آغاز شکلگیری بلوک اقتصادی ایران و افغانستان

سکینه مهرائی، گروه انرژی – نخستین نشست تخصصی هماندیشی صادرات در حوزههای انرژی و معدن شانزدهم مهرماه ۱۴۰۴ در سالن امینالضرب خانه تشکلها برگزار شد.
نشستی که با همکاری فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران، مرکز تجاری جمهوری اسلامی ایران در هرات و دفتر شبهقاره هندِ سازمان توسعه تجارت ایران بود و بهگفته برگزارکنندگان، نقطه عطفی در مسیر همکاریهای اقتصادی ایران و افغانستان به شمار میآید.
به گزارش عصراقتصاد، در این نشست، مسئولان عالیرتبه دو کشور، فعالان بخش خصوصی و نمایندگان مجلس حضور داشتند. از جمله حمیدرضا صالحی رئیس هیاتمدیره فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران، حمیدرضا کربلایی معاون دفتر شبهقاره هند سازمان توسعه تجارت ایران، حسین روستایی رایزن بازرگانی ایران در افغانستان، علی کامیاب معاون سرکنسول ایران در هرات، عبدالجلیل روحانی معاون اقتصادی سفارت افغانستان در تهران، توکلی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس و دادرس رئیس هیاتمدیره انجمن CNG که با سخنانی علمی و آماری درباره صنعت گاز مایع (LPG) از نگاه جهانی و زمینههای بومیسازی آن در افغانستان و ایران مورد توجه قرار گرفت.
حمیدرضا کربلایی در افتتاحیه نشست، از برگزاری نمایشگاه بینالمللی ابوحنیفه در کابل خبر داد که در ۲۶ آبان برگزار میشود و آن را فرصتی طلایی برای بروز توانمندیهای ایرانی در حوزه انرژی و معدن دانست. او تأکید کرد: ایران با تنها یک درصد جمعیت جهان، بیش از هفت درصد ذخایر معدنی را در اختیار دارد، اما در مسیر تحقق تراز مثبت تجاری هنوز با چالشهای ساختاری و مدیریتی روبهروست. او گفت: «این نشست مقدمهای برای ایجاد درک مشترک و همکاریهای اجرایی میان دو کشور است تا ذهنیتها از گفتوگو به سمت اقدام حرکت کند.»
صالحی: افغانستان، سرزمین فرصتهای زیرساختی است
در ادامه، حمیدرضا صالحی رئیس هیاتمدیره فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته با نگاهی واقعگرایانه به چالشهای صادرات خدمات فنی و مهندسی پرداخت و گفت: «ما در منطقه در حوزه دانش و تکنولوژی جزو کشورهای پیشرو هستیم، اما ضعف فاینانس و تمرکز بیش از حد بر دولت موجب شده بسیاری از پروژهها از دست بروند. بخش خصوصی باید محور حرکت باشد، نه تابع تصمیمات دولتی.»
وی با اشاره به اینکه فدراسیون صادرات انرژی اکنون ۶۵ درصد پوشش صادراتی کشور را در اختیار دارد و از ۲۳ تشکل بزرگ و بیش از ۷ هزار بنگاه تولیدی تشکیل شده است، افزود: «امروز بسیاری از شرکتهای ایرانی آمادگی سرمایهگذاری در افغانستان را دارند؛ از واحدهای کابلسازی و ساخت ترانسفورماتور تا کارخانههای تابلو و تجهیزات برقی.»
صالحی تأکید کرد: «افغانستان آماده همکاری است و فرصت نباید از دست برود. بخش خصوصی ایران باید راهحل خود را پیدا کند تا مرز اقتصادی ایران و افغانستان از تعاملات جزئی به سطح فاینانس منطقهای ارتقا یابد.»
دادرس: گاز مایع، پیشران نوین همکاریهای انرژی ایران و افغانستان
دادرس، عضو هیاتمدیره فدراسیون صادرات انرژی و رئیس هیاتمدیره انجمن CNG، در سخنانی تخصصی با محوریت صنعت گاز مایع (LPG) و کاربرد آن در حوزه خانگی، صنعتی و حملونقل گفت: «افتخار بزرگی است که در جمع بزرگان انرژی و تجار ایران و افغانستان حضور دارم. دو ملت ایران و افغانستان پیوندی دیرینه و ناگسستنی دارند که باید این پیوند را در تعاملات صنعتی و انرژی نیز گسترش دهیم.»
