گمرک آمار منتشر می کند، بخش خصوصی و کارشناسان تکذیب!

اکرم رضائی نژاد

کمتر از یک ماه پیش عصراقتصاد گزارشی منتشر کرد با عنوان ” کسری تجاری نصف کل صادرات شد!” که در آن به آمارهای ارائه شده از سوی گمرک مبنی بر افزایش ۶ درصدی صادرات اشاره شده بود در حالیکه بخش خصوصی از کاهش صادرات گلایه داشتند.

در واکنش به این گزارش عصر اقتصاد، گمرک جمهوری اسلامی ایران جوابیه ای ارسال و در آن عنوان کرد که تراز تجاری کشور با احتساب نفت مثبت ۱۷ میلیارد دلار است.

در جوابیه مذکور در حقیقت به تیتر گزارش ایراد گرفته شده بود که کسری تجاری نصف کل صادرات غیر نفتی شده نه نصف کل صادرات کشور و اعلام کرده بود که براساس آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران، در ۶ ماهه سال جاری صادرات غیر نفتی به میزان ۷۰ میلیون تن و به ارزش ۸‏/۲۵ میلیارد دلار بوده است و به لحاظ وزن ۵‏/۳ درصد و به لحاظ ارزش ۵‏/۶ درصد افزایش داشته است.

همچنین علاوه بر این، در ۶ ماهه سال جاری، ۲‏/۲۳ میلیارد دلار نفت و ۶۰۰ میلیون دلار خدمات فنی و مهندسی نیز صادر شده که در مجموع صادرات کشور را در ۶ ماهه امسال به ۶‏/۴۹ میلیارد دلار رسانده و این در حالی است که در این صورت با احتساب ۵‏/۲ میلیارد دلار واردات شمش طلا، واردات کشور به رقم ۶‏/۳۲ میلیارد دلار رسید که در مجموع تراز تجاری کشور ۱۷ میلیارد دلار مثبت بوده است.

در این گزارش همچنین تاکید شده بود که بر اساس بند «خ» ماده ۳ قانون امور گمرکی، انتشار رسمی آمار صادرات و واردات بر عهده گمرک جمهوری اسلامی ایران است.”

در گزارش عصراقتصاد نیز آمده بود: “چند وقتی است که مسئولان اقتصادی کشور از افزایش درآمدهای صادرات خبر می دهند در حالی که برخی از فعالان اقتصادی از کاهش میزان درآمدهای صادرات و حتی در برخی حوزه از کاهش صادرات و اوضاع نامناسب این حوزه گلایه دارند.

در همین حال با توجه به تغییرات دولت ها ظاهرا مجوزهای واردات بیش از حد بوده به نحوی که واردات کالا ۱۸.۳ میلیارد دلار در مقابل صادرات غیر نفتی ۱۲.۳ میلیارد دلاری بوده است. نکته مهم تر این است که در فصل تابستان گویی پنجره های طلایی برای واردات گشوده شده به نحوی که در یک ماه بیش از ۲۶ درصد واردات نسبت به سال گذشته افزایش یافته و ناترازی تجاری در شش ماهه اول سال به ۶ میلیارد دلار رسیده است.

طبق بررسی های عصر اقتصاد به نظر می رسد این افزایش صادرات ناشی از امکان فروش محصولات و مشتقات نفتی باشد آنجایی که هم پتروشیمی به میزان ۷ درصد افزایش یافته و هم با کاهش قدرت خرید مردم فرصت صادراتی محصولات کشاورزی بیشتر شده و از این رو صادرات این نوع محصولات با رشد ۲۶ درصدی مواجه شده است.

آمارهای گمرک نشان می دهد که بیشترین سهم محصولات کشاورزی به پسته و خرماو و گوجه فرنگی و هنداونه مربوط می شود در حالی که هنداونه در سال جاری میزان صادراتش کاهشی بیش از ۱۰ درصد را تجربه کرده و به گفته رئییس اتحادیه خشکبار صادرات پسته و خرمای ما با وجود ظرفیت بیشتر صادرات نسبت به سه سال گذشته کاهش ۲۰ درصدی داشته است.

آمارهای گمرک نشان می دهد که بیشترین سهم محصولات کشاورزی به پسته و خرماو و گوجه فرنگی و هنداونه مربوط می شود در حالی که هنداونه در سال جاری میزان صادراتش کاهشی بیش از ۱۰ درصد را تجربه کرده و به گفته رئییس اتحادیه خشکبار صادرات پسته و خرمای ما با وجود ظرفیت بیشتر صادرات نسبت به سه سال گذشته کاهش ۲۰ درصدی داشته است.

تابستان داغ تجارت خارجی کشور؛ ۹.۴ درصد رشد داشتیم

محمد رضوانی‌فر، رئیس کل گمرک در این باره گفت: درآمدهای وصولی گمرک و واریزی به خزانه در نیمه اول سال جاری به ۱۱۱ هزار و ۶۳۳ میلیارد تومان رسید که نسبت به مدت مشابه در سال قبل ۳۹ درصد افزایش داشته است.

