بازار تراشه بدون چین؛ ماموریتی ناممکن؟!
تحریم‌های گسترده آمریکا علیه صنعت نیمه رسانای چین که مدت‌ها نگرانی شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات نیمه‌رسانا را به دنبال داشت، اکنون تأثیر خود را بر درآمد شرکت‌های بزرگ این صنعت نشان داده است.
در حالی که رشد هوش مصنوعی باعث افزایش تقاضا برای تراشه‌ها و رکوردشکنی درآمدی بسیاری از شرکت‌های آمریکایی شده بود، گزارش‌های مالی اخیر شرکت‌هایی مانند اپلاید متریالز (Applied Materials) و لم ریسرچ (Lam Research) نشان می‌دهد که فشارهای دولت آمریکا بر صنعت تراشه چین، تأثیر خود را بر کسب‌وکار آن‌ها نیز گذاشته است.
کاهش درآمد شرکت‌های آمریکایی در نتیجه تحریم‌ها
شرکت اپلاید متریالز، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تجهیزات نیمه‌رسانا در ایالات متحده، اخیراً پیش‌بینی کاهش درآمد خود را منتشر کرده است. این شرکت اعلام کرده که درآمدش از بازار چین در سه‌ماهه اخیر ۲۵ درصد کاهش یافته و به ۲.۲ میلیارد دلار رسیده است. در حالی که چین همچنان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای این شرکت محسوب می‌شود، سهم این کشور از کل درآمد اپلاید متریالز از ۴۵ درصد در سال گذشته به ۳۱ درصد کاهش یافته و احتمالاً این روند نزولی ادامه خواهد داشت.
شرکت لم ریسرچ نیز شرایط مشابهی را تجربه کرده است. درآمد این شرکت از چین در سه‌ماهه پایانی سال ۲۰۲۴ با کاهش ۱۰ درصدی، به ۱.۴ میلیارد دلار سقوط کرده و سهم بازار چین از درآمد کلی لم ریسرچ از ۴۰ درصد به ۳۱ درصد کاهش یافته است. این کاهش درآمد نشان می‌دهد که تحریم‌های آمریکا نه‌تنها بر شرکت‌های چینی، بلکه بر شرکت‌های آمریکایی نیز تأثیرات منفی برجای گذاشته است.
چین، بازار غیرقابل جایگزین برای صنعت نیمه رسانا
با وجود کاهش تعامل شرکت‌های آمریکایی با بازار چین، بسیاری از تحلیلگران معتقدند که هیچ کشوری نمی‌تواند به‌راحتی جایگزین بازار چین شود. طبق گفته موونساپ شین، مدیر بخش سخت‌افزار و نیمه‌رساناهای شرکت مشاوره Bain & Company، چین تنها یک مرکز تولید نیست، بلکه ۵۰ درصد یا بیشتر از تراشه‌های تولید شده در این کشور، برای مصرف داخلی استفاده می‌شود.
این بدان معناست که کاهش فروش تجهیزات نیمه‌رسانا به چین، نه‌تنها بر تولیدکنندگان تجهیزات، بلکه بر کل زنجیره تأمین صنعت تراشه نیز تأثیر منفی خواهد داشت.
در همین حال، کشورهایی مانند سنگاپور، ویتنام و هند سرمایه‌گذاری‌هایی را برای تبدیل شدن به مراکز جدید صنعت نیمه‌رسانا انجام داده‌اند، اما هیچ‌یک از این کشورها زیرساخت تولیدی گسترده و بازار مصرفی بزرگی مانند چین ندارند.
واکنش چین به تحریم‌های آمریکا
ایالات متحده از سال ۲۰۱۹ تحریم‌های گسترده‌ای علیه صنعت تراشه چین اعمال کرده است. این تحریم‌ها با هدف محدود کردن توانمندی‌های فناوری چین آغاز شد و در سال‌های بعد گسترش یافت. در اولین اقدام، شرکت هواوی هدف تحریم‌ها قرار گرفت و این شرکت به‌سرعت سهم خود را در بازار گوشی‌های هوشمند و تجهیزات مخابراتی از دست داد. با این حال، هواوی اخیراً با عرضه گوشی‌های جدید مجهز به تراشه‌های بومی موفق شده است سهم بازار خود را در چین احیا کند و اکنون به دنبال ورود مجدد به بازار جهانی است.
