ترکش انتخاباتی در جان مستقل‌ترین دستگاه دولتی
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مستقل‌ترین دستگاه دولتی و در صدر نهادهای اجرایی غیرسیاسی قرار دارد؛ به همین دلیل است که روسای کل بانک مرکزی لزوم با تشکیل دولت جدید تغییر نمی‌کنند یا دست‌کم جزء نخستین مقام‌های بلندپایه‌ای نیستند که پس از روی کار آمدن دولت‌های جدید سمت خود را از دست بدهند.
برای نمونه، محمود احمدی‌نژاد در دو سال نخست دولت اول خود، ابراهیم شیبانی را که در دولت سیدمحمد خاتمی به ریاست کل بانک مرکزی منصوب شده بود، در کابینه نگه داشت.
اما با نامزد شدن عبدالناصر همتی، رئیس کل کنونی بانک مرکزی، برای انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو و احراز صلاحیتش، این بار سنت برکنار ماندن بانک مرکزی از هیجانات انتخاباتی شکسته شد؛ آن هم نه به این صورت که پس از انتخابات و تشکیل دولت جدید، به سرعت رئیس کل آن تغییر کند، بلکه ۱۸ روز پیش از موعد رای‌گیری و تقریبا دو ماه پیش از تشکیل دولت جدید.
همتی شنبه‌شب در کلاب‌هاوس اخبار غیررسمی درباره برکناری خود را تایید و در این حال تکذیب کرد که دلیل آن فشار دولت بر بانک مرکزی برای ارزپاشی به منظور کاهش نرخ ارز باشد. نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری با تاکید بر اینکه رئیس‌جمهوری درخواستی برای ارزپاشی از او نداشته است، درباره علت تصمیم روحانی به تغییر رئیس کل بانک مرکزی گفت: « با آقای رئیس جمهور صحبت کردم و ایشان معتقد بودند که حضور من در صحنه انتخابات تا آخر می‌تواند بر روی نظام پولی و بانکی کشور تاثیر داشته باشد. البته من نظرم این بود حضور من در انتخابات تاثیری بر نظام پولی و بانکی کشور ندارد اما از تصمیم رئیس‌جمهور هم خبر ندارم. شنیدم ایشان با تعدادی از اقتصاد‌دانان برای پست رئیس کلی بانک مرکزی صحبت کرده‌اند.ایشان صاحب اختیار هستند و حتما تشخیصشان درست است.»
فردای گفت‌وگوی همتی در کلاب‌هاوس نیز، با انتشار تصاویر جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، مشخص شد که همتی در جلسه حضور ندارد و مقامی که بانک مرکزی را در ستاد هماهنگی اقتصادی دولت نمایندگی می‌کرد، اکبر کمیجانی، قائم مقام بانک مرکزی بود. این غیبت در حالی بود که به استناد خبر منتشرشده از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی رئیس‌جمهوری درباره جلسه یادشده، یکی از دستورکارهای آن تامین ارز بوده است که بی‌گمان، یک پایه مهم هماهنگی در این زمینه بانک مرکزی باید باشد. در این خبر آمده است: «در این جلسه همچنین درخصوص هماهنگی و همکاری دستگاه‌های مختلف برای تامین ارز مورد نیاز و خرید و تامین کالاهای اساسی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و با توجه به مذاکرات و اقدامات انجام شده برای آزاد سازی ذخایر ارزی در خارج از کشور در مورد استفاده بهینه از منابع ارزی برای حمایت از تولید و تامین کالاهای اساسی تصمیمات لازم اتخاذ شد.»
حضور نداشتن همتی در جلسه دیروز ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، این شائبه را تقویت کرد که مشکل روحانی و همتی با سپردن امور به قائم مقام بانک مرکزی در ۱۸ روز مانده تا انتخابات حل نمی‌شود؛ بلکه رئیس دولت دوازدهم تصمیمی جدید برای تغییر رئیس کل بانک مرکزی دارد.
از چند روز پیش که اخبار ناخشنودی روحانی از نامزدی همتی به بیرون از دولت درز کرده بود، گمانه‌زنی‌ها درباره جایگزین همتی شروع شد. دو روز پیش پایگاه اطلاع‌رسانی اقتصادنیوز در این باره نوشت: « برای جانشین همتی دو گزینه مطرح هستند جدی ترین گزینه محمد نهاوندیان معاون اقتصادی رئیس‌جمهور است. او از طرف روحانی برای ریاست بانک مرکزی به شدت تحت فشار است. اما روحیه نهاوندیان نشان داده در این برهه حاضر نیست در صف اول قرار گیرد و ترجیح می دهد پرده نشین باشد. برای همین نام حمید پورمحمدی معاون اقتصادی سازمان برنامه نیز مطرح شده است.»
اما در گمانه‌زنی‌های دیروز دیگر نامی از نهاوندیان نبود، بلکه خبرهای غیررسمی احتمال انتصاب حمید پورمحمدی، معاون امور اقتصادی و هماهنگی سازمان برنامه و بودجه یا اکبر کمیجانی، قائم مقام بانک مرکزی را مطرح می‌کردند.
با وجود آنکه منابع رسانه‌ای شانس پورمحمدی را برای تصدی سمت ریاست سازمان برنامه و بودجه بیشتر می‌دانستند، پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان برنامه و بودجه در این باره نوشت: «شایعاتی دال بر انتصاب دکتر پورمحمدی معاون اقتصادی سازمان برنامه و بودجه کشور به عنوان رئیس کل بانک مرکزی در حالی منتشر شد که وی در جلسات داخلی در این سازمان به سر میبرد.»
