تحول در نظام عرضه دارو، از ممنوعیت تا ضوابط جدید فروش اینترنتی
مهرین نظری
با گسترش فناوری و نفوذ اینترنت در زندگی روزمره، بسیاری از خدمات سنتی به سمت دیجیتالی‌شدن پیش می‌روند. یکی از حوزه‌های حساس و حیاتی، عرضه دارو است که با توجه به اهمیت سلامت جامعه، نیازمند دقت و نظارت ویژه‌ای است. در ایران، فروش اینترنتی دارو همواره با چالش‌ها و مباحث متعددی همراه بوده است.
در این گزارش، به بررسی تحولات اخیر در این حوزه، از ممنوعیت‌های گذشته تا ضوابط جدید فروش اینترنتی دارو که قرار است از سال آینده اجرایی شود، می‌پردازیم.
ممنوعیت‌های گذشته و دلایل آن
تا پیش از این، فروش اینترنتی دارو در ایران ممنوع بود. به‌عنوان مثال، مدیرکل نظارت، ارزشیابی و اعتباربخشی سازمان نظام پزشکی کشور در سال ۱۴۰۰ اعلام کرد: «فروش اینترنتی دارو مطلقاً ممنوع است.» دلیل اصلی این ممنوعیت‌ها، نگرانی از به خطر افتادن سلامت هموطنان و عدم نظارت کافی بر فروش دارو در فضای مجازی بود. فروش داروهای مهم بدون نسخه و بدون نظارت متخصصان می‌توانست عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
ضوابط فروش اینترنتی دارو
با توجه به نیاز روزافزون جامعه به خدمات آنلاین و تجربه موفق فروش اینترنتی کالاهای غیردارویی مانند مکمل‌های تغذیه‌ای و لوازم آرایشی، سازمان غذا و دارو تصمیم به تدوین ضوابطی برای فروش اینترنتی دارو گرفت. مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو، اعلام کرد که هرگونه خرید، فروش و انبار دارو توسط پلتفرم‌های اینترنتی غیرمجاز و غیرقانونی است.
با این حال، فروش اینترنتی دارو از سال آینده با ضوابط جدید انجام می‌شود. این ضوابط با هدف حفظ حریم خصوصی بیماران، تسهیل فرآیند ارائه خدمات دارویی و ایجاد توازن میان حفظ اطلاعات شخصی و تسهیل ارائه خدمات توسط بخش خصوصی تدوین شده است.
مفاد ضوابط جدید
بر اساس ضوابط جدید، داروخانه‌های دارای مجوز فروش اینترنتی مجاز به فروش کالاهای بهداشتی، آرایشی، مکمل‌های تغذیه‌ای، شیرخشک، فرآورده‌های طبیعی و سنتی، ملزومات مصرفی پزشکی دارای مجوز از سازمان غذا و دارو از طریق اینترنت هستند. فروش هرگونه دارو از جمله داروهای بدون نسخه از طریق اینترنت ممنوع است.
همچنین، در صورت درخواست مشتری برای مشاوره درباره فرآورده‌های طبیعی و سنتی، مسئول فنی داروخانه موظف به ارائه مشاوره است.
اجرای آزمایشی ضوابط جدید
برای اطمینان از کارآمدی ضوابط جدید و شناسایی چالش‌های احتمالی، اجرای آزمایشی این ضوابط در چهار استان قم، قزوین، زنجان و مازندران آغاز شده است. این مرحله آزمایشی به مدت شش ماه ادامه خواهد داشت و پس از ارزیابی نتایج، اجرای سراسری آن از سال آینده آغاز می‌شود.
مزایای فروش اینترنتی دارو
فروش اینترنتی دارو می‌تواند دسترسی بیماران به دارو را تسهیل کند، به‌ویژه برای افرادی که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند یا به دلایل مختلف امکان مراجعه حضوری به داروخانه را ندارند. همچنین، کاهش ازدحام در داروخانه‌ها و صرفه‌جویی در زمان و هزینه بیماران از دیگر مزایای این طرح است.
چالش‌ها و نگرانی‌ها
با وجود مزایای مذکور، نگرانی‌هایی نیز درباره فروش اینترنتی دارو وجود دارد. یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها، حفظ حریم خصوصی بیماران و امنیت اطلاعات پزشکی آن‌ها است.
رئیس انجمن داروسازان ایران معتقد است که ورود پلتفرم‌ها به فروش اینترنتی دارو می‌تواند به شاکله مدیریت سلامت کشور لطمه بزند. همچنین، احتمال بروز خطا در ارائه دارو و فروش داروهای تقلبی از دیگر نگرانی‌های مطرح‌شده اس.
نقش داروسازان در فروش اینترنتی دارو
یکی از مسائل مهم در فروش اینترنتی دارو، نقش داروسازان است. نظارت داروساز بر فرآیند ارائه دارو به بیمار از اهمیت بالایی برخوردار است. در فروش اینترنتی، امکان مشاوره مستقیم با داروساز کاهش می‌یابد که می‌تواند به افزایش احتمال مصرف نادرست دارو منجر شود. بنابراین، تضمین نظارت داروسازان در فرآیند فروش اینترنتی دارو ضروری است.
تجربیات جهانی در فروش اینترنتی دارو
در بسیاری از کشورهای جهان، فروش اینترنتی دارو تحت ضوابط و مقررات سخت‌گیرانه‌ای انجام می‌شود. به‌عنوان مثال، در ایالات متحده آمریکا، فروش اینترنتی دارو تنها از طریق داروخانه‌های دارای مجوز امکان‌پذیر است و نظارت دقیقی بر فرآیند فروش و تحویل دارو وجود دارد. اتحادیه اروپا نیز ضوابط مشابهی را برای فروش اینترنتی دارو تدوین کرده است.
این تجربیات نشان می‌دهد که با تدوین و اجرای ضوابط مناسب، می‌توان از مزایای فروش اینترنتی دارو بهره‌مند شد و در عین حال ریسک‌های احتمالی مانند فروش داروهای تقلبی، سوءمصرف دارویی و نقض حریم خصوصی بیماران را به حداقل رساند.
