تحریم علیه روسیه، تله برای اوپک پلاس
اکرم رضائی نژاد، گروه انرژی – در حالی که بازار جهانی نفت هنوز از شوک تحریم‌های تازه آمریکا علیه دو غول بزرگ انرژی روسیه‌ـ روس‌نفت و لوک‌اویل‌ـ خارج نشده است، طوفان سیاسی دیگری با محور افزایش تعرفه‌های دونالد ترامپ بر تجارت جهانی، معادلات صنعت انرژی را پیچیده‌تر کرده است.
این دو رخداد هم‌زمان، نه تنها نبض بازار نفت را لرزانده، بلکه مسیر آینده ائتلاف اوپک پلاس و پروژه‌های نفت و گاز آمریکا را نیز در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.
به گزارش عصراقتصاد، اوپک پلاس در آستانه نشست سرنوشت‌ساز دسامبر قرار دارد. نشستی که برای نخستین بار پس از تحریم رسمی شرکت‌های روس‌نفت و لوک‌اویل برگزار خواهد شد. این تحریم‌ها به‌زعم واشنگتن پاسخی به «عدم تعهد روسیه به روند صلح اوکراین» است، اما اثر واقعی آن در کوتاه‌مدت، نه در عرصه سیاست، بلکه در ژئوپلیتیک انرژی نمایان شده است.
تحلیلگران ارزیابی می‌کنند که اوپک پلاس با محوریت عربستان سعودی و روسیه، از این پس محتاط‌تر از گذشته عمل خواهد کرد. این ائتلاف نزدیک به ده سال است که با سیاست کاهش داوطلبانه تولید، ثبات نسبی قیمت‌ها را حفظ کرده اما اکنون با دو چالش هم‌زمان روبروست: افت تقاضای فصلی و اختلال احتمالی در صادرات روسیه.
همین عوامل باعث شده کارشناسان پیش‌بینی کنند تصمیم آتی اوپک پلاس به یک افزایش بسیار محدودـ حدود ۱۳۷ هزار بشکه در روزـ بسنده خواهد کرد تا هم فشار سیاسی از سمت آمریکا کاهش یابد و هم از افت قیمت برنت جلوگیری شود.
سایه جنگ تحریم بر میدان نفت
از زمان پاندمی کرونا، سیاست اصلی اوپک پلاس بر ایجاد کف قیمتی و ممانعت از سقوط بازار استوار بوده است. با این حال، تحریم‌های پی‌درپی غرب علیه روسیه ظرفیت واکنش‌پذیری ائتلاف را محدود کرده است.
روسیه که یکی از ستون‌های اصلی توازن در اوپک پلاس محسوب می‌شود، اکنون با دشواری جابه‌جایی محموله‌ها، بیمه و نقل‌وانتقال مالی مواجه است؛ مسائلی که موجب می‌شود بخشی از نفت این کشور به «بازار سایه» منتقل شود.
همین پدیده تجارت غیرشفاف نفت، پیش‌بینی عرضه را برای ناظران دشوارتر می‌کند. بانک‌های سرمایه‌گذاری هشدار داده‌اند که در صورت تشدید تحریم‌ها، بخشی از نفت روسیه از رادار رسمی محو می‌شود و محاسبات مربوط به مازاد عرضه را برهم می‌زند. به گفته تحلیلگران «اویل پرایس»، این وضعیت ریسک جدیدی برای بازار جهانی ایجاد می‌کند و اوپک پلاس را در موقعیتی قرار می‌دهد که ناچار است با «چشم نیمه‌باز» تصمیم بگیرد.
