مسعود وطنخواه
قیمت مرغ این روزها باردیگر محفل مجالس شده است. نبود قدرت خرید نزد بیشتر متقاضیان از یک سو و صرفه اقتصادی نداشتن تولید مرغ برای تولیدکننده از سوی دیگر، سبب افزایش نارضایتی نزد هر دو گروه شده است.
معمولا در زمان وقوع چرخه‌های تورمی به دلیل اینکه درآمد بیشتر مردم آحاد جامعه مخصوصا حقوق‌بگیران که افزایش درآمدشان در اختیار خودشان نیست با تاخیر زمانی صورت می‌گیرد و در برخی موارد هم مشاهده می‌شود این تناسب رشد تورم با حقوق نیاز به صرف زمان چند ساله است.
کاهش قدرت خرید جامعه به تدریج سبب کاهش تقاضای کل بازار می‌شود و کاهش مصرف سرانه یک کالا یا افزایش مصرف کالای دیگر در جوامع با رشد تورمی از اولین نشانه‌های تغییر سلیقه خریداران است.
تقاضاى کل بازار براى یک کالا یا خدمت، حجم کل کالا یا خدمتى است که از سوی گروه مشخصى از مصرف‌کنندگان خریدارى مى‌شود آن هم در یک منطقه جغرافیایى خاص در طول یک دوره زمانى مشخص، در یک محیط بازاریابى معین و سطح و ترکیب مشخصى از تلاش‌هاى بازاریابى صنعت مربوطه.
تقاضاى کل بازار عدد ثابتى نیست بلکه یک تابع است که با عوض شدن متغیرهای دیگر دستخوش تغییر می‌شود. مثلاً، تامین سرمایه در گردش تولید، سطح و ترکیب تلاش‌هاى بازاریابى صنعت، اوضاع و احوال محیط از همین مواردی است.
تامین سرمایه در گردش تولید جزو لاینفک هر تولیدی است که واحدهای تولیدی بدون آن یا باید فعالیت خود را تقلیل دهند و یا به طور کل تولید را تعطیل کنند. معمولا کمبود سرمایه در گردش در چرخه‌های تورمی بیشتر اتفاق می‌افتد پس از شروع روند صعودی دلار از نیمه دوم سال ۱۳۹۷ بود که زمزمه‌های نبود سرمایه در گردش مشهود شد.
۱۵ دی ۱۳۹۷، در راستای حفظ اشتغال و افزایش تولید در جلسه‌ای که با حضور رئیس کل بانک مرکزی و جمعی از مدیران عامل بانک‌های دولتی و خصوصی درباره مشکلات تامین نقدینگی واحدهای تولیدی، با محوریت حمایت از تولید جهت حفظ اشتغال، افزایش تولید و حمایت از کالای ایرانی، تشکیل شد.
در این جلسه ضمن مرور سهم تسهیلات پرداختی سیستم بانکی به بخش‌های مختلف اقتصادی اعلام شده بود که بانک‌ها همواره نقش پیشرو عمده را در تامین مالی بخش‌های تولیدی داشته‌اند، مدیران عامل بانک‌ها با توجه به سهم بالای سیستم بانکی در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی برای اولویت قایل شدن در تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی اعلام حمایت کردند.
این روزها بازار مرغ با دو مشکل نبود توان خرید برای متقاضیان و سرمایه در گردش برای تولیدکننده‌های مرغ مواجه است. از یک سو تورم بالای چند سال گذشته سبب شد که سفره‌های آحاد مردم جامعه کوچک شود و از سوی دیگر، تولیدکننده‌ها نیز با توجه به بالا رفتن نهادهای تولید، دارو، هزینه‌های حمل‌ونقل از صرفه اقتصادی نداشتن تولید مرغ گله‌مند هستند.
وجود دو مشکل بالا سبب شده که در بازار اضافه تقاضا بوجود آید امری که تاثیر آن را در کاهش قیمت مرغ به کمتر از نرخ مصوب اعلام‌شده از سوی دولت در بازار مشاهده می‌شود.
قیمت مرغ به زیر نرخ مصوب رسید
مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی ۱۶ دی سال ۱۴۰۰، مرغ را ارزان‌ترین و اقتصادی‌ترین ماده غذایی در سبد پروتئینی خانوارها توصیف کرد و با بیان اینکه نرخ مصوب مرغ گرم کیلویی ۳۱ هزار تومان است به ایلنا گفته بود: «مرغ در واحدهای عرضه مستقیم از کیلویی ۲۸ هزار تا ۳۱ هزار تومان در نوسان است. این سخن به این معناست که مرغ کمتر از نرخ مصوب عرضه می‌شود.»
حبیب اسدالله‌نژاد درباره نبود تعادل بین قیمت تمام‌شده و فروش مرغ گفته بود: عرضه و تولید مرغ بیش از نیاز کشور است و بازار کشش این میزان عرضه را ندارد از این‌رو قیمت‌ها پایین می‌ماند و واحدهای مرغداری زیان می‌بینند؛ به همین دلیل شرکت پشیبانی امور دام مرغ مازاد را جمع‌آوری می‌کند.