در دوران دولت بایدن، این تحریم‌ها شدت بیشتری گرفت و در سال ۲۰۲۲، آمریکا تصمیم گرفت علاوه بر شرکت‌های بزرگ چینی، کل صنعت نیمه‌رسانای چین را هدف قرار دهد. واشنگتن همچنین با فشار بر متحدان خود از جمله ژاپن و هلند، از اجرای محدودیت‌های مشابه توسط این کشورها اطمینان حاصل کرده است.
این تحریم‌ها باعث شده که شرکت‌های چینی به توسعه پردازنده‌های بومی و کاهش وابستگی به آمریکا روی آورند. با این حال، به دلیل ممنوعیت صادرات تجهیزات پیشرفته تولید تراشه، شرکت‌های چینی همچنان در تولید پردازنده‌های سطح بالا دچار محدودیت هستند.
فشار مضاعف بر شرکت‌های آمریکایی
اجرایی شدن این تحریم‌ها در ابتدا به نفع شرکت‌های آمریکایی بود. برای مثال، حذف هواوی از بازار جهانی باعث شد که اپل بخشی از سهم این شرکت را در بازار گوشی‌های هوشمند تصاحب کند.
همچنین، در اوایل اعمال تحریم‌ها، تولیدکنندگان چینی مقادیر زیادی از تجهیزات نیمه‌رسانا را پیش از اعمال محدودیت‌ها خریداری کردند که این موضوع باعث افزایش کوتاه‌مدت فروش شرکت‌های آمریکایی شد.
اما اکنون که چند سال از آغاز این تحریم‌ها گذشته است، موج اولیه تقاضا فروکش کرده و شرکت‌های آمریکایی با کاهش درآمد روبه‌رو شده‌اند. از سوی دیگر، دولت چین برنامه‌های گسترده‌ای برای خودکفایی در صنعت نیمه‌رسانا اجرا کرده است و به شرکت‌های داخلی توصیه کرده تا حد امکان از تجهیزات داخلی استفاده کنند.
دیوید چوانگ، تحلیل‌گر ارشد Isaiah Research، این وضعیت را یک «منفی در منفی» توصیف می‌کند، زیرا شرکت‌های آمریکایی اکنون هم از سوی دولت آمریکا تحت فشار هستند و هم از سوی دولت چین با محدودیت‌های بیشتری مواجه شده‌اند.
آیا حذف چین از صنعت نیمه رسانا ممکن است؟
در حال حاضر، چین توانایی تولید ماشین‌های پیشرفته ساخت تراشه را ندارد و به همین دلیل نمی‌تواند پردازنده‌های سطح بالا را به اندازه‌ای که در آمریکا و تایوان تولید می‌شود، بسازد. اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که شرکت‌های چینی در حال یافتن راه‌هایی برای تولید تراشه‌های پیشرفته با استفاده از تجهیزات قدیمی‌تر هستند.
در همین حال، کشورهای توسعه‌یافته مانند ژاپن و ایالات متحده در حال سرمایه‌گذاری برای انتقال تولید تراشه به داخل مرزهای خود هستند. اما کارشناسان معتقدند که این بازارها هرگز به اندازه چین رشد نخواهند کرد.
برخی تحلیلگران معتقدند که هند می‌تواند در آینده جایگزین چین شود، زیرا جمعیت زیادی دارد و دولت این کشور برنامه‌های گسترده‌ای برای تبدیل شدن به یک ابرقدرت فناوری دارد. اما واقعیت این است که هند هنوز در مراحل ابتدایی توسعه زنجیره تأمین نیمه‌رسانا قرار دارد و رسیدن به سطح چین سال‌ها زمان خواهد برد.
چه کسی بیشتر آسیب می‌بیند؟
تحریم‌های آمریکا علیه چین ممکن است در نهایت بیش از آنکه به چین آسیب برساند، به شرکت‌های آمریکایی لطمه وارد کند. اگرچه این تحریم‌ها پیشرفت چین در تراشه‌های سطح بالا را کند کرده است، اما در حوزه تراشه‌های قدیمی و پرمصرف، چین همچنان مسلط است و در حال توسعه زیرساخت‌های داخلی خود می‌باشد.
در نهایت، بدون یک بازار جایگزین با مقیاس چین، شرکت‌های آمریکایی همچنان با کاهش درآمد و سهم بازار مواجه خواهند شد، مگر اینکه تغییرات اساسی در سیاست‌های تجاری بین آمریکا و چین رخ دهد. چین ممکن است در کوتاه‌مدت آسیب ببیند، اما در بلندمدت احتمالاً یکی از بازیگران کلیدی صنعت نیمه‌رسانا باقی خواهد ماند.