تحریم روسیه و تعرفه‌های تازه ترامپ، دو نیروی متضاد اما هم‌جهت‌اند که بازار جهانی انرژی را لرزانده و تصمیم‌های اوپک پلاس را به مرز احتیاط کشانده‌اند
در همین حال، افزایش موقتی قیمت نفت برنت به بالای ۶۰ دلار، پس از اعلام تحریم‌ها، فرصتی را برای عربستان فراهم کرده تا به تدریج بخشی از محدودیت‌های داوطلبانه تولید را حذف کند. با وجود آزادسازی بیش از ۲.۷ میلیون بشکه در سال جاری، هنوز بسیاری از اعضا به دلیل فقدان ظرفیت مازاد یا بدهی تولیدی، امکان افزایش واقعی عرضه را ندارند.
کاهش سهم بازار و بازنگری در اتحاد
واقعیت آن است که سهم بازار اوپک پلاس در سال‌های اخیر، تحت فشار رشد سریع تولید نفت شیل آمریکا کاهش یافته است. ازمان سقوط تقاضا در دوران کرونا تاکنون، ایالات متحده با تکیه بر فناوری استخراج ارزان‌تر و بهبود بهره‌وری، جای برخی از تولیدکنندگان سنتی را گرفته است. همین تغییر توازن بود که عربستان را در بهار امسال به بازنگری در سیاست کاهش داوطلبانه سوق داد.
اکنون ریاض با دقت در حال آزمودن استراتژی جدیدی است؛ بازگشت آهسته حجم عرضه بدون قربانی کردن قیمت‌ها. تصمیم اخیر برای افزایش ماهانه ۱۳۷ هزار بشکه‌ای، تلاشی است برای حفظ تعادل شکننده بین درآمد و نفوذ سیاسی. خاویر بلاس، تحلیلگر بلومبرگ، می‌گوید تا زمانی که قیمت برنت بالاتر از مرز روانی ۵۰ دلار بماند، عربستان تمایلی به عقب‌نشینی از مسیر آزادسازی ندارد، چرا که افت قیمت تا زیر این سطح، به سرعت تولید نفت شیل را راکد می‌کند و میدان را دوباره در اختیار اوپک پلاس می‌گذارد.
اما در سوی دیگر، انتخاب دوباره دونالد ترامپ و آغاز موج تازه تعرفه‌ها بر واردات از چین، اروپا و حتی متحدان آسیایی، چالش دیگری را پیش روی بازار انرژی قرار داده است. سیاست تعرفه‌ای تهاجمی که او از سپتامبر گذشته آغاز کرده، اکنون وارد مرحله‌ای شده که اقتصاد انرژی آمریکا را نیز نشانه رفته است.
به گزارش مؤسسه مشاوره‌ای «دیلویت»، صنعت نفت و گاز ایالات متحده به شدت به زنجیره‌های تأمین جهانی وابسته است و اعمال تعرفه‌ها موجب افزایش بین ۴ تا ۴۰ درصدی هزینه ساخت تجهیزات حیاتی از جمله لوله، پمپ و فولادهای خاص شده است.
در شرایطی که قیمت فعلی نفت وست تگزاس اینترمدیت حوالی ۶۰ دلار در هر بشکه نوسان دارد، این فشار هزینه‌ای می‌تواند پروژه‌های فراساحلی و سرمایه‌گذاری‌های جدید به ارزش ۵۰ میلیارد دلار را به تعویق بیندازد.
زنگ هشدار در تگزاس
طبق گزارش سه‌ماهه انرژی فدرال رزرو دالاس، مدیران شرکت‌های نفتی از افزایش قابل توجه هزینه‌ها شکایت دارند؛ پدیده‌ای که مستقیماً به سیاست تعرفه‌ای واشنگتن نسبت داده شده است.
بسیاری از این مدیران گفته‌اند که رشد قیمت قطعات وارداتی موجب شده نرخ سر به سر تولید نفت خام‌شان به همان سطح ۶۲ دلاری برسد که مطالعه «ریستاد انرژی» پیش‌تر برآورد کرده بود. نتیجه طبیعی آن، کند شدن آهنگ حفاری و کاهش پروژه‌های جدید است.
