اقتصاد گیگ چیست

مرتضی ایراندوست/کارشناس ارشد مدیریت صنعتی

اقتصاد گیگ (Gige Economy) یک ‌ترند روبه‌رشد است که فرصت‌ هایی را برای افراد فراهم می‌کند تا به‌صورت مستقل یا قراردادی کار کنند یا فعالیت خود را گسترش دهند.

این نوع اقتصاد برای پیمانکاران مستقلی که خواهان انعطاف بیشتر در برنامه کاری خود هستند از جذابیت بسیاری برخوردار است و مزایای زیادی را هم برای کارکنان و هم صاحبان کسب و کار ارائه می‌دهد.این اصطلاح ممکن است موضوع جدیدی به نظر برسد، اما به ‌واقع این‌گونه نیست. قبل از این‌که نرم‌افزارها ایده‌ی خدمات درخواستی و کار گیگ را به تلفن همه‌ی افراد برسانند، اقتصاد گیگ را گاهی «اقتصاد فریلنسری»، «نیروی کار چابک» یا حتی «کار موقت» می‌نامیدند.

با این حال تعداد افرادی که سعی می‌کنند خود را وارد اقتصاد گیگ کنند، بطور پیوسته درحال افزایش است. اما اقتصاد گیگ چیست؟ در واقع اقتصاد گیگ اقتصادی موقتی است در اقتصاد گیگ جایگاه‌های شغلی موقتی هستند و سازمان‌ها افراد را برای مسئولیت‌های کوتاه‌مدت استخدام می‌کنند.

طبیعی است که این اقتصاد در فضای بازار آزاد فرصت رشد و نمو پیدا می‌کند و با تکیه بر آموزه‌های اقتصادی مکاتب دست راستی قادر به ادامه حیات است. این چارچوب برهم‌زننده تصوری قدیمی از مفهوم شغل است. در طول سالیان بسیار، افراد عادت داشته‌اند مدت زیادی از زندگی خود را صرف پرداختن به یک شغل خاص با درآمد ثابت کنند یا لااقل به دنبال چنین شغلی بوده‌اند. اما نیروی کار به اقتضای زمان مجبور شده‌ است به سمت مشاغل موقتی برود.

اقتصاد گیگ به ساختاری برمی‌گردد که افراد درآن به سراغ مشاغل موقت و کوتاه مدت می‌روند. فعالان این اقتصاد آزادکار یا فریلنسر و یا حتی دورکار نامیده می شوند.

این افراد ترجیح می‌دهند به جای حضور در یک اداره با ساعت کاری تمام وقت، شغلهای پاره‌ وقت را تجربه کنند  در لغتنامه دانشگاه کمبریج اقتصاد گیگ یک شیوه اشتغال‌زایی معرفی شده که در آن افراد به جای آنکه برای یک کارفرما کار کنند، مشاغل موقت را انتخاب میکنند یا این که به چند شغل مجزا روی می‌آورند و برای هر یک دستمزد جداگانه و متفاوت دریافت می کنند.

اقتصاد گیگ یک سیستم بازار آزاد است که درآن موقعیت‌های موقت رایج است و سازمان‌ها کارگران مستقل را برای تعهدات کوتاه مدت استخدام می کنند. اصطلاح گیگ یک کلمه عامیانه برای شغلی است که مدت زمان مشخصی طول میکشد.در یک اقتصاد گیگ، تعداد زیادی از افراد در موقعیت های پاره وقت یا موقت یا به عنوان پیمانکاران مستقل کار می کنند. اقتصاد گیگ به مدلی از اقتصاد گفته می‌شود که در آن، کارفرمایان و کارجویان به‌صورت موقت و پروژه‌ای با یکدیگر همکاری دارند.

