بازار سرمایه سبزپوش اما بی‌رمق؛ تکرار امید در سایه بی‌اعتمادی
فاطمه حاج علی
در نخستین روز معاملاتی هفته، شنبه ۲۱ تیر ۱۴۰۴، بازار سهام با رنگ سبز به استقبال سرمایه‌گذاران آمد، اما این سبزی برخلاف انتظارها نشانی از شور و شوق نداشت. فضای کلی معاملات، گرچه نسبت به روزهای بحرانی پیش از آن آرام‌تر بود، اما چهره بازار همچنان سرد، محتاط و حتی بی‌روح به‌نظر می‌رسید.
بسیاری از فعالان بازار این رشد را عاریتی و موقتی دانستند و هنوز از ریسک‌های سنگینی که بر سر بازار سایه انداخته، گریزی ندیده‌اند.
سه عامل اصلی در بهبود نسبی دیروز بازار نقش داشتند. نخست، کاهش تنش‌های سیاسی و امنیتی طی روزهای اخیر بود. آرامش نسبی در سه شب گذشته، به‌ویژه پس از خبری مبنی بر انفجار که در نهایت مشخص شد ناشی از نشت گاز بوده است، بار دیگر خیال بازار را اندکی آسوده کرد.
در کنار این، اخبار غیررسمی از امکان ازسرگیری برخی گفتگوهای سیاسی نیز به بهبود فضای روانی کمک کرد. در شرایطی که سایه جنگ همچنان بر بازار گسترده است، همین میزان از ثبات نیز برای شاخص‌ها اهمیت دارد.
دومین عامل، به حمایت‌های بازارگردان‌ها در معاملات چهارشنبه بازمی‌گردد. پس از فشارهای سنگین فروش ناشی از فضای جنگی، بخشی از شوک ابتدایی تخلیه شد و شاخص‌ها توانستند تعادلی نسبی پیدا کنند. روز شنبه نیز ادامه همین روند را شاهد بودیم؛ با اینکه در طول معاملات عرضه‌ها به بازار فشار وارد کردند، اما خریداران توانستند در برخی نمادها قدرت خود را حفظ کنند و تعادل را بازگردانند.
عامل سوم، مربوط به صندوق‌های اهرمی و سهامی است که در روز چهارشنبه نشانه‌هایی از جمع‌آوری و کنترل هیجانات آن‌ها دیده شد. پس از روزهای بحرانی که این ابزارها خود به منبع نوسانات منفی بازار تبدیل شده بودند، دیروز شرایطی متعادل‌تر داشتند و همین موضوع کمک کرد تا بخشی از فضای بازار از نگرانی خالی شود.
با این حال، بسیاری از فعالان بازار هنوز با تردید به معاملات نگاه می‌کنند. خروج بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی از بازار طی روزهای اخیر نشان‌دهنده‌ی سطح بالای بی‌اعتمادی و ترس است. در چنین فضایی، بسیاری از معامله‌گران محافظه‌کار تمام دارایی بورسی خود را نقد کرده و در انتظار اتفاقات آتی، بیرون گود نشسته‌اند.
با این وجود، تحلیلگران معتقدند در صورت حفظ آرامش سیاسی نسبی و تداوم حمایت‌های هوشمندانه، می‌توان به یک بازدهی کوچک و تدریجی از برخی نمادهای بنیادی امیدوار بود. به‌ویژه با توجه به آغاز فصل مجامع و انتشار گزارش‌های سه‌ماهه شرکت‌ها، فرصت‌هایی برای کسب سود محدود فراهم است. این تحلیل اما تأکید دارد که سرمایه‌گذاری باید با احتیاط، به‌صورت پله‌ای و بر اساس اصول بنیادی انجام شود.
