؟
یک مثال از هزینه فرصت پرداخت رشوه برای رفع مالیات بر ثروت
بسیاری‌از افراد برای‌جلوگیری‌از وضع قوانینی که منافع آنها را تهدید میکند ، حاضر به پرداخت میلیاردها دلار رشوه هستند. در ایران نیز یکی‌از نمایندگان مجلس بیان میکند ۶۵ میلیارد تومان پیشنهاد رشوه برای‌جلوگیری‌از وضع یک طرح داشته است.
در آمریکا پس از انتشار خبر تصمیم سیاستمداران ایالت ایلینوی برای افزایش مالیات‌های‌این‌ایالت، کن گریفین، ثروتمندترین فرد ایلینوی، صاحب گران‌قیمت‌ترین برج آمریکا و بنیانگذار و مدیر عامل شرکت سرمایه گذاریCitadel، بیست میلیون دلار به یک گروه تجاری مخالف حزب‌حاکم برای فشار به نمایندگان به منظور جلوگیری‌از به تصویب رساندن قانون اصلاحیه نرخ مالیات‌های این ایالت پرداخت کرده است.
این‌روایت بدان معناست که مقدار مالیاتی که قرار بود وضع شود، آنقدر جناب کن گریفین را تحت فشار قرار داده است که وی‌حاضر شد تب پرداخت ۲۰ میلیون دلاری‌را به جان بخرد.
مالیات هدفمند چیست
در واقع آنچه اخیرا پس از وضع مالیات بر ثروت رخ داد به معنی مالیات ۲۲۰ میلیون تومانی برای صاحب واحد ۳۵۰ متری برج روما در کامرانیه است؛ اما وی‌چرا اعتراض نمیکند؟
شاید پاسخ اصلی‌در بی‌ارزش بودن این‌مقدار تومان برای اوست. او به سطحی‌از درآمد رسیده است که اصلا هزینه مالیاتی۲۲۰ میلیون تومانی‌خللی در فعالیتش ایجاد نمیکند.
همانطور که در تعریف و اهداف سیستم‌های‌مالیاتی‌مطرح شده است؛ از اهداف وضع مالیات، کنترل ثروت سرمایه‌داران و جهت دهی‌آن برای باز توزیع درآمد در اقتصاد بخش عمومی است.
در قانون‌گذاری‌مالیات باید توجه داشت زمانی‌واقعیت مالیات به حقیقت آن میل پیدا میکند که بتواند به حد نزدیکی‌درگیری تعارض منافع (نه ایجاد درگیری) برسد و نشان‌دهنده قدرت قانون‌گذار، بر ثروت سرمایه‌دار شود.
براساس آنچه بیان شد مالیات‌ستانی هدفمند زمانی‌رخ می‌دهد که به حد آستانه تاب‌آوری‌ثروتمند نزدیک باشد و توجه وی‌را برای‌پرداخت مالیات جلب کند.
