بازار نفت در دو راهی دهلی و واشنگتن
سکینه مهرائی
در حالی که فشارهای واشنگتن برای توقف واردات نفت روسیه از سوی هند شدت گرفته، دهلی‌نو با تکیه بر سیاست انرژی مستقل و منافع ملی خود، کماکان به خرید نفت تخفیف‌دار از مسکو ادامه می‌دهد.
وضعیتی که بازار جهانی نفت را در شرایط پرتنش اما باثبات نگه داشته و آینده مناسبات انرژی و تجارت بین‌المللی را بیش از پیش پیچیده کرده است.
به گزارش عصراقتصاد، در روزهای اخیر، تنش لفظی میان آمریکا و هند بر سر خرید نفت روسیه بار دیگر بازار نفت جهانی را تحت تاثیر قرار داده است. اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، مبنی بر توقف خرید نفت روسیه از سوی هند و اعمال تعرفه‌های جدید بر کالاهای هندی، موجی از واکنش‌ها و نگرانی‌ها در خصوص آینده تجارت انرژی و توازن بازار نفت ایجاد کرده است.
ماجرا از آنجا آغاز شد که دونالد ترامپ مدعی شد هند برای نیل به توافق تجاری با واشنگتن، خرید نفت از روسیه را متوقف می‌کند و حتی از وضع جریمه‌هایی علیه دهلی‌نو بابت معاملات نفتی و تسلیحاتی با مسکو خبر داد.
اما مقامات دولتی هند، این ادعا را قویاً رد کردند. منابع مطلع در دولت هند اعلام کردند که کشورشان نه تنها برنامه‌ای برای توقف خرید نفت روسیه ندارد، بلکه پالایشگاههای این کشور همچنان به دریافت نفت خام از تأمین‌کنندگان روسی مشغولند.
این منابع تأکید دارند که تصمیم هند برای ادامه دریافت نفت از روسیه، بر مبنای منافع اقتصادی، قیمت و کیفیت نفت خام و شرایط لجستیکی بوده و قرار نیست بر اساس فشار یا تهدید کشور ثالثی تغییر کند. سخنگوی وزارت خارجه هند نیز با یادآوری پیوند عمیق تاریخی میان دهلی‌نو و مسکو، روابط دو کشور را “پایدار و آزموده شده” توصیف کرد و تصریح نمود: «روابط ما با هر کشور فقط بر اساس منافع ملی هند تنظیم می‌شود نه از دید یک کشور ثالث.»
تاثیر استمرار واردات نفت هند از روسیه بر بازار جهانی
هند سومین واردکننده بزرگ نفت جهان محسوب می‌شود و ۸۵ درصد نیاز خود را از طریق واردات تامین می‌کند. پس از تهاجم روسیه به اوکراین و اعمال تحریمهای غرب علیه مسکو، نفت تخفیف‌دار روسیه یکی از مبادی کلیدی تامین انرژی هند شد و حجم صادرات نفت روسیه به این کشور به طور بی‌سابقه‌ای افزایش یافت.
ادامه خرید نفت روسیه توسط هند، بر ثبات نسبی بازار جهانی تأثیرگذار بوده و مانع اثرگذاری کامل تحریمهای غرب علیه مسکو شده است
این روند، علاوه بر کاهش هزینه‌های واردات انرژی برای اقتصاد رو به رشد هند، به روسیه نیز کمک کرد تا بخشی از فروش نفت خود را در شرایط تحریمهای سنگین غرب حفظ کند. کارشناسان بازار انرژی معتقدند خروج احتمالی نفت روسیه از چرخه واردات هند – چنانچه رخ دهد – می‌تواند منجر به شوک عرضه و بازگشت بی‌ثباتی به بازار نفت و حتی رشد قیمت جهانی شود؛ مشابه آنچه در مارس ۲۰۲۲ رخ داد و قیمت نفت برنت به ۱۳۷ دلار رسید.
سیاست مستقل انرژی هند و پیامدهای دیپلماتیک
هند با رد ادعاها و تهدیدات واشنگتن اعلام کرد که سیاست انرژی خود را به شکل مستقل و استراتژیک بر اساس شرایط واقعی بازار و منافع ملی تعیین می‌کند و در حوزه واردات انرژی، تمایلی به جانبداری از بلوک‌های سیاسی ندارد.
