تماشای جهان از پنجره روسیه

مریم ابونیا

محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی طی توئیتی در صفحه شخصی خود اعلام کرد در چارچوب سند اقدامات مشترک بین بانک‌های مرکزی ایران و روسیه، ارتباط مستقیم بین بانک‌های این دوکشور برقرار شده است.

وی همچنین در این توئیت ضمن اشاره به ترمیم کانال مالی بین ایران و دنیا از ارتباط مستقیم شبکه بانکی کشورمان با ۱۰۶ بانک خارجی غیر روسی خبر داد.

کمی قبل از این توئیت، روابط عمومی بانک مرکزی در خبری اعلام کرد: تفاهم نامه همکاری ایران و روسیه با موضوع اتصال پیام‌رسان‌های مالی دو کشور امضا شد که در این راستا تبادلات مالی و بانکی دو کشور و ۱۳ کشور دیگر که در  پیام رسان مالی روسیه حضور دارند، تسهیل شد.

طی این تفاهمنامه که از آن به عنوان سوئیفت بانکی ایران و روسیه نیز یاد می‌شود، سامانه‌های پیام رسان دو کشور به یکدیگر متصل خواهند شد و همه بانک‌های ایران و همه بانک‌های روسیه می‌توانند پیام های استاندارد بانکی داشته باشند.

بنابراین همه بانک‌های ایران در خارج از کشور و همه بانک‌های خارجی متصل به سامانه پیام رسان روسیه که شامل بیش از ۱۰۰ بانک در ۱۳ کشور خارجی (به غیر از روسیه) است، می‌توانند در بستر فراهم شده با بانک‌های ایران تبادل داشته باشند.

به گفته محسن کریمی معاون امور بین‌الملل بانک مرکزی، در بستر این دو پیام رسان همه پیام‌های استاندارد بانکی از جمله حواله، ضمانت نامه، ال‌سی و غیره قابل تبادل است و با توجه به این‌که بانک‌های مرکزی دو کشور تبادل و تعاملات‌شان بر پایه زیرساخت‌های ملی خودشان بوده، این تفاهم‌نامه غیر قابل توقف و تحریم‌ناپذیر است.

دی ماه سال گذشته بود که به ادعای برخی رسانه‌ها با سفر رئیسی به روسیه، سنگ بنای دور جدید روابط اقتصادی دو کشور بنا نهاده شد. در پایان مجموعه‌ نشست‌هایی که برگزار شد، مقامات دو کشور بیانیه‌ای در هشت بخش مختلف همچون، همکاری‌های تجاری، اقتصادی، مالی، بانکی و … بود.

‌کاهش نقش دلار در مبادلات تجاری دوجانبه و افزایش سقف مبادلات تجاری تا ۴۰ میلیارد دلار در سال و تعریف سامانه‌های پیام‌رسان بانکی به‌منظور حذف سامانه‌های بین‌المللی از مبادلات دو کشور از جمله موارد مورد مذاکره بین دو کشور بود.

چندماه بعد در تیرماه ۱۴۰۱ بود که صالح‌آبادی، رئیس‌کل اسبق بانک مرکزی، در سفری به روسیه، از اجرایی شدن توافقات خبر داد. وی به این نکته اشاره کرده بود که ایران برای جایگزینی سوئیفت، از سامانه‌های پیام رسان بین بانکی بومی استفاده می‌کند و روسیه نیز پیام‌رسان‌های بومی و مالی خود را دارد که می‌تواند مبنایی برای همکاری بانکی بین دو کشور باشد. این تلاشی بود که ایران برای ‌کاهش نقش دلار در مبادلات تجاری دوجانبه و افزایش سقف مبادلات تجاری، انجام داد.

اکنون در بهمن‌ماه ۱۴۰۱ در ساختمان بانک مرکزی ایران، تفاهم نامه همکاری ایران و روسیه با موضوع اتصال پیام‌رسان‌های مالی این دوکشور با هدف نقل و انتقالات وجوه و کمک به تجار دو کشور امضا شد تا اتصال بانک‌های ایران به بانک‌های خارجی که عملا قطع شده بود، تا حدودی برقرار شود.

اتصال به بانک‌های دنیا از اف‌ای‌تی‌اف تا پیام‌رسان روسیه

 پرونده عضویت ایران در اف‌ای‌تی‌اف یا گروه ویژه اقدام مالی پیش از این بسته شد. ماه گذشته بود که مرکز اطلاعات مالی که زیرمجموعه وزارت اقتصاد است، به صراحت اعلام کرد، وزارت امور اقتصادی و دارایی و مرکز اطلاعات مالی بر اجرای کامل قانون و مقررات مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم در داخل کشور تمرکز داشته و در عین حال، به هیچ وجه قصد عضویت در نهاد اف‌ای‌تی‌اف را ندارد.

اف‌ای‌تی‌اف یک نهاد بین‌المللی است که برای مقابله با پول‌شویی و تامین مالی تروریسم در مبادلات مالی و بانکی جهان فعالیت می‌کند. ایران از مدتی قبل در لیست سیاه این نهاد قرار گرفته است و شواهد نیز حاکی از آن است که قصد خروج از این فهرست را ندارد.

بر همین اساس نیز این گروه اخیرا همه کشورها را موظف کرده از سیستم بانکی و مبادلات مالی خود در برابر احتمال مشارکت در پول‌شویی و تامین مالی تروریسم در تعاملات با کشورهای فهرست سیاه محافظت کنند.

 هم‌اکنون ۱۹۸ کشور جهان به صورت مستقیم یا از طریق گروه‌های ۹گانه منطقه‌ای در اف‌ای‌تی‌اف عضویت دارند. از این میان، ۳۷ کشور صاحب اقتصادهای بزرگ و توسعه یافته عضو سازمان اصلی هستند.

آنگونه که به نظر می‌رسد، اولویت‌های دولت سیزدهم هرگز پیوستن به این معاده نبوده و صرفا بر مساله توسعه روابط با کشورهای همسایه همچون روسیه و چین تعریف شده است.

وقتی که نام کشوری در فهرست دولت‌های غیرهمکار و مناطق پرخطر گروه اقدام مالی قرار داشته باشد، بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری مهم دنیا، در برخورد با بانک‌ها و شرکت‌های آن کشور، نهایت احتیاط را به خرج می‌دهند و گاه به همین دلیل از برقراری روابط با آنها خودداری می‌کنند.

این بدان معنی است که اتصال ایران به بانک‌های دنیا قطع مانده و اقتصاد ایران در دنیا، محدودیت‌های ناگزیری خواهد داشت.

بنابراین ایران در آخرین اقدام خود راهی جایگزین برای این محدودیت یافت و آن اتصال به بانک‌های چند کشور از طریق پیامرسان روسیه است. اقدامی که اتصال با بانک ۱۳ کشور را از طریق روسیه فراهم می‌کند.