اینترنت طبقاتی

نیلوفر جمالی

امروزه بیش از هر زمانی، زندگی و معیشت شهروندان، وابسته به اینترنت و دسترسی آسان به آن است؛ اما در ماه‌های اخیر در ایران فضای خاصی برای دسترسی شهروندان به اینترنت رقم خورده‌ است. تا جایی که صحبت از طرح جنجالی اینترنت طبقاتی برای شهروندان به میان آمده که با واکنش تند فعالان این حوزه و فضای کسب و کار مواجه شده‌ است.

چندی پیش، امیر محمدزاده‌ لاجوردی، معاون وزیر ارتباطات از برنامه وزارت ارتباطات برای ارائه یک سرویس اینترنتی باکیفیت برای گروه‌های خاصی مانند برنامه‌نویسان و کاربران حرفه‌ای خبر داد. بعد از این اظهارات، به ‌نظر می‌رسید که طرح جنجالی «اینترنت طبقاتی» رسماً به مرحلۀ اجرایی رسیده باشد و عده خاصی از شهروندان به اینترنت دسترسی خواهند داشت؛ اما این طرح با واکنش تند فعالان عرصه رایانه‌ای و فین تک مواجه شد. بسیاری این طرح را خطای بزرگ، غیرقانونی و حتی خطرناک توصیف کردند.

در این رابطه، رضا قربانی، عضو سازمان نظام صنفی رایانه ای استان تهران و رئیس کمیسیون فین‌تک اظهار کرد: «وقتی اینترنت و دسترسی به ابزارهای پرکاربرد اینترنت قطع باشد؛ اما برای یک عده خاص این دسترسی و به عبارتی اینترنت طبقاتی ایجاد شود، درست نیست.

آیا زمانی که دسترسی به پیام رسان خارجی در کل کشور قطع باشد، فایده‌ای دارد که عده محدودی به آن دسترسی داشته باشند؟ همه مردم باید به طور آزاد به اینترنت دسترسی داشته باشند.

نه عده خاصی و به بهانه خاص» او تاکید کرد: «اینترنت طبقاتی ایده خطرناکی است و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای که حدود هفت هزار شرکت در کل کشور عضو آن هستند با دریافت امتیازهای جدا برای اعضا مخالف است و آن را به نفع اعضا و شرکت‌ها نمی‌داند.»

علاوه بر او، رییس انجمن تجارت الکترونیک نیز با هرگونه دسته‌بندی و اولویت‌بندی برای دسترسی به اینترنت مخالفت کرد و آن را موضوعی غیراخلاقی و غیرتخصصی دانست و گفت: «این طرح مشکلی بر مشکلات پیشین اضافه می‌کند.»

محمد کشوری- کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات- در این زمینه چندی پیش به ایسنا گفته بود: «به عقیده شخصی تنها گروه کاربران که می‌توانند جدا شوند، کودکان هستند که البته با تشخیص والدین می‌توانند اینترنت محدود شده‌ای برای کودکان تهیه کنند و این امر از نظر من موجه است؛ اما درنظر گرفتن این طرح به جز کودکان، برای برنامه‌نویسان، اساتید دانشگاه و دانشجویان و سایر گروه‌ها مشکلات متعددی دارد و از نظر اجتماعی دارای اشکالاتی است و حس بدی به مردم منتقل می‌کند و هم در عمل راه دور زدن آن باز خواهد بود.»

در حقیقت، طرح طبقاتی‌سازی اینترنت با ماجرای «محدودسازی دسترسی اینترنتی کودکان روی سیم‌کارت‌های مخصوص» و از سوی دیگر اعطای امکان استفاده از اینترنت بدون فیلتر به بعضی اصحاب رسانه و اعضای اتاق بازرگانی آغاز شد، و در حال حاضر به نظر می‌رسد که این طرح قرار است در تمامی سطوح اجرا شده و وارد فاز جدی‌تری شود.

اوایل آذرماه نیز کارگروه اقتصاد دیجیتال، آیین‌نامه‌ای را با عنوان حمایت از فریلنسرها به تصویب رساند که در آن رد پای اینترنت طبقاتی مشاهده می‌شد.

بر این اساس طرح اینترنت طبقاتی قرار است با دسترسی فریلنسرها به اینترنت بدون فیلتر، گسترده‌تر شود، اما ظاهرا برای فریلنسرها نیز تبعیض ایجاد شده و بسیاری از افراد که مورد تایید بوده اند از این امکانات برخوردار شده و دیگر افراد همچنان محروم هستند.

این در حالی است که میلیون ها نفر، از اینترنت در ایران برای کسب و کار خود بهره می برند.

مراودات امروز بدون اینترنت، معنی خاصی ندارد؛ اما ظاهرا دولت هیچ توجه ای به این مساله نداشته و تنها به مسدودی هر چه بیشتر اینترنت می اندیشد.

حال آنکه بسیاری از کسب‌وکارهای اینترنتی و کاربران از فیلترینگ آسیب جدی دیده‌اند و نیازمند حمایت‌ هستند اما دولت فضا را بسته کرده و قطعا کسب و کارها را بیشتر با دست انداز رو به رور می کند.

ظاهرا، دولت از طرح صیانت درس نگرفته است؛ چرا که طرح صیانت به‌ دلیل مخالفت‌ها و انتقادهای فراوان، از دستور کار مجلس خارج شد و یکی از بدترین طرح هایی بود که به زعم بسیاری از فعالان این حوزه مطرح شده و سبب انتقاد شدید بوده‌ است اما با این وجود این تجربه شکست خورده، دولت همچنان همان مسیر را در پیش می گیرد و این بار تلاش دارد با تبعیض برای شهروندان، اینترنت را صرف افراد خاصی کند.

دولت در مقابل انتقادات کسب و کارها، و به منظور دفاع از کار خود مدعی شده است که اول به تجار اینترنت طبقاتی دادند تا فضای کسب و کار آنها لطمه نخورد.

این طرح چنان بی منطق می نماید که حتی تصور نمی کنند که چرا باید تنها خط ثبت شده یک تاجر در اتاق بازرگانی به اینترنت طبقاتی دسترسی داشته باشد در حالی که بیشتر فعالیت های تجاری آنها توسط کارمندان آنها صورت می پذیرد و کارمندان آنها نباید به این اینترنت دسترسی داشته باشند.

بر همین اساس بسیاری از تحلیل گران، این رویه را چینی سازی فضای اجتماعی ایران لقب داده و می گویند که دولت تصمیم دارد رویه کشور چین را برای ایران در نظر بگیرد.

این در حالی است که حتی چین نیز در این زمینه ۱۰۰ درصد موفق نبوده و در خارج از کشور با انتقادات زیادی مواجه است و به یکی از موارد منفی برای این کشور تبدیل شده است.

بنابراین مسیر پرخطای چین، نه تنها برای ایران مناسب نیست بلکه فضای کسب و کار را تبدیل به فضایی جدا افتاده از دولت می کند.

قطعا فعالان این عرصه با پیدا کردن مسیری دیگر و به دور از سیاست های، حاکم کار خود را پیش می برد و این طرح نیز در کنار ده ها طرح شکست خورده رفته و تنها شرمندگی برای طراحان آن خواهد داشت.