سخنگوی وزارت خارجه هند تأکید کرد: «روابط با روسیه، به ویژه در حوزه انرژی، طی دهه‌ها بر مبنای اعتماد متقابل و منافع دو‌جانبه بنا شده است.» به گفته این مقام، دهلی‌نو نیازهای بزرگ انرژی، از جمله نفت، گاز و حتی زغال‌سنگ را فقط براساس ارزیابی نفع ملی تأمین می‌کند.
این موضع‌گیری مستقل هند برای بازار جهانی پیام مهمی دارد؛ چرا که ادامه خرید حجم بالای نفت از روسیه توسط هند، نه تنها به حفظ حجم صادرات نفت روسیه کمک می‌کند، بلکه مانعی بر سر راه اثرگذاری کامل تحریمهای غربی است و دست رد به راهبردهای فشرده‌سازی انرژی آمریکا می‌زند. همزمان، این رویه باعث نگرانی واشنگتن نسبت به تداوم جریان دلارهای انرژی به مسکو و تضعیف اثرات تحریم‌ها می‌شود.
همزمان با ادعای توقف خرید نفت روسیه، ترامپ از وضع تعرفه‌های ۲۵ درصدی بر کالاهای وارداتی از هند خبر داد که می‌تواند مناسبات اقتصادی دو کشور را تیره‌تر سازد و حتی زنجیره‌های تامین جهانی، از جمله در بازار انرژی، را متأثر کند. دهلی‌نو همانند گذشته، بر دفاع از منافع کشاورزان و صنایع ملی خود تأکید کرده و تمایلی به باز کردن کامل بازار محصولات لبنی و کشاورزی به آمریکا ندارد.
نگرانی از اعمال تعرفه‌ها و جریمه‌های احتمالی، می‌تواند شرکت‌ها و پالایشگاههای هندی را نگران کند، اما همزمان با توجه به سهم بالای نفت روسیه در سبد واردات انرژی هند و نبود جایگزین‌های اقتصادی، انتظار نمی‌رود در کوتاه‌مدت تغییر معناداری در سیاست خرید نفت هند ایجاد شود.
واکنش جهانی
در سایه این تحولات، مقامات روسی نیز سیاست اجبار کشورهای ثالث به جانبداری را “دیکتاتوری در روابط بین‌الملل” قلمداد کردند و خواستار احترام به منافع داخلی دیگر کشورها شدند.
به اعتقاد کارشناسان، هرگونه اختلال یا محدودیت در خرید نفت روسیه توسط هند، می‌تواند موج دوم تکانه‌های قیمتی و اختلال در روند عرضه-تقاضا در بازار جهانی نفت ایجاد کند و همزمان به پیچیدگی مناسبات ژئوپلیتیک انرژی بیفزاید.
هند با تاکید بر منافع ملی و نیازهای انرژی، فشارهای واشنگتن را رد کرده و به واردات نفت از روسیه با قیمت مناسب ادامه می‌دهد
در مجموع، حفظ سیاست مستقل انرژی از سوی کشورهای بزرگ واردکننده‌ای چون هند، ضمن ثبات نسبی بازار نفت، پیامی روشن به بازار جهانی صادر می‌کند مبنی بر اینکه تجارت انرژی تا حد زیادی تحت تاثیر منافع ملی و واقعیت‌های بازار خواهد بود، نه فشارهای سیاسی.
اگرچه تهدید تعرفه‌های جدید و فشارهای سیاسی آمریکا برای تغییر سیاست انرژی هند ادامه خواهد یافت، اما تا زمانی که ملاحظات اقتصادی و نیاز مصرفی هند پابرجاست، بازار نفت همچنان به جریان پرحجم نفت روسیه به پالایشگاههای آسیایی وابسته خواهد بود. موضوعی که نه‌تنها استراتژی آمریکایی فشار بر روسیه را با چالش مواجه می‌کند، بلکه آینده مناسبات انرژی جهان را نیز متاثر خواهد ساخت.