با افزایش تعداد کسب‌وکارها، اقتصاد گیگ، شکل و شمایل بیشتری به خود گرفت و امروزه به نوعی از اقتصاد گفته شده که درآن همکاری بین کارفرما یا سازمان با کارجویان به‌صورت موقت و برای بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت انجام می‌شود. در اقتصاد گیگ مفاهیم سنتی مانند کارمند تمام‌وقت کنار رفته و تعاریف و کسب‌و‌کارهای جدیدی معرفی می‌شود

در اقتصاد گیگ نیاز خواهیم داشت تا با دو عضو این اقتصاد اشنا باشیم

نخست، کارمند گیگ: از آن‌جا که اصطلاح «کارمند گیگ» چند وضعیت کارمندی (فریلنسری، کار پاره‌وقت و کارمند پیمانی) را شامل می‌شود، تعریف این‌که چه کسی کارمند گیگ است یا نیست، سخت است. سایت ام‌بروکر (embroker.com)، یکی از شرکت‌های فعال در حوزه بیمه آنلاین است که کارمندان فعال در اقتصاد گیگ را به دو دسته زیر تقسیم می‌کند:

– کارمندان مستقل: به کارمندانی گفته می‌شود که به صورت مستقل با سازمان‌ها و شرکت‌ها کار می‌کنند و هر فرد رئیس خودش است.

– کارمندان موقت: این دسته از کارمندان همانند یک کارمند عادی برای یک شرکت یا سازمان کار می‌کنند، با فرق اینکه مزایای یک کارمند عادی یا امنیت شغلی را ندارند

دوم: کار گیگ: به حوزه‌ای از اقتصاد گیگ که افراد در آن فعالیت یا کار می‌کنند، کار گیگ یا گیگ ورک گفته می‌شود. شرکت ام‌بروکر حوزه‌های کار در اقتصاد گیگ را به چهار بخش زیر تقسیم می‌کند:

– فریلنسینگ کلاسیک : همان مدل اصلی و معمول فریلنسینگ بوده که شامل همکاری موقت بین افراد و کسب‌وکارها در حوزه‌های مختلف است.

– بازارگاه‌های آنلاین گیگ: این دسته از کسب‌و‌کارها رابط بین مردم و اقتصاد گیگ هستند و تمایل دارند تا توجه حداکثری را در رسانه‌های مختلف داشته باشند.

– خود‌اشتغالی یا مشاغل آزاد: این بخش از اقتصاد گیگ شامل مشاغل سنتی آزاد مانند صنعتگران، صاحبان مشاغل کوچک و سایر مشاغل مشابه است.

– سایر بخشها: این یکی از بخش‌های بزرگ اقتصاد گیگ بوده که شامل سایر قسمت‌های این اقتصاد مانند بلاگری، فروش آنلاین در پلتفرم‌هایی مثل آمازون است.

اما اقتصاد گیک چه مزایا و معایبی میتواند برای کسب و کارها داشته باشد؟

الف ) مزایای اقتصاد گیگ برای کسب و کارها

– کنار رفتن حقوق ثابت:  داشتن کارمندان تمام‌وقت و پرداختن حقوق ماهانه به همراه مزایا سالانه مانند عیدی برای بسیاری از کسب‌و‌کارها بسیار پرهزینه است. اقتصاد گیگ کمک می‌کند تا اندسته از کسب‌و‌کارهایی که توانایی استخدام نیروی تمام‌وقت را ندارند، بتوانند به صورت پاره‌وقت با نیروی متخصص مورد نیاز خود همکاری کنند.

– تعدد کارمندان با زمان کاری منعطف:  اقتصاد گیگ به کسب‌و‌کارها کمک می‌کند تا به کارمندان زیادی دسترسی داشته باشند و بنا به نیاز خود بتوانند از افراد متخصص در بخش‌های مختلف کسب‌و‌کار خود استفاده کنند.

