توسعه صادرات پایه اصلی رونق تولید
محمدصادق قناد زاده، معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران، ضمن اشاره به فصل تمایز روز ملی صادرات ۱۴۰۳ به مکانیزم انتخاب صادرکننده نمونه در سال جاری پرداخت.
صادرات، به‌مثابه مهم‌ترین شاخص اقتصاد جوامع و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی در نظر گرفته می‌شود از این‌رو تلاش برای توسعه آن به یکی از اولویت‌های دولت‌ها در همه جوامع تبدیل شده است. بخش اعظم صادرات ایران، معطوف به صادرات نفت و مشتقات آن است از این‌رو سیاست توسعه صادرات محصولات غیرنفتی و دور شدن از خام‌فروشی در اولویت برنامه‌های توسعه‌ای کشور قرار گرفته است.
از دهه ۷۰ به این سو تقدیر از صادرکنندگان نمونه به یکی از اقدامات دولت‌ها و سازمان توسعه تجارت ایران برای تشویق و ایجاد انگیزه برای صادرکنندگان برای توسعه صادرات غیرنفتی تبدیل شد.
در گفت‌وگویی محمدصادق قنادزاده معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران، ضمن اشاره به فصل تمایز روز ملی صادرات ۱۴۰۳ به مکانیزم انتخاب صادرکننده نمونه در سال جاری پرداخت.
سازمان توسعه تجارت ایران، سال‌ها به عنوان متولی برگزاری روز ملی صادرات معرفی می‌شود، از نظرگاه شما فصل تمایز روز ملی صادرات ۱۴۰۳، با سال‌های گذشته در چیست؟
مصادف شدن روز ملی صادرات با روی کار آمدن دولت چهاردهم را می‌توان به عنوان مهم‌ترین تفاوت برگزاری این همایش، با سال‌های گذشته در نظر گرفت. در واقع به نوعی این رویداد، نخستین اقدام عملی دولت جدید در حوزه تجارت و صادرات است.
یکی از سیاست‌های اصلی سازمان توسعه تجارت ایران این است که سبد کالاهای تجاری کشور را متنوع کند از این‌رو از منظر محتوایی تمرکز ویژه ما این است که صادرکنندگانی که ارزش افزوده بالاتر و محصولاتی با فناوری بالا و پیچیده، خلق می‌کنند را تکریم کنیم. شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌هایی که ارائه‌دهنده خدمات از جمله خدمات فنی و مهندسی می‌توانند در این دسته جای بگیرند.
در سال جاری نیز در انتخاب صادرکننده نمونه گزینه‌های قابل توجهی را به شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص داده‌ایم و می‌توان گفت که از این منظر روز ملی صادرات در سال جاری نسبت به دوره‌های گذشته متفاوت است.
پس در ارزیابی‌های ما شرکت‌های که ارزش افزوده بالاتری خلق کرده‌اند و در شاخص‌ها جهانی درجه پیچیدگی و فناوری بیشتری در تولید به‌کار برده‌اند جزو اولویت‌های نخست انتخاب ما قرار می‌گیرند. گروه‌های کالایی معرفی شده در این رسته‌ها بدون تردید ارزش کالایی آنها به نسبت کالاهای منبع، با پایه پتروشیمی کمتر است اما ارزش افزوده‌ای که این کالاها خلق کرده‌اند چند برابر بیشتر است و ما در واقع برای خلق این ارزش افزوده، از آنها تقدیر به عمل خواهیم آورد.
رشد تولید و صادرات همواره به عنوان دو مولفه توسعه اقتصادی در نظر گرفته می‌شود، سازمان توسعه تجارت ایران، چه اقداماتی در راستای تسهیل تجارت خارجی در دستور کار خود قرار داده است؟
مقام معظم رهبری سال جاری را سال “جهش تولید با مشارکت مردم” نامگذاری کرده‌اند. سازمان توسعه تجارت ایران نیز معتقد است که یک پایه رونق تولید، توسعه صادرات است. اگر نتوانیم برای تولیدات کشور مقصد صادراتی بیابیم نباید انتظار رونق تولید را داشته باشیم. این واقعیت را باید پذیرفت که بازار ایران، محدود است و هم اکنون در بسیاری از گروه‌های کالایی اشباع شده است؛پس در گام نخست باید بر توسعه بازار متمرکز شویم و بازارهای جدید خلق کنیم این گونه اثر آن را بر رشد تولید داخلی مشاهده خواهیم کرد.
