تامین امنیت انرژی منطقه با امضای تفاهم‌نامه انتقال گاز روسیه به ایران

به گفته وزیر نفت، با امضای تفاهم‌نامه انتقال گاز روسیه به ایران افزون بر جهش قابل توجه سهم ایران در تجارت گازی جهان، امنیت انرژی منطقه و کشورهای همسایه به حجم قابل ملاحظه‌ای ارتقا می‌یابد.

به گزارش عصراقتصاد، جواد اوجی، توضیح داد: با تلاش دیپلماسی انرژی در دولت شهید رئیسی، تأکیدات مقام معظم رهبری و پیگیری‌های شهید امیرعبدالهیان عزیز، قرارداد انتقال گاز روسیه به ایران به ثمر نشست و این قرارداد اوج اقتدار دیپلماسی انرژی بود که در حضور سرپرست ریاست جمهوری، بین شرکت گازپروم روسیه و شرکت ملی گاز ایران امضا شد و دستاوردهای بزرگی برای هر دو کشور خواهد داشت.

وی مهمترین دستاورد این تفاهم‌نامه را جهش بزرگ در سهم ایران از تجارت گازی جهان دانست و بیان کرد: ایران و روسیه ۶۰درصد ذخایر گازی کشور را به خود اختصاص داده‌اند، در حوزه نفت بیش از ۶ میدان نفتی کشور از سوی شرکت‌های روس به تولید رسیده است و تولید روزانه بیش از ۲۵۰ هزار بشکه نفت از عایدی این قراردادهای توسعه میدان‌های نفتی با کشور روسیه است.

وزیر نفت تأکید کرد: در حوزه صادرات محصولات پتروشیمی و کاتالیست‌ها، دانش‌بنیان‌ها و تجهیزات، گام‌های همکاری خوبی نیز با شرکت‌های روسی برداشته شده است.

اوجی با اشاره به اینکه با زیرساخت و خطوط لوله انتقال گاز موجود، ظرفیت انتقال روزانه یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز در کشور وجود دارد، تصریح کرد: با این قرارداد، افزون بر تأمین امنیت انرژی ایران و کشورهای همسایه، منافع اقتصادی بزرگی برای هر دو کشور حاصل خواهد شد.

برکات اقتصادی توافق گازی برای کشور در راه است

در همین رابطه محمدصادق جوکار، رئیس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در تشریح موقعیت راهبردی تهران و مسکو همزمان با توافق برای انتقال گاز از روسیه به ایران، به خبرنگار شانا گفت: اقدام اروپا نقشی قابل‌توجه در ایجاد محدودیت برای شبکه انرژی منطقه داشت، به‌گونه‌ای که از صادرات سالانه حدود ۱۱۳ میلیارد متر مکعب گاز روسیه جلوگیری کرد.

وی ادامه داد: کشورهای اروپایی از ابزار قطع صادرات گاز برای فشار به روسیه استفاده کردند، هر چند که برای اروپا آسان نبود، اما با تکیه بر بالا بردن قیمت‌ها، صرفه‌جویی و بهینه‌سازی مصرف، تقویت بازار ال‌ان‌جی و متنوع کردن سبد مصرف، واردات گاز با خط لوله را محدود کردند.

رئیس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی با بیان اینکه بازار کشورهای مشترک‌المنافع مثل قزاقستان و ازبکستان هم بسیار محدود است، افزود: این بازار ارزش راهبردی تلاش برای ایجاد بازار جدید را نداشت.

جوکار با اشاره به ظرفیت محدود خطوط قدرت سیبری ۱ و ۲ گفت: البته ارقام متفاوتی از حجم صادرات با این خطوط شنیده و گفته می‌شود، همچنین تخفیف‌های بالایی هم برای این صادرات در نظر گرفته‌اند.

