آفت ارزی؛ پنبه در خطر!

یاسمین بلوردی

یکی از محصولات زراعی پر کابرد در جهان پنبه است که بخش قابل توجهی از تولیدات آن در صنعت نساجی مصرف می شود و بازار پویایی نیز دارد. به عبارت دیگر پنبه یکی از محبوب ترین منسوجات در صنعت تولید پوشاک و همچنین یک ماده رایج در محصولات کاغذی است.

گازهای طبی، سواب‌های پنبه‌ای و پوشک‌های سنتی همگی با استفاده از پنبه ساخته می‌شوند. علاوه بر این، روغن پنبه دانه از گیاهان پنبه گرفته می شود و می توان از آن برای پخت و پز، صابون سازی یا لوازم آرایشی استفاده کرد. در سال زراعی ۲۰۲۲-۲۰۲۳ حدود ۵.۰۲ میلیون تن روغن پنبه دانه در سراسر جهان تولید شد.

واردات ۵۱ هزار تن پنبه در ۷ ماهه سال جاری

بر اساس این گزارش ایران نیز جزو تولید کنندگان پنبه است که بخشی از نیاز خود را از طریق تولید داخل و بخشی دیگر را از طریق واردات تامین می کند. این در حالی است که وزارت جهاد کشاورزی بر خودکفایی در تولید پنبه تاکید دارد و در راستای حمایت از تولید کنندگان میزان واردات روندی کاهشی پیدا کرده است.

ابراهیم هزارجریبی مجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی در گفتگو با خبرنگار عصر اقتصاد گفت: در ۷ماهه امسال ۵۱ هزار تن وارد کردیم در حالی که میزان واردات در سال قبل ۶۰ هزار تن بوده است.

هزارجریبی افزود: در واقع با توجه به سیاست های حمایتی دولت در راستای حمایت از بخش تولید داخل واردات ما امسال کمتر شده است و لذا اگر این سیاست های ادامه یابد می توانیم به خودکفایی برسیم.

مجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی همچنین با بیان اینکه میزان نیاز پنبه در کشور ۱۵۰ هزار تن است؛ افزود: از این میزان ۹۰ هزار تن در داخل تامین شده است و اگر میزان واردات کاهشی شود و یا ارزی که برای واردات تخصیص می دهند به جای ارز ترجیحی با ارز آزاد حساب شود، کارخانجاتی که به پنبه نیاز دارند قطعا به سمت کشت قراردادی و حمایت از پنبه کاران داخلی خواهند رفت.

مجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی: از ۱۵۰هزار تن پنبه مورد نیاز در کشور ۹۰هزار تن در داخل تولید می شود و لذا اگر میزان واردات کاهشی شود و یا به جای ارز دولتی ارز آزاد برای واردات تخصیص داده شود کارخانجات قطعا به سمت کشت قراردادی و حمایت از پنبه کاران داخلی رجوع خواهند کرد

به گزارش عصر اقتصاد اگرچه این مسئول در خصوص کاهش واردات از برنامه ریزی وزارتخانه متبوع خود سخن می گوید اما به نظر میرسد کاهش مصرف پنبه در اثر کاهش قدرت خرید مردم نیز در کاهش واردات بی تاثیر نبوده است.
سرزمین طلای سفید تعطیل شد

قاسم پیشه ور رئیس اتاق اصناف کشاورزی ایران نیز در این خصوص در گفتگو با خبرنگار عصر اقتصاد گفت: مسیر استان مازندران به استان گلستان به واسطه کشت پنبه غالبا سرزمین طلای سفید نامیده می شود اما در حال حاضر رغبت برای کشت وجود ندارد و می توان گفت سرزمین طلای سفید تعطیل شده است.

پیشه ور در خصوص دلایل این امر نیز گفت: غالبا به دلیل اینکه کشت پنبه صرفه اقتصادی ندارد و هزینه های تولید بسیار بالا است کارخانجات به تدریج تعطیل شده است و کشاورزان به سمت کشت هایی همچون صیفی جات که برای آنها صرفه اقتصادی دارد؛ متمایل شده اند.