ب ) معایب اقتصاد گیگ برای کسب و کارها

– کارمندان دیگر سرمایه‌های کسب‌و‌کار محسوب نمی‌شوند:  با همکاری‌های موقت و کوتاه‌مدت در این نوع اقتصاد دیگر پاداش یا تشویق در کار بی‌معنی بوده و این احتمال وجود دارد که کارمندان کارها را با دقت و به صورت عالی به کارفرما تحویل ندهند؛ زیرا حس وفاداری به شرکت ندارند.

– مشکلات اخلاقی:  مشکلات اخلاقی همیشه در اقتصاد گیگ یک چالش مهم برای کسب‌و‌کار‌ها بوده و با توجه به اینکه در همکاری‌های این اقتصاد هیچ مزایایی به کارمندان تعلق نمی‌گیرد، ممکن ست طی همکاری، مشکلاتی با افراد به وجود بیاید یا کارمندان گیگ رفتار اشتباهی را از خود نسبت به مشتریان بروز دهند. مشتری نیز مسئول این رفتار اشتباه را کسب‌و‌کار دانسته و این عامل باعث به وجود آمدن مشکلات بیشتری در آینده می‌شود.

-تعهد کاری از نوع کم: یکی دیگر از معایب این اقتصاد کاهش تعهد‌کاری در سمت گیگ‌ورکر بوده که باعث می‌شود کسب‌و‌کارها نتوانند روی نیروی تحت همکاری خود حساب کنند، چرا‌که در شرایط مختلف همکاری‌ها نیمه‌تمام باقی بماند.

از طرف دیگر اقتصاد گیگ میتواند برای کارکنان نیز دارای مزایا و معایبی باشد که عبارتند از :

الف ) مزایای اقتصاد گیگ برای کارکنان

– کار انعطاف‌پذیر: در اقتصاد گیگ افراد می‌توانند بر اساس زمان، تخصص و علاقه خود مشغول به کار شوند. در این نوع اقتصاد حجم کار و زمان انجام آن برعهده خود کارمند بوده و باعث می‌شود فرد آزادی عمل بیشتری داشته باشد.

– تعهد کاری: با توجه به موقت بودن همکاری‌ها در این اقتصاد، تعهدات کاری نیز به معنا و مفهوم سنتی خود وجود ندارد و افراد می‌توانند در صورت بروز هرگونه مشکل یا اختلاف نظری، شرکت را ترک کنند.

– دورکاری: یکی دیگر از ویژگی‌های این اقتصاد برای افراد، عدم نیاز به حضور فیزیکی در محل کار است  این کار به افراد کمک می‌کند تا بتوانند هم‌زمان با یک یا چند شرکت همکاری کنند

ب ) معایب اقتصاد گیگ برای کارکنان

– استرس : بدون کار و درآمد ثابت، اقتصاد گیگ می‌تواند برای کارمندان استرس‌زا باشد؛ چرا‌ که در مواقعی از سال ممکن است کاری برای افراد وجود نداشته باشد و از این نظر زندگی کارمندان این حوزه با مشکل مواجه شود.

– نبود امنیت : در اقتصاد گیگ، امنیت شغلی وجود ندارد و اکثر کارمندان این حوزه مزایای سالانه یک کارمند عادی را ندارند. همچنین در اکثر دنیا کارمندان این حوزه با مسائلی مثل نبود بیمه بیکاری مواجه هستند.

امروزه اقتصاد گیگ تبدیل به یکی از منابع اصلی درآمدزایی برای مردم شده است و روزبه‌روز به تعداد ورودی‌های این سبک از کار افزوده خواهد شد.نتیجه یک اقتصاد گیگ، خدمات ارزان‌تر و کارآمدتر برای کسانی است که مایل به استفاده از آنها هستند.

اقتصاد گیگ اغلب به‌دلیل انعطاف‌ پذیری‌اش مورد ستایش قرار می‌گیرد چون به افراد اجازه می‌دهد زمان و مکان کار خود را انتخاب کنند. در آن سمت ماجرا کسب‌وکارها هم می‌توانند بر اساس نیازشان اشخاص مدنظرشان را استخدام کنند.