وی با تأکید بر اینکه فروش ۳۰ میلیارد مترمکعب همه ۱۱۳ میلیارد مترمکعب گاز مازاد را پوشش نمی‌دهد، اظهار کرد: برنامه‌های جایگزینی مثل اجرای قدرت سیبری ۲ و انتقال گاز از مسیر مغولستان به چین در دستور کار است، اما این قرارداد و پروژه به زمان زیادی برای اجرا نیاز دارد. نباید از یاد برد که پاورسیبریای ۱، گاز شرق روسیه را به چین انتقال می‌داد، اما عمده گاز بدون بازار روسیه مربوط به غرب این کشور است که به اروپا منتقل می‌شد.

رئیس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در ادامه با اشاره به تحریم پروژه‌های ال‌ان‌جی و توسعه پروژه ساخالین ۲ گفت: البته از پارسال و در نشست‌های گازی مختلف مباحثی درباره توسعه پتروشیمی‌ها و تولید متانول، مصرف داخلی در گازرسانی خانگی و جی‌تی‌اب به‌عنوان روش‌های جایگزین مطرح شده بود، اما این موارد در کوتاه مدت، جواب‌گو نیستند.

جوکار با اشاره به گزارش رسمی شرکت گازپروم، گفت: تلاش‌های ترکیه برای دریافت گاز روسیه و انتقال به قطب گازی ترکیه و فروش به اروپا هم با محدودیت قاره سبز روبه‌رو شد.

وی با تأکید بر اینکه دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی و مدیران در وزارت نفت و موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی متوجه این فرصت بودند تا از فرصت تنش مسکو- کی‌یف استفاده کنند، افزود: اگرچه روس‌ها به دنبال انتقال گاز از مسیر ایران بودند، اما اولویت ایران ابتدا خرید گاز و سپس فروش آن بوده است؛ از همان ابتدای تنش‌های روسیه و اوکراین این مسائل مطرح بود و پیشنهادها ارائه شد، اما تصورها این بود که تحولات مرزتبط با آن پایدار نیست و انتظار این حجم فشار از سوی اروپا و آمریکا را نداشتند؛ اما با تعمیق تحریم‌ها و چشم‌انداز مبهم جنگ در اوکراین، روس‌ها به این نتیجه رسیدند که باید پیشنهاد ایران را جدی بگیرند.

رئیس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی بیان کرد: البته در ابتدا صادرات گاز به ایران هم بدون محدودیت نبود. از بخش شرقی دریای خزر با توجه به مستهلک بودن خط قدیمی و عبور از ترکمنستان و قزاقستان محدودیت‌ها و چالش‌های ویژه خودش را داشت؛ در بخش غربی دریای خزر هم یک خط لوله داشتند، اما شاخه‌ای که از گرجستان و ارمنستان منتقل می‌شد، ظرفیت بالایی نداشت؛ یک خط لوله دیگر از روسیه – آذربایجان تا ایران وجود داشت که امکان آن از نظر فنی مناسب‌تر بود، در این شرایط تنها جمهوری آذربایجان مطرح بود و احتمال همکاری‌های مثبت بیشتری وجود داشت.

جوکار گفت: پس از حدود یک سال به نظر می‌رسد روس‌ها توانسته‌اند با وجود همه این مشکلات زیرساختی و ژئوپولیتیک و ترانزیتی در شرق یا غرب خزر، مشکل صادرات را حل کنند.

وی با تأکید بر اینکه موقعیت کنونی در خرید گاز از روسیه نشان‌دهنده هوشمندی دستگاه دیپلماسی انرژی ایران است که زودتر گام‌های مربوطه را برداشته است، افزود: خرید گاز از روسیه مزایای زیادی برای ما دارد؛ نخست مقوله قیمت است و خرید گاز از روسیه بسیار مناسب‌تر از قیمت گاز ترکمنستان خواهد بود.