وی ادامه داد: به هر حال باید بپذیریم که برای کشت پنبه حمایت های چندانی از سمت دولت صورت نگرفته است و کارخانجات نساجی هم یکی پس از دیگری تعطیل شده است و بازرگانان هم به واردات پنبه روی آورده اند به خصوص اینکه برای واردات این محصول ارز دولتی تخصیص داده می شود. به علاوه اینکه کارگر پنبه جمع کن بسیار کمیاب شده است و دستگاه های پنبه کن هم قیمتهای نجومی دارند و در توان بخش کشاورزی خرید این دستگاه ها نیست.

پیشه ور با تاکید بر اینکه دولت برای زمین گیر نشدن این بخش باید حمایت کند افزود: این در حالی است که پنبه محصولات فراوانی همچون دانه های روغنی و تفاله پنبه برای خوراک دام دارد و صنعت نساجی و پارچه بافی را راه اندازی می کند و ۱۰ تا ۱۲ ماه نیز در مزارع اشتغال ایجاد می کند.

وی در پاسخ به این سوال که پنبه کاران غالبا خواستار چه نوع حمایت هایی از دولت هستند گفت: به توجه به کمبود آب نمی توان به صورت غرقابی آبیاری کرد و لذا دستگاه ها آب دهی مصنوعی نیاز است و همچنین در بحث اصلاح تخم پنبه باید به گونه ای باشد که عملکرد در هکتار افزایش یابد چون روشهای سنتی دیگر جواب نمی دهد.

پیشه ور افزود: هزینه های سموم کشاورزی نیز بسیار بالا رفته و از آن طرف کیفیت ها کاهش یافته مضاف بر اینکه حمایتها از این محصول در الگوی کشت تعریف نشده است و علاوه بر این همانطور که گفته شد قیمت دستگاه های پنبه کن بسیار بالا است. ضمن اینکه کشاورز با ارز آزاد تولید می کند و تجار با ارز دولتی وارد می کنند.

اوضاع بازار جهانی پنبه چه طور است؟

بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی فائو، در سال ۲۰۲۲ خرید جهانی پنبه وارداتی در مجموع بیش از ۶۰ میلیارد دلار هزینه داشته است. این در شرایطی است که بر اساس آنچه سایت تحلیلیWorlds.top.exports به طور کلی، ارزش پنبه خریداری شده توسط همه کشورهای وارد کننده از سال ۲۰۱۸ که پنبه وارداتی در سطح جهان به ارزش ۵۲.۹ میلیارد دلار رسید، به طور متوسط ‌۱۳.۷ درصد افزایش یافته است.

کشاورزان با ارز آزاد تجهیزات، کود و… پنبه می کارند تجار با ارز دولتی وارد می کنند و همین موضوع باعض شده تا سرزمین طلای سفید ایران دیگر انگیزه کشت پنبه خود را از دست بدهد

درادامه این گزارش آمده است ، ارزش واردات پنبه در سراسر جهان ۹.۲ درصد در مقایسه با ۵۵.۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است.

افزایش ۶.۲ درصدی تولید جهانی پنبه در مقایسه با سال ۲۰۲۳

این در حالی است که بر اساس گزارش رسانه های خارجی، داده های منتشر شده توسط کمیته مشورتی بین المللی پنبه (ICAC) نشان می دهد که تولید جهانی پنبه برای سال ۲۰۲۴/۲۰۲۵ برابر با ۲۵.۶۲۰ میلیون تن است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶.۲ درصد افزایش را نشان می دهد.

برزیل، ایالات متحده و استرالیا؛ کشورهای پیشرو در صادرات پنبه

بر اساس این گزارش در حالی در تولید محصول پنبه کشورهای پیشرو شامل چین، هند و ایالات متحده است که در حوزه صادرات پنبه آمارهای سایت تحلیلی STATISTA بیانگر این است که برزیل در صدر است و کشورهای «ایالات متحده، استرالیا، هند، ترکیه، مالی، بنین، یونان، بورکینافاسو و کامرون» نیز در جایگاه بعدی صادراتی این محصول قرار دارند.

از سوی دیگر داده های آماری نشان می دهد در سال ۲۰۲۳-۲۰۲۴ کشور چین بیشترین واردات پنبه را به ثبت رسانده است و بعد از آن کشورهای «بنگلادش، ویتنام، ترکیه، پاکستان، اندونزی و هند» در جایگاه های بعدی واردات پنبه قرار دارند.