ارتقای راندمان نیروگاه‌ها به کجا رسید؟
در شرایطی که صنعت برق کشور با ناترازی بین تولید و مصرف مواجه است، افزایش راندمان نیروگاه‌ها به عنوان یکی از سیاست‌های برای بهبود بهره‌وری و مدیریت منابع انرژی در دستور کار قرار گرفته و بسیاری از کارشناسان معتقدند بخش قابل توجهی از اتلاف انرژی در ایران نه در مصرف، بلکه در فرآیند تولید رخ می‌دهد، جایی که راندمان پایین نیروگاه‌ها منجر به هدررفت منابع ارزشمند انرژی می‌شود.
میانگین راندمان نیروگاه‌های حرارتی کشور در پایان سال ۱۴۰۳ به ۳۹.۵۶ درصد رسیده که نسبت به رقم ۳۹.۳۴ درصدی در سال ۱۴۰۲، معادل ۰.۱۷ درصد افزایش داشته است.
این در حالی است که استاندارد جهانی برای راندمان نیروگاه‌های مدرن بیش از ۴۵ درصد است، بخشی از نیروگاه‌های حرارتی کشور همچنان با بازدهی پایین‌تر از ۳۵ درصد فعالیت می‌کنند.
یکی از دلایل اصلی این وضعیت، فرسودگی تجهیزات و عمر بالای برخی نیروگاه‌هاست. بسیاری از نیروگاه‌های موجود بیش از سه دهه از زمان بهره‌برداری آن‌ها گذشته و با تکنولوژی‌های قدیمی اداره می‌شوند. این وضعیت باعث شده تا بخشی از ظرفیت اسمی تولید عملاً بلااستفاده باقی بماند یا با هزینه بالای سوخت و تعمیرات نگهداری شود. در این میان، بازسازی یا جایگزینی این واحدها نیازمند سرمایه‌گذاری کلان و برنامه‌ریزی دقیق است.
بر همین اساس، دولت در قالب برنامه هفتم توسعه، سه راهبرد کلیدی را برای افزایش راندمان در نظر گرفته است؛ نخست، احداث نیروگاه‌های جدید با راندمان بالا با استفاده از فناوری‌های روز. دوم، تکمیل بخش بخار نیروگاه‌های سیکل ترکیبی به ظرفیت حدود ۸۰۰۰ مگاوات که باعث افزایش راندمان بدون نیاز به سوخت جدید می‌شود و سوم، بازتوانی حدود ۲۰۰۰ مگاوات از نیروگاه‌های فرسوده که می‌تواند ظرفیت موجود را با بهره‌وری بهتر حفظ کند.
در صورت اجرای کامل این برنامه‌ها، وزارت نیرو برآورد کرده است که متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی تا پایان برنامه هفتم به حدود ۴۴ درصد افزایش خواهد یافت.
این عدد، هرچند هنوز با راندمان نیروگاه‌های پیشرفته جهانی فاصله دارد، اما در مقایسه با وضعیت فعلی یک جهش معنادار محسوب می‌شود و می‌تواند نقش مهمی در کاهش تلفات انرژی و مصرف سوخت ایفا کند.
افزایش راندمان تولید برق نه‌تنها به کاهش مصرف سوخت فسیلی و هزینه‌های زیست‌محیطی منجر می‌شود، بلکه مستقیماً در کاهش فشار بر شبکه برق در پیک مصرف تابستان نیز مؤثر است. با توجه به رشد مداوم تقاضا و محدودیت‌های توسعه ظرفیت جدید در کوتاه‌مدت، ارتقای راندمان یکی از واقع‌بینانه‌ترین راهکارها برای حفظ پایداری شبکه است.
در نهایت، کارشناسان تاکید می‌کنند که افزایش راندمان نیروگاه‌ها باید در کنار سیاست‌های اصلاح مصرف و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر دنبال شود.
تنها در چنین صورتی است که می‌توان به آینده‌ای با برق پایدار، اقتصادی و سازگار با محیط زیست امیدوار بود. اجرای دقیق برنامه‌های بازتوانی، نظارت مؤثر و تأمین مالی پروژه‌ها، سه پیش‌نیاز کلیدی در تحقق این اهداف به شمار می‌آید.