رئیس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی یادآور شد: خرید گاز روس‌ها می‌تواند مسئله ناترازی گازی در کشور و مشکلات مربوط به آن را حل کند؛ گاز خریداری شده می‌تواند جایگزین سوخت‌های مایع در نیروگاه‌ها شده و با صادرات مازوت و فرآورده، مشکلات آلودگی هوا هم برطرف شود؛ ضمن اینکه فروش مازوت و فرآورده‌های نفتی عواید زیادی برای کشور به همراه خواهد داشت؛ درعین حال چنان‌چه حجم خرید گاز ایران از روسیه زیاد باشد، می‌توانیم مازاد گاز خریداری‌شده را به بازارهای صادراتی کشور مانند عراق منتقل کنیم یا قرارداد با پاکستان، عمان و دیگر کشورهای منطقه را به نتیجه برسانیم.

جوکار با بیان اینکه تجارت طولانی مدت گاز ایران و روسیه در موقعیت کنونی می‌تواند روی همکارهای امنیت دوجانبه و توازن قدرت تاثیر گذارد، افزود: همان‌طور که مقام معظم رهبری گفتند باید نشان دهیم که روابط ایران و روسیه متقابل است.

وی با اشاره به اینکه خوشبختانه این روابط دو سویه و مشترک بیشتر می‌شود، اظهار کرد: برای نمونه در حوزه کاتالیست، شرکت‌های روس از کاتالیست‌های ایرانی استفاده می‌کنند و برای حفظ، نگهداری و اورهال (تعمیرات اساسی) نیروگاه‌ها و مواردی از این دست نیز همکاری‌های قابل توجهی بین دو کشور ایجاد شده است؛ در طرف مقابل، هفت قرارداد نفتی با شرکت‌های روس امضا و در مواردی به تولید نفت منجر شده است؛ همچنین در بخشی از توافق‌ها کارخانه تولید پمپ‌های درون‌چاهی با سرمایه‌گذاری مشترک ایران و روسیه در جنوب ایران احداث شده است.

مزایای توافق‌نامه راهبردی تهران – مسکو

ایران و روسیه روز چهارشنبه (ششم تیر) در حوزه انتقال گاز توافق‌نامه‌ای مهم امضا کردند.

در این باره باید تأکید کرد که جریان‌هایی در دو کشور تلاش می‌کردند این توافق مهم انجام نشود و از ابزارهای مختلف از جمله رسانه‌ها برای مقابله با این توافق استفاده می‌کردند، اما اراده سیاسی قوی در سطح سران دو کشور، یعنی پوتین و شهید رئیسی، پس از دو سال مذاکره فشرده و محرمانه سبب شد این توافق بین دو غول گازی جهان امضا شود.

ایران و روسیه در مجموع ۶۰درصد ذخایر گاز دنیا را در اختیار دارند. ایران، سومین تولیدکننده بزرگ گاز جهان پس از آمریکا و روسیه و چهارمین مصرف‌کننده بزرگ گاز جهان پس از آمریکا، روسیه و چین به‌شمار می‌رود، اما به دلیل مصرف بالای داخلی، ایران تاکنون نقش زیادی در تجارت گاز نداشته است.

با این توافق، سهم ایران در تجارت گاز منطقه جهش خواهد کرد و ایران در عمل به هاب انرژی منطقه تبدیل خواهد شد و می‌تواند در این حوزه عرض اندام کند.

این قرارداد، مهمترین قرارداد انتقال و تجارت گاز قرن در منطقه غرب آسیا است و موازنه انرژی در منطقه را تغییر خواهد داد؛ همچنین، انقلاب بزرگی‌ در بخش انرژی و صنایع منطقه ایجاد می‌شود.

افزون بر این، با توجه به قرار گرفتن اغلب ذخایر گاز ایران در جنوب کشور، این توافق به تأمین امنیت انرژی مناطق شمالی کشور کمک شایانی خواهد کرد. بر این اساس، ایران می تواند گاز را از روسیه دریافت و به ترکیه، عراق، پاکستان، ارمنستان و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس صادر کند؛ همچنین، ناترازی انرژی در کشور برطرف می‌شود.

این اتفاق، ایران و روسیه را در مسیر یک همکاری راهبردی بلندمدت قرار خواهد داد و به ثبات و امنیت منطقه و همکاری و وابستگی متقابل کشورهای منطقه نیز کمک شایانی خواهد کرد.