رئیس اتحادیه پرنده و ماهی نیز ۲۵ دی ماه خبرداد قیمت مرغ در بازار را ۲ هزار تومان کمتر از نرخ مصوب عنوان و «ازدیاد تولید» را علت آرامش بازار مرغ اعلام کرده بود.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان مهدی یوسف‌خانی گفته بود: «هم اکنون هر کیلو مرغ ۲ تا ۳هزار تومان کمتر از نرخ مصوب عرضه می‌شود. قیمت هر کیلو ران مرغ در بازار ۲۸ هزار تا ۲۹ هزار تومان و قیمت مصوب هر کیلو مرغ ۳۱ هزار تومان است.»
او افزوده بود: «طی ماه‌های مهر و آبان نوسانات بازار مرغ زیاد بود و قیمت مرغ به بیش از ۴۰ هزار تومان هم رسید که واردات تخم‌مرغ نطفه‌دار و مرغ منجمد در کنار عرضه اینترنتی مرغ با نرخ مصوب بازار را به آرامش رساند.»
رئیس اتحادیه پرنده و ماهی اضافه کرده بود: «ازدیاد تولید و فراوانی عرضه علت آرامش بازار است و با توجه به میزان جوجه‌ریزی پیش‌بینی می‌شود که تغییر خاصی در بحث بازار رخ ندهد.»
برخورد قانونی با متخلفان
گزارش‌های میدانی در سطح تهران نشان می‌دهد که مرغ در تعدادی از واحدهای صنفی با قیمت ۲۷هزار یعنی ۴هزار تومان کمتر از نرخ مصوب اعلامی عرضه می‌شود. این قیمت‌ها در حالی در بازار خودنمایی می‌کند که معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی پیش از این قیمت مرغ به صورت مصوب ۳۱ هزار تومان اعلام کرده بود.
حسین دماوندی‌نژاد در برنامه تهران ۲۰ در این باره اظهار کرده بود: «در بخش طیور پایش با دقت کامل به صورت روزانه انجام می‌شود که در ۳۲ استان هر روز همکاران ما فعالیت دارند به طوری که ما از ۴۵ روز جلوتر می‌دانیم که وضع در ۴۵ روز آینده چگونه خواهد بود.»
او افزوده بود: «قیمت مرغ به صورت مصوب ۳۱هزار تومان است که با قیمت‌های فراتر و پایین‌تر از این نرخ به صورت قانونی برخورد خواهیم کرد.»
سود دلالان و زیان تولیدکنندگان مرغ
وقتی میزان جوجه‌ریزی و کاهش ۲هزار تومانی از نرخ مصوب را یوسف‌خانی، رئیس اتحادیه پرنده و ماهی، دلیل افزایش عرضه عنوان می‌کند در واقع به نوعی از یک سو، این واقعیت اقتصادی را بازگو می‌کند که تولیدکننده‌های مرغ با توجه به دوره‌های تولید راهی غیر از عرضه ندارند و از سوی دیگر، زیان اجتناب‌ناپذیر تولیدکننده را به دلیل صرفه اقتصادی نداشتن تولید یادآوری می‌کند.
اگر کمی به عقب بازگردیم و گفته های مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی کشور را در ۲۵آذر ۱۳۹۷، مرور کنیم می بینیم شرایط همچنان تغییر نکرده است وی در آن زمان از قیمت کارگروه تنظیم بازار هرکیلوگرم مرغ زنده گوشتی درب مرغداری‌ها انتقاد کرده بود.
برومند چهارآیین درباره وضع تولید و بالا بودن قیمت این محصول در بازار مصرف به ایرنا گفته بود: «با این اقدام کارگروه، تولیدکنندگان روی هرکیلوگرم مرغ تولیدی نزدیک ۱۵۰۰ تومان متضرر خواهند شد که می‌تواند به خروج بخش عمده‌ای از تولیدکنندگان از چرخه تولید منجر شود و در ما را به یک واردکننده گوشت مرغ تبدیل کند.»
او با بیان اینکه پیش از این ۱۸ هزار و ۱۰۰ واحد تولیدی گوشت مرغ در کشور فعال بوده است، اضافه کرده بود: «در بین سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵ نزدیک به ۵۲۰۰ واحد پرورش مرغ گوشتی از چرخه تولید خارج شد و اکنون تعداد واحدهای پرورشی فعال به ۱۴هزار واحد رسیده است که قیمت‌گذاری دستوری می‌تواند در کاهش این واحدها موثر باشد.»
مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی افزوده بود: «با توجه به افزایش هزینه‌های تمام‌شده تولید همچون نهاده‌های تولید، دستمزد کارگری، دارو، ریزمغذی‌ها، مکمل‌ها، واکسن‌ها و هزینه‌های حمل ونقل، قیمت منطقی هر کیلوگرم گوشت مرغ برای مصرف کنندگان بین ۱۱ تا ۱۲هزارتومان است.»