به دنبال آن نیز سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت گفت: مجموع تجارت غیرنفتی کشور در فصل تابستان به ۳۰ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسید که این میزان نسبت به تابستان سال قبل با رشد ۹.۴ درصدی همراه بوده است.

سید روح اله لطیفی، سخنگوی کمیسیون روابط بین الملل و توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت ایران اظهار کرد: در تابستان امسال تجارت غیرنفتی کشور به ۳۰ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسید که از این میزان ۱۲.۳ میلیارد دلار صادرات و ۱۸.۳ میلیارد دلار واردات انجام شده است.

وی افزود : میزان صادرات کشور در تابستان امسال نسبت به تابستان سال ۱۴۰۲ رشد ۶.۲ درصدی داشته و میزان واردات به کشور در تابستان امسال، نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشد ۱۱.۶ درصدی داشته است.

لطیفی اظهار کرد: در تیرماه امسال سه میلیارد و ۹۴۵ میلیون دلار کالای ایرانی صادر شده (رشد ۱۰ درصدی)، در مرداد ماه، با رشد ۱۸ درصدی نسبت به مرداد سال قبل، چهار میلیارد و ۴۷۰ میلیون دلار کالای غیر نفتی صادر شده و در سومین ماه تابستان نیز ۳.۹ میلیارد دلار (کاهش ۷.۱ درصدی) کالای ایرانی صادر شده است.

وی درباره واردات کالا در تابستان گفت: پایین ترین میزان واردات کالا به کشور در تابستان مربوط به تیر ماه با سه میلیارد و ۹۴۴ میلیون دلار بوده که نسبت به تیر ماه سال ۱۴۰۲ با کاهش ۲۸.۴ درصدی همراه بوده، بیشترین میزان واردات با ۶.۴ میلیارد دلار و رشد ۲۱.۶ درصدی مربوط به مرداد ماه بوده و بعد از آن در شهریور ماه ۶.۳ میلیارد دلار کالا وارد کشور شده که ۱۲ درصد بیشتر نسبت به شهریور سال قبل بوده است.

لطیفی ادامه داد: تراز تجاری کشور، در فصل تابستان امسال با اضافه شدن واردات بیش از ۲.۵ میلیارد دلار طلا و خودرو، در کنار نهاده‌های تولید، نهاده‌های دامی و ماشین الات صنعتی، با وجود رشد صادرات، به منفی ۶ میلیارد دلار رسید. میزان تجارت کشور در تابستان امسال نسبت به فصل بهار نیز ۱۰ درصد رشد داشته است.

کاهش ۲۰ درصدی صادرات خشکبار و ۱۳ درصدی درآمدهای صادراتی فولاد

اما فعالان حوزه های مختلف از جمله صنایع فولاد و خشکبار با رد این ادعاها، از کاهش صادرات و میزان درآمدهای صادراتی خبر داده بودند.

آماری که از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد منتشر شد حاکی از این بود که، طی ۵ ماهه نخست امسال، صادرات محصولات و مقاطع طویل فولادی افزایشی رقم خورده اما در مجموع افت ۱۳ درصدی نسبت به میزان ارزآوری حاصل از صادرات فولادی‌ها در پنج ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ داشته است.

در همین رابطه رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار نیز با تاکید بر اینکه آمار صادراتی کل خشکبار کشور طی سه سال گذشته کاهش ۲۰ درصدی داشته اظهار کرد: در گذشته نه چندان دور بیش از ۳۵ کالای صادراتی در سبد صادراتی خود داشتیم اما سالانه شاهد حذف یک الی دو قلم از جمله بادام، قیسی، بخورک، زیره، برگ زردآلو و… از سبد صادرات بودیم و الان صادرات به سه محصول پسته، خرما، کشمش و تا حدودی انجیر محدود شده است.

وی ادامه داد: آمار صادراتی کل خشکبار ما طی سه سال گذشته از کاهش ۲۰ درصدی تبعیت کرده و کاهش یافته است. در سال ۱۳۹۷ قبل از پسمان‌سپاری ارزی صادرات محصولات خشکبار حدود ۳ میلیارد دلار بود در سال گذشته این آمار به ۱.۳ تقلیل یافته بود و این بسیار تاسف‌بار است. پسته‌ای که الان ۷ دلار به فروش می‌رسد تعهد ارزی آن از ما ۹.۸ دلار گرفته می‌شود.

وی تاکید کرد: کاهش صادرات و تولید با هم هماهنگ است. کشمش و خرما کالای صادراتی ما هستند. ما ۱۷۰ هزار تن پسته می‌توانیم سالانه صادرات داشته باشیم. طبق آمار گمرک آمار صادرات پسته در شش ماهه اول امسال ۴۶ هزار تن، کشمش ۲۸ هزارتن ، انجیر ۲ هزارتن بوده که دیگر تقریبا از دور صادرات خارج می‌شود.