در شرایط فعلی، بازار به یک استراتژی روشن نیاز دارد. توصیه کارشناسان به معامله‌گران، تعیین نسبت مشخصی از نقدینگی برای ورود مرحله‌ای به بازار است، به‌ویژه در سهم‌هایی که از منظر ارزندگی، نسبت P/E فوروارد مناسبی (در حدود ۴ یا ۵) دارند و اصلاح‌های عمیقی را پشت سر گذاشته‌اند. با این حال، این ورود نباید هیجانی باشد و صرفاً بر پایه تحلیل و گزارش‌های واقعی صورت گیرد.
همچنین هشدار جدی نسبت به غفلت سیاست‌گذار از تحولات اخیر داده شده است. به باور بسیاری، بازار سرمایه در روزهای اخیر در آستانه بحرانی بی‌سابقه بود و اگر روند حمایت‌ها تداوم نیابد، خطر سقوط مجدد وجود دارد. در این میان، نقش نهاد ناظر و مسئولان اقتصادی در ایجاد اطمینان و بازگشت سرمایه‌گذاران به بازار، حیاتی است.
یکی از موضوعاتی که بار دیگر در مرکز توجه قرار گرفته، صندوق‌های سرمایه‌گذاری است؛ به‌ویژه صندوق‌های اهرمی که در جریان بحران اخیر به شدت آسیب‌پذیر ظاهر شدند. به‌زعم تحلیلگران، رشد بی‌ضابطه این صندوق‌ها بدون در نظر گرفتن الزامات نقدشوندگی، به یکی از چالش‌های ساختاری بازار تبدیل شده است. ضعف در عملکرد مدیران صندوق‌ها و عدم وجود بازارگردان‌های قدرتمند موجب شد در شرایط بحرانی، این ابزارها نتوانند نقش حمایتی ایفا کنند و خود به منبع تشدید نوسان بدل شوند.
از همین رو پیشنهادهایی برای اصلاح سیاست‌ها در این حوزه مطرح شده است. از جمله، لحاظ شاخص‌هایی برای سنجش نقدشوندگی در ارزیابی عملکرد صندوق‌ها و کاهش حق مدیریت در صورت عدم فعالیت مؤثر در بحران‌ها. همچنین ضرورت وجود بازارگردان‌های رسمی و توانمند برای صندوق‌های سهامی، مشابه آنچه در صندوق‌های درآمد ثابت وجود دارد، از جمله راهکارهایی‌ست که می‌تواند به ارتقای این ابزارها کمک کند.
در نهایت، این بحران زنگ هشدار مهمی برای سیاست‌گذاران و فعالان بازار بود. اگر از تجربه «جنگ ۱۲ روزه» بازار درس گرفته نشود، احتمال تکرار بحران‌ها در آینده وجود دارد. سازمان بورس و دیگر نهادهای تصمیم‌گیر باید با بازنگری در سیاست‌های فعلی، به‌ویژه در حوزه اعطای مجوز به صندوق‌های جدید و سازوکارهای نظارت پس از صدور مجوز، اقدامات اساسی را در دستور کار قرار دهند.
در جمع‌بندی باید گفت، اگرچه بازار در روز شنبه سبزپوش بود، اما این سبزی همچنان با احتیاط و تردید همراه است. تا زمانی که سایه ریسک‌های سیاسی و اقتصادی سنگین بر سر بازار باقی بماند، نمی‌توان انتظار بازگشت قوی و پایدار شاخص‌ها را داشت. با این حال، برای سرمایه‌گذاران با نگاه تحلیلی و استراتژی‌محور، فرصت‌هایی هرچند کوچک در دل این رکود نیز قابل شناسایی است. شرط اول برای استفاده از این فرصت‌ها، دوری از هیجان، داشتن دید میان‌مدت، و تحلیل دقیق گزارش‌های بنیادی شرکت‌هاست.
بازار نیاز به اعتماد دارد و این اعتماد با حرف باز نمی‌گردد، بلکه نیازمند اقدام، اصلاح سیاست‌ها و تداوم حمایت‌هاست. تنها در این صورت است که می‌توان به خروج بازار از این دوران پرمخاطره و ورود به دوره‌ای از ثبات و رشد امیدوار بود.