ایران و افغانستان با تأکید بر نقش بخش خصوصی و فاینانس مشترک، طرح همکاریهای راهبردی در حوزههای انرژی، معدن و گاز مایع را وارد مرحله اجرایی کردند
او با ارائه آماری دقیق توضیح داد: «ایران از سه تولیدکننده بزرگ گاز مایع در دنیاست و از میان ۲۸ کشور تولیدکننده، جایگاه نخست منطقه را دارد. در مقابل، افغانستان با مصرف حدود دو میلیون تن LPG در سال، تقریباً تمام نیاز خود را از ایران، روسیه و ترکمنستان تأمین میکند.»
دادرس افزود: «مصرف جهانی گاز مایع سالانه به بیش از ۳۵۸ میلیون تن رسیده و تولید جهانی نیز با اختلاف اندک ۳۵۹ میلیون تن است. حدود ۲۸ میلیون تن از این میزان صرف بخش حملونقل (اتوگاز) میشود. رشد مصرف بهویژه در آسیا ۶/۵ درصد گزارش شده است که افغانستان نیز میتواند در این مسیر رشد کند.»
او با استناد به گزارش اتحادیه جهانی گاز مایع (WLPGA) گفت: «حداقل پنج سناریو از هفت مدل توسعه LPG در دنیا برای افغانستان ضروری است، شامل ایجاد واحدهای سیلندرپرکنی و سیلندرهای کامپوزیت، توسعه ایستگاههای اتوگاز با استانداردهای بینالمللی NFPA، و استفاده از فناوری SNG یا همان تبدیل LPG به گاز طبیعی. این روش میتواند زیرساخت گازرسانی شهرهای افغانستان را بدون نیاز به خطوط لوله سنتی فراهم کند.»
وی تأکید کرد: «ما در ایران تجربه ۱۰۰ پروژه گاز مایع و ۳۵ جایگاه CNG را داریم و این توان کاملاً قابل انتقال است. یکی از مهمترین پیشنهادات ما به افغانستان، استفاده از سامانههای سیلندرپرکنی با ظرفیت ۳۰ تا ۱۲۰ هزار تن در سال و آموزش نیروهای بومی است. این الگو در ایران در مجتمعهای صنعتی، معادن مس سرچشمه و حتی مناطق فاقد خط لوله، بهصورت موفق اجرا شده است.»
دادرس در ادامه با اشاره به تجربههای جهانی گفت: «در شهر بندری گوادر پاکستان، برای ۸۰۰ هزار نفر شبکه گاز طبیعی طراحی شده بدون آنکه خط لوله وجود داشته باشد؛ همه از LPG تبدیلشده به گاز طبیعی استفاده میکنند. در چین نیز شهر لجیون بهطور کامل از این فناوری بهره میبرد. افغانستان میتواند با همکاری شرکتهای ایرانی، چنین الگویی را اجرا کند.»
او افزود: «در صنعت کشاورزی، استفاده از گاز مایع در موتورهای تراکتور و سیستمهای گرمایشی میتواند مصرف گازوئیل را به نصف برساند. در حال حاضر بیش از ۱۱ هزار مزرعه در ایران و حدود ۳ هزار مورد در افغانستان آماده بهرهگیری از این فناوری هستند.»
دادرس در پایان سخنانش خاطرنشان کرد: «اتحادیه جهانی گاز مایع، توسعه بازار LPG در آسیا را یکی از اولویتهای آینده میداند و ایران میتواند محور تأمین و انتقال این فناوری به افغانستان باشد. این فرصت نهتنها تکنولوژیک، بلکه استراتژیک است.»
کربلایی: از اسناد زیاد به عمل کم نباید رضایت داد
در ادامه، حمیدرضا کربلایی با اشاره به تجربه فدراسیون در تنظیم اسناد راهبردی، گفت: «ما در ایران سند زیاد داریم ولی سند عملیاتی نداریم. باید نقشهای عملیاتی در ده بند برای همکاریهای منطقهای تصویب کنیم و بخش خصوصی مجری آن باشد.»