فرشچیان ادامه داد: صادرات ما از عدم توجه به سخن دوست‌داران بخش خصوصی و صادرات رنج می‌برد. در اتاق‌های در بسته تصمیم می‌گیرند و عملی نیز می‌کنند. در سال ۱۳۹۸ زمانی که گفتند مکلف هستید ارز خود را وارد کنید و ارز به وارد کننده واگذار شد و وارد کننده واردات و صادر کننده صادرات خود را انجام داد در کوتاه مدت ارز به کشور بازگشت و نرخ آزاد بود.”

آمارهای صادرات و واردات با واقعیت همخوانی ندارد

حالا در همین رابطه و در تایید گزارش عصراقتصاد، روز گذشته مدیرکل پشتیبانی و آماده‌سازی سازمان توسعه تجارت نیز عنوان کرد که در سال‌های گذشته آمارهای صادراتی و وارداتی کشور با واقعیت همخوانی ندارد و هر چند وزن صادرات رو به رشد بوده اما ارزش صادرات نسبت به واردات کاهشی گزارش می‌شود.

سیدعلی امامی، مدیرکل پشتیبانی و آماده‌سازی سازمان توسعه تجارت در گفت‌وگو با ایلنا از لزوم کاهش شکاف میان ارزش صادرات و واردات ایران گفت و توضیح داد: یکی از شاخص‌های اصلی یک اقتصاد توانمند سطح بالای تجارت خارجی آن به شمار می‌آید و هر قدر تجارت خارجی کشوری بیشتر باشد، درجه آزادی اقتصاد آن بالاتر و آسیب‌پذیری آن پایین‌تر است و همین عامل است که جهان را به ارتقای توسعه تجارت سوق می‌دهد و کشور ما هم در همین مسیر گام برداشته است با این حال در چند سال اخیر برای پیش‌رفت در این مسیر با مشکلاتی روبه‌رو بوده‌ایم و همین مشکلات سبب شده ارزش صادرات کاهش پیدا کند و ارزش واردات به صادرات غلبه داشته باشد و میزان واردات ما نسبت به صادرات تفاوت معناداری پیدا کند.

وی تصریح کرد کرد: به باور من آنچه بیش از هر عاملی به شکل‌گیری این شرایط انجامیده سیاست‌های ارزی کشور است، صادرکننده امروز موظف است ارز حاصل از صادرات را به کشور وارد کند و با قیمتی که بانک مرکزی تعیین می‌کند در سامانه نیما عرضه کند در چنین شرایطی صادرکننده سعی می‌کند ارزش کالای صادراتی خود را پایین‌تر از رقم واقعی اظهار کند و وارد کنندگانی که برای ورود کالا از ارز نیمایی استفاده می‌کنند تلاش دارند ارزش بالاتری برای کالاهای وارداتی اظهار کنند تا ارز بیشتری دریافت کنند حاصل این اتفاق افزایش شکاف میان ارز صادرات و واردات است.

امامی افزود: علاوه بر این موضوعات دیگری هم به منفی شدن تراز تجاری ایران در چند سال گذشته انجامیده است، از جمله این عوامل می‌توان به روابط بین‌المللی کشور و قوانین حاکم بر تجارت اشاره کرد، این قوانین در امتداد منافع صادرکنندگان تنظیم نشده و تغییرات پی‌در‌پی آن صادرکنندگان و حتی گاه واردکنندگان را آزار می‌دهد و مجموع این عوامل به افزایش شکاف میان صادرات و واردات در چند سال گذشته دامن زده است.

وی در پاسخ به اینکه آیا می‌توان نتیجه گرفت به دلیل کم‌اظهاری و بیش‌اظهاری بازرگانان آمار تجارت کشور واقعی نیست و تراز تجاری ایران به واقع منفی نیست؟ اظهار کرد: با این شدت و حدت نمی‌توان نتیجه‌گیری کرد و روایت درست این است که به دلایل یادشده آمارهای صادرات و واردات با واقعیت همخوانی ندارد، در سال‌های گذشته وزن صادرات کشور رو به رشد بوده است اما ارزش صادرات نسبت به واردات کاهشی گزارش می‌شود.

مدیرکل پشتیبانی و آماده‌سازی سازمان توسعه تجارت تاکید کرد: در این شرایط کاهش فاصله قیمت ارز نیمایی و قیمت ارز در بازار آزاد می‌تواند به یقین به واقعی‌تر شدن آمارهای تجاری بینجامد و علاوه بر آمارها رفتارهای تاجران نیز واقعی‌تر می‌شود و به حضور صادرکنندگان حقیقی در عرصه تجارت پررنگ می‌شود و کارت‌های بازرگانی یک بار مصرف از بین می‌رود.