اویل پرایس در تحلیلی نوشت: «وقتی تعرفه‌ها محیط سرمایه‌گذاری را بی‌ثبات می‌کنند، شرکت‌ها به جای افزایش تولید، روی تقویت تاب‌آوری زنجیره تأمین تمرکز می‌کنند.» در عمل، این به معنای کاهش اشتغال مستقیم در پروژه‌های نفتی و واگذاری بخشی از ظرفیت توسعه به بازیگران خارجی خواهد بود.
به این ترتیب، دو سیاست عمده آمریکا در عرصه انرژی ــ تحریم رقبای ژئوپلیتیکی و تعرفه‌گذاری بر شرکای تجاری ــ اکنون در مسیری متقاطع قرار گرفته‌اند.
افزایش هزینه پروژه‌های نفتی آمریکا و نگرانی از تضعیف زنجیره تأمین جهانی، معادله جدیدی برای قیمت نفت و آینده تولید در سال ۲۰۲۵ رقم زده است
از یک سو، واشنگتن با تحریم روسیه به‌دنبال فشار سیاسی بر مسکو است، اما از سوی دیگر، تعرفه‌ها با تضعیف بخش انرژی داخلی، قدرت رقابتی آمریکا را در برابر همان رقبایی که قصد مهارشان را دارد، کاهش می‌دهد.
در سطح جهانی نیز پیامد چنین تضادی آشکار است: اوپک پلاس، که پیش از این به عنوان محرک ثبات قیمت عمل می‌کرد، اکنون به بازیگری تبدیل شده که می‌تواند با استفاده از نوسان‌های ناشی از تصمیمات متناقض واشنگتن، سیاست خود را بازتعریف کند.
مسیر محتاطانه تا روشن شدن تحریم‌ها
نشانه‌ها حاکی از آن است که اوپک پلاس تا زمان روشن‌شدن ابعاد و دوام تحریم‌های روسیه، استراتژی افزایش تدریجی تولید را حفظ خواهد کرد. منبعی از درون مذاکرات داخلی این گروه به خبرگزاری رویترز گفته است: «تا وقتی بازار مطمئن نباشد چه مقدار از نفت روسیه از دسترس خارج می‌شود، هیچ‌کدام از اعضا ریسک باز کردن ناگهانی شیرهای نفت را نمی‌پذیرد.»
با این حال، افزایش قیمت‌ها در کوتاه‌مدت ممکن است ائتلاف را تشویق کند که به حذف محدودیت‌ها ادامه دهد، هرچند این تصمیم بیش از همه به نفع عربستان و متحدان خلیجی‌اش خواهد بود. برندگان اصلی این وضعیت کشورهای دارای ظرفیت مازاد هستند، در حالی که صادرکنندگان کوچکتر نظیر عمان و الجزایر در حاشیه باقی خواهند ماند.
به باور اکثر تحلیلگران بین‌المللی، بازار نفت در مسیر سال ۲۰۲۵ با ترکیبی از تحولات ژئوپلیتیکی و سیاست‌های انزواگرایانه اقتصادی آمریکا مواجه خواهد بود. هرگونه تشدید فشار بر روسیه یا ادامه روند تعرفه‌ای ترامپ می‌تواند سرمایه‌گذاران را از پروژه‌های انرژی بازدارد و در نتیجه، نوسان قیمت را تشدید کند.
اوپک پلاس، در چنین صحنه‌ای، چاره‌ای جز ادامه بازی با کارت احتیاط ندارد. ائتلافی که سال‌ها برای ثبات بازار و حفظ قدرت مانور خود تلاش کرده، اکنون در معرض تصمیم‌های متناقض واشنگتن گرفتار شده است؛ تصمیم‌هایی که هر دو سوی معادله جهانی انرژی را هدف گرفته‌اند.
در نهایت، چه با تداوم تحریم‌های روسیه و چه با گسترش تعرفه‌های ترامپ، پیام واحدی در بازار نفت شنیده می‌شود: دوران ثبات تمام شده است.