به گزارش مرکز اطلاع رسانی، روابط عمومی و اموربین الملل سازمان برنامه و بودجه، پورمحمدی در واکنش به این شایعات گفت: «این موضوع چند روز قبل مطرح شد ولی اینجانب به دلیل عدم آمادگی، پیشنهاد ریاست بانک مرکزی را نپذیرفتم. بنابراین تمامی اخبار در این زمینه فاقد صحت بوده و تکذیب می شود.»
به دنبال انتشار این تکذیبیه، کمیجانی در جایگاه تنها گزینه ریاست کل بانک مرکزی قرار گرفت. او که استاد اقتصاد کلان دانشگاه تهران است، سابقه معاونت اقتصادی بانک مرکزی در سال‌های ۷۶ تا ۸۶ و ۹۲ تا ۹۳، ی همچنین قائم مقام بانک مرکزی از سال ۹۳ تاکنون را در کارنامه اجرایی خود به ثبت رسانده است.
با وجود آنکه فضای رسانه‌ای کشور دیروز تحت تاثیر اخبار غیررسمی از تغییر رئیس کل بانک مرکزی بود، تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۸ یکشنبه)، حکم انتصاب رئیس کل جدید در پایگاه‌های اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری و دولت منتشر نشد.
در این میان خبرگزاری تسنیم، وابسته به اصولگرایان، اخبار مرتبط با اختلافات میان همتی و روحانی را از زاویه‌ای دیگر تحلیل کرده است. این خبرگزاری در گزارشی که با عنوان «خیمه‌شب‌بازی همتی با سوژه برکناری برای فرار از کارنامه افتضاح روحانی» منتشر کرد، مدعی شد که برکناری احتمالی همتی، در واقع تلاش هماهنگ دولت و این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری به منظور فاصله‌گذاری میان او و کارنامه دولت است.
در گزارش تسنیم با یادآوری اینکه «با داغ‌شدن تنور انتخابات ریاست‌جمهوری و البته افزایش انتقادات کاندیداها و منتقدان به عملکرد دولتِ روحانی، زمزمه‌هایی از افزایش اختلافات میان حسن روحانی و عبدالناصر همتی رئیس‌کل فعلی بانک مرکزی و نامزد ریاست‌جمهوری مطرح شد با این مضمون که همتی جلوی ارزپاشی روحانی ایستاد و یا اینکه فشار روحانی به همتی برای انصراف از کاندیداتوری»، این روایت از اختلافات را زیر سوال برد و در این باره نوشت: «با این حال به‌نظر می‌رسد خبرسازی‌هایی که در روزهای اخیر درباره برکناری همتی از بانک مرکزی توسط رسانه‌های نزدیک به دولت و بانک مرکزی، انجام شده است یک پشت‌پرده مهمتر داشته باشد و آن این است که همتی می‌خواهد برای ادامه حضور در صحنه انتخابات، از دولت و کارنامه سیاهش فاصله‌گیری کند.»
در ادامه این گزارش آمده است: «کارنامه اقتصادی نسبتاً افتضاح دولتِ روحانی مخصوصاً در حوزه نقدینگی، تورم، ارز، بورس و… موجب شده است همتی برای فاصله‌گیری از دولت، تلاش کند و احتمالاً با همین فرضیه هم سناریوی برکناری از سوی روحانی توسط مشاوران او کلید زده شده است، آن هم درحالی که همتی به‌عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی نقش مستقیم در سیاست‌های پولی و ارزی داشته است و آنچه امروز در حوزه تورم و ارزی داریم، بخشی از آن ماحصل سیاست‌هایی است که او مستقیماً مجری آنها بوده است.»
البته در بندی از گزارش تسنیم، تلویحا اختلاف میان همتی و دولت پذیرفته شده است که فارغ از صحت یا سقم ادعای مطرح‌شده در آن، به نظر می‌رسد این خبرگزاری با این پاراگراف خط اصلی تحلیل خود را مبنی بر اینکه اختلاف همتی و روحانی «خیمه‌شب‌بازی» است، زیر سوال برده است. در این بخش از این گزارش آمده است: «با این حال اما حضور همتی در رقابت‌های انتخاباتی موجب شده است او برای مانور بیشتر در این رقابت‌ها در تلاش برای فاصله‌گذاری از دولت روحانی باشد؛ شنیده‌های خبرنگار ما بیانگر آن است که همتی طی یک سال اخیر نامه‌نگاری‌هایی با حسن روحانی رئیس‌جمهور در نقد سیاست‌هایش انجام داده است که رسانه‌ای نشده است اما در هیاهوی تبلیغات ریاست‌جمهوری و برای اثبات اینکه او در سیاست‌های اقتصادی دولت نقشی نداشته است و مسبب وضعیت فعلی اقتصادی نیست، بنا دارد این نامه‌ها را منتشر و تأکید کند که اتفاقاً او هم معترض دولت بوده است.»
تسنیم همچنین در بخش دیگری از این گزارش نوشت: «شنیده شده است که موضوع برکناری همتی از بانک مرکزی هفته قبل در دولت به‌صورت جدی مطرح شده است ولی برخی اعضای دولت که با همتی میانه خوبی ندارند، رأی روحانی را زده‌اند چراکه به اعتقاد آنها نیز این برکناری در شرایط فعلی امتیاز مثبتی برای همتی خواهد بود. با وجود مردد شدن روحانی برای برکناری همتی از ریاست‌کلی بانک مرکزی، اما همتی رسماً این موضوع را رسانه‌ای کرد.»