نبود سازوکار نظارتی مناسب از تولید تا مصرف‌کننده چند سالی است که بازارها از جمله مرغ را با هرج و مرج همراه کرده است. بی‌نظمی‌هایی که سبب تغییرات قیمتی و در نهایت به سود دلالان و زیان تولیدکنندگان تمام می‌شود. فروردین ۱۴۰۰ بود که قیمت مرغ تا مرز ۴۰هزار تومان نیز پر کشید. بالا رفتن قیمت مرغ سبب شد که تولیدکنندگان را ترغیب به جوجه‌ریزی بیشتری برای کسب سود کرد، اما این افزایش قیمت موقتی بود و در نهایت به زیان تولیدکننده و سود دلالان تمام شد.
پاسخگو نبودن معاونت امور دام
خبرگزاری تسنیم ۵ فروردین ،۱۴۰۰ در گزارشی با عنوان «علت مرغ ۴۰ هزار تومانی بی‌کفایتی مسئولان است» در این باره نوشته بود: «درحالی که حداکثر قیمت مصوب هر کیلوگرم مرغ ۲۰۴۰۰ تومان و براساس اعلام انجمن پرورهش‌دهندگان نرخ این محصول بر اساس هزینه‌های تولید ۲۳ تا ۲۴ هزار تومان است، در نتیجه بی‌کفایتی مسئولان و عدمنبود حمایت از تولید قیمت این محصول به ۴۰هزار تومان رسید.
در سال جاری قیمت مصوب جوجه یک‌روزه از ۲۴۰۰ تومان به ۴۲۰۰ تومان رسید، قیمت نهاده‌ها دامی ۲۰درصد افزایش یافت و قیمت برخی دیگر از ملزومات تولید مانند واکسن آزاد شد، اما قیمت مصوب مرغ افزایش نیافت، این امر انگیزه جوجه‌ریزی و تولید را کاهش داد تا با کاهش عرضه و کمبود این محصول در بازار روبه‌رو شدیم.
با وجود همه این مشکلات وزیر جهاد کشاورزی به تازگی اعلام کرده است که در تولید مرغ و تخم‌مرغ بسیار خوب عمل کرده‌ایم! اما مسئولان این وزارتخانه از جمله معاونت امور دام حاضر به پاسخگویی در این زمینه به رسانه‌ها نیستند و تنها شرکت پشتیبانی امور دام در این ارتباط وعده بهبود شرایط در آینده نزدیک می‌دهد.
در صورتی که مسئولان دولت مانند دیگر افراد به بازار مراجعه کنند عمده مغازه‌ها مرغی برای عرضه ندارند یا اینکه به قیمت‌های بالایی به فروش می‌رسانند به طوری‌که مرغ ۲۰۴۰۰تومانی ۴۰۰۰۰تومان به فروش می‌رسد.»
اعلام قیمت خرید مرغ برای ذخیره‌سازی
کاهش قیمت خرید مصرف‌کننده از یک سو و نبود صرفه اقتصادی برای تولیدکننده سبب ورود سازمان‌های حمایتی شد.
تصویب‌نامه درخصوص تعیین قیمت گوشت مرغ منجمد
تصویب‌نامه شورای قیمت‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی کشاورزی درخصوص تعیین قیمت گوشت مرغ منجمد آماده طبخ شیرینگ پک از تاریخ ۱۴۰۰/۸/۱۸ ابلاغ شد.
تصویب‌نامه شورای قیمت‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی کشاورزی درخصوص تعیین قیمت گوشت مرغ منجمد آماده طبخ شیرینگ پک از تاریخ ۱۴۰۰/۸/۱۸ طی نامه شماره ۰۲۰/۲۶۳۷۶ (برعکس شود) مورخ ۱۴۰۰/۱۰/۲۰ از سوی وزیر جهاد کشاورزی و رئیس شورای قیمت‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی کشاورزی ابلاغ شد و چهارشنبه ۲۲ دی در «پایگاه اطلاع‌رسانی قوانین م مقررات کشور» منتشر شد.
در متن تصویب‌نامه آمده است: «شورای قیمت‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی کشاورزی در جلسه مورخ ۱۳/۱۰/۱۴۰۰ به استناد مفاد قانون اصلاح قانون تضمین خرید محصولات اساسی کشاورزی، بمنظور حمایت از تولید داخلی و تکمیل ذخایر راهبردی تصویب نمود.
قیمت‌گذاری گوشت مرغ منجمد آماده طبخ شیرینگ پک از تاریخ ۱۴۰۰/۸/۱۸ به شرح جدول ذیل می‌باشد.»
| عنوان | قیمت (ریال به ازای هر کیلوگرم) |
| قیمت خرید گوشت مرغ منجمد آماده طبخ شیرینگ پک تحویل درب سردخانه شرکت |
۳۰۰۰۰۰ |
| قیمت خرید گوشت مرغ منجمد آماده طبخ شیرینگ پک تولیدی از محل سویه آرین تحویل درب سردخانه شرکت | ۳۳۳۶۰۰ |