او به تجربه ارزشمند سال ۱۴۰۰ اشاره کرد که در آن، صادرات خدمات فنی و مهندسی از ۴۹۱ میلیون دلار به بیش از دو میلیارد دلار رسید و تأکید کرد: «این نشان میدهد وقتی ساختار تصمیمگیری به اهلفن سپرده میشود، جهش واقعی اتفاق میافتد.»
توکلی: بخش خصوصی موتور پیشران اقتصاد
توحید توکلی ، نماینده مجلس، در ادامه نشست گفت: «تحریمها دیوار بستهای میان اقتصاد ایران و غرب کشیده، اما همین شرایط میتواند فرصتزا باشد؛ به شرط آنکه بازارهای منطقهای مثل افغانستان را مرکز توجه قرار دهیم.» او افزود: «بخش خصوصی باید پیشرو باشد و دولت فقط پشتیبان. اگر دولت تصمیمات خلقالساعه نگیرد و مانعسازی نکند، بزرگترین خدمت را انجام داده است.»
روستایی: افغانستان، معدن طلایی بکر در همسایگی ایران
حسین روستایی، رایزن بازرگانی ایران در افغانستان، با ارائه آمار رسمی گفت: «ذخایر معدنی افغانستان ارزشی بیش از سه تریلیون دلار دارد. تاکنون ۱۸۰ معدن بزرگ و کوچک شناسایی شده و در سال ۱۴۰۳ بیش از ۱۶۷ قرارداد استخراج در ۲۸ ولایت منعقد شده است.» او از وجود ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن سنگآهن با خلوص ۴۷ تا ۶۲ درصد و ۶۰ میلیون تن مس در این کشور خبر داد.
روستایی تأکید کرد: «دولت افغانستان سیاست اقتصادمحور را جایگزین مداخلهگرایی دولتی کرده است؛ تعرفه واردات ماشینآلات معدنی صفر است و فقط برای مواد اولیه یک درصد تعرفه در نظر گرفتهاند. این فرصت تاریخی است.»
در نشست تخصصی صادرات انرژی و معدن، کارشناسان تأکید کردند که زمان وابستگی دولتی پایان یافته و دوران شکلگیری بلوک اقتصادی منطقهای بر پایه سرمایه ایرانی آغاز شده است
به گفته او، وزارت آب و انرژی افغانستان بیش از ۲۰ پروژه آماده جذب سرمایه دارد و شرکتهای ایرانی با پرپوزال قوی در اولویت اجرای این پروژهها قرار دارند.
تحولات جدید در سیاست انرژی منطقه
بهگفته کارشناسان حاضر، افغانستان روزانه حدود ۲۵۰۰ تن بنزین و سه هزار تن گاز مایع مصرف میکند و ۷۰ درصد از این نیاز را ایران تأمین میکند. با این حال، ایران باید از مزیت کیفی خود برای تثبیت جایگاه صادراتی بهره گیرد، زیرا کشورهایی چون چین، ازبکستان و قرقیزستان در حال رقابت جدی برای حضور در بازار احداث نیروگاههای حرارتی و معادن افغانستان هستند.
پایان نشست نخست، نقطهای برای جمعبندی تجربهها و آغاز نقشه راه مشترک بود. شرکتکنندگان تصمیم گرفتند دبیرخانهای مشترک بین فدراسیون صادرات انرژی و مرکز تجاری ایران در هرات ایجاد شود تا مصوبات نشست پیگیری و پیش از برگزاری نمایشگاه ابوحنیفه، گزارشی از میزان پیشرفت ارائه شود.
همه سخنرانان در پایان بر یک محور توافق داشتند که ایران اگر میخواهد صادرات پایدار داشته باشد، باید با اتکا به علم، بخش خصوصی و بلوک منطقهای انرژی و معدن پیش برود.
از دل این هماندیشی تخصصی، صدایی واحد به گوش رسید که میگفت: «همسایگی، نه فقط مرز جغرافیایی که فرصت اقتصادی، فناورانه و انسانی است.»