بازی با صفرها!

ارزش پول ملی همواره به عنوان یکی از شاخص‌های مهم ثبات اقتصادی کشورها مطرح بوده است. در ایران، موضوع حذف صفر از پول ملی سال‌هاست که در دستور کار سیاست‌گذاران پولی قرار دارد، اما اجرای آن همواره با چالش‌ها و اختلاف‌نظرهای جدی مواجه شده است.

از یک سو، موافقان معتقدند این اقدام می‌تواند به بهبود تصویر پول ملی، کاهش حجم نقدینگی و تسهیل مبادلات اقتصادی کمک کند، و از سوی دیگر، مخالفان بر این باورند که بدون کنترل تورم و اصلاح ساختارهای اقتصادی، حذف صفر تنها یک اقدام ظاهری و پرهزینه خواهد بود.

به گزارش عصراقتصاد، رئیس کل بانک مرکزی اخیراً در سی و دومین همایش سیاست‌های پولی و ارزی اعلام کرد که حذف چهار صفر از پول ملی در سال ۱۴۰۴ پیگیری خواهد شد. این طرح که از سال ۱۳۹۸ در هیئت دولت تصویب و در سال ۱۳۹۹ به مجلس شورای اسلامی ارسال شد، هنوز در نوبت بررسی نهایی قرار دارد.

اهداف اصلی این طرح، کاهش حجم توهم پولی و روان‌شناسی منفی نسبت به ریال، تسهیل محاسبات مالی و کاهش پیچیدگی‌های تراکنش‌های روزمره، بهبود تصویر بین‌المللی پول ملی و افزایش کارایی در گردش نقدینگی عنوان شده است.

در عین حال سه روش برای اجرای این طرح پیشنهاد شده است: حذف صفر بدون تغییر نام پول (مانند ترکیه که لیر قدیم را به لیر جدید تبدیل کرد)، تغییر نام واحد پولی (مانند تبدیل ریال به تومان) و ترکیب دو روش ذکر شده.

تجربه جهانی: موفقیت‌ها و شکست‌ها

کشورهای بسیاری در طول تاریخ به دلایل مختلف، از جمله تورم‌های شدید، اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کرده‌اند. برخی از این تجربیات موفق و برخی دیگر ناموفق بوده‌اند.

ترکیه در سال ۲۰۰۵، با حذف ۶ صفر از لیر، توانست ثبات نسبی به اقتصاد خود بازگرداند. برزیل نیز در سال ۱۹۹۴، پس از چندین بار حذف صفر، واحد پولی جدیدی به نام «رئال» معرفی کرد که تا امروز پابرجاست.  همچنین آلمان در سال ۱۹۲۳، در پی ابرتورم پس از جنگ جهانی اول، ۱۲ صفر از پول ملی خود را حذف کرد.

اما ونزوئلا و زیمبابوه، با وجود حذف صفرهای متعدد، نتوانستند تورم را کنترل کنند و پول ملی این کشورها همچنان بی‌ارزش است.

بنابراین حذف صفر تنها در صورتی موفق خواهد بود که همراه با اصلاحات ساختاری، کنترل تورم و ثبات اقتصادی باشد. در غیر این صورت، این اقدام صرفاً یک تغییر ظاهری و موقتی خواهد بود.

موافقان و مخالفان: دو دیدگاه متضاد

موافقان این طرح معتقدند که کاهش تعداد صفرها، محاسبات مالی را ساده‌تر می‌کند و باعث تسهیل در مبادلات خواهد شد. همچنین و تصویر بهتری از پول ملی در ذهن مردم و جامعه جهانی ایجاد می‌شود. از سوی دیگر با کاهش اعداد نجومی، فشار روانی ناشی از تورم کم می‌شود.

اما مخالفان این طرح می‌گویند: اجرای چنین طرحی، نیاز به تغییر سیستم‌های بانکی، حسابداری، نرم‌افزارها و حتی اسکناس‌ها دارد که هزینه‌های سنگین اجرایی را به دنبال خواهد داشت. همچنین اگر تورم کنترل نشود، این اقدام می‌تواند به جای بهبود اوضاع، بحران را تشدید کند و موجب بی‌ثباتی اقتصادی شود.

در کل به اعتقاد آن‌ها، حذف صفرها ارزش ذاتی پول را افزایش نمی‌دهد و تنها یک تغییر اسمی است و اجرای این طرح در شرایط تورمی بالا می‌تواند به جای حل مشکل، بحران را عمیق‌تر کند. اگر این اقدام بدون برنامه‌ریزی دقیق انجام شود، ممکن است به افزایش انتظارات تورمی منجر شود.

آیا حذف صفر راه نجات است؟

به هر حال، حذف صفر از پول ملی به خودی خود نه معجزه می‌کند و نه فاجعه می‌آفریند. موفقیت این طرح به شرایط اجرای آن بستگی دارد. اگر همراه با اصلاحات اقتصادی، کنترل تورم و ثبات سیاسی باشد، می‌تواند گامی مثبت در جهت بهبود اقتصاد کشور باشد. اما اگر صرفاً یک اقدام نمایشی و بدون پشتوانه باشد، نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه هزینه‌های سنگینی نیز به اقتصاد تحمیل خواهد کرد.

بنابراین، به نظر می‌رسد پیش از هر اقدامی، بانک مرکزی و دولت باید ابتدا به مهار تورم، افزایش تولید و ثبات اقتصادی بیندیشند و سپس در زمان مناسب، این طرح را با کمترین هزینه و بیشترین بازدهی اجرایی کنند. در غیر این صورت، حذف صفر از پول ملی می‌تواند به جای درمان درد، تنها مسکنی موقتی باشد.