این روند یک چرخه مهم در تجارت خارجی است و به عبارتی لازم و ملزم یکدیگرند. در نهایت بحث خود را این گونه پایان می‌دهم که تولید و صادرات دو روی یک سکه هستند که باید همگام با یکدیگر پیش بروند. همان قدر که سیاست توسعه صنعتی جزو اولویت‌های ماست باید نیم نگاهی نیز به توسعه صادرات داشته باشیم.
از منظر شما انتخاب صادرکننده نمونه نوعی حرکت در مسیر سیاست‌های تشویقی است یا می‌توان از پارامترهای دیگر نیز این موضوع را مورد بررسی قرار داد؟
انتخاب صادرکننده نمونه یک نوع تکریم از صادرکننده و دیده شدن آنهاست. تردیدی نیست که تقدیر شدن از سوی رئیس جمهور، انگیزه فعالیت صادرکنندگان را دوچندان می‌کند. ولی این اقدام به نوعی ابزار سیاست‌گذاری ما نیز هست در واقع وقتی دولت به صادرات کالا با ارزش افزوده بالا وزن می‌دهد این پیام را به جامعه تولیدی کشور می‌دهد که ما می‌خواهیم تولید و صادرات کالا با ارزش افزوده رونق بگیرد.
وظیفه دولت و دولت‌ها در ایران این بوده و هست که در جنگ اقتصادی که ما در آن قرار داریم، صادرکنندگان را تکریم کند.
آوردن یک دلار ارز در این شرایط سخت بین المللی و تحریمی که مسیرهای مالی، بانکی و لجستیکی محدود است کار بزرگ بسیار پیچیده‌ای است. باید از افرادی که در این شرایط سخت حاضر شده‌اند، وارد میدان شوند و سختی کار را برای رونق تجارت به جان بخرند تقدیر شود. روز ملی صادرات به تعبیری یک حرکت نمادین، برای نشان دادن ارزش کاری آنهاست.
همانگونه که اشاره کردید تجارت در شرایط تحریم دشوار است از این‌رو صادرکنندگان به عنوان سربازان خط مقدم اقتصاد شناخته شده‌اند، تحلیل شما از این موضوع چیست و تا چه میزان انتخاب آنها به عنوان صادرکننده نمونه می‌تواند تسهیل کننده این امر باشد؟
صادرکننده ایرانی به‌‌شکل عام و خاص برای دنبال کردن فعالیت تجاری با شرایط سختی دست و پنجه نرم می‌کند. تحریم‌های بین‌المللی و برخی سیاست‌ها و قوانین داخلی روند کار صادرات را بسیار پیچیده کرده است.
در کشورهای صادرات محور، دغدغه اصلی صادرکننده پیدا کردن مشتری و بازار برای کالای تولیدی است. این در حالی است که چالش‌های بزرگ‌تری بعد از فروش کالا در مقابل صادرکننده ایرانی قرار می‌گیرند که اصلی‌ترین آن بازگشت ارز و الزامات مالی و بانکی است؛ به همین دلیل صادرات در حوزه اقتصاد کشور یک کار جهادی معرفی می‌شود.
تاکید می‌کنم برگزاری روز ملی صادرات از سوی دولت یک حرکت نمادین و تقدیر مقامات ارشد کشور از این حرکت جهادی در این فضای سخت و پیچیده بین المللی است.
باید این نکته را در نظر داشت که هر روز به واسطه تحریم‌های بین‌المللی، جنگ و بحران‌هایی که به واسطه تنش‌های قیمتی در دنیا پیش می‌آید، شرایط کار را پیچیده‌تر می‌کند. همچنین اقتصاد کشور هر روز با یک تکانه یا تنش در حوزه بین‌الملل مواجه است به همین جهت این تلاش برای تامین منابع ارزی کشور حرکت ارزشمندی است که باید صادرکنندگان مورد تقدیر قرار بگیرد.
پس از دید بنده انتخاب صادرکننده نمونه از سوی دولت می‌تواند به‌عنوان یک اهرم انگیزشی برای صادرکنندگان تلقی شود.
در روند انتخاب صادرکنندگان تاچه میزان از مشورت بخش‌خصوصی بهره گرفته می‌شود؟
دو کارگروه از بخش خصوصی که شامل نماینده اتاق تعاون و اتاق بازرگانی، صنایع معادن و کشاورزی است در این رویداد ما را همراهی خواهند کرد و جزو هیات انتخاب هستند. همین موضوع به‌خوبی نشان می‌دهد که در این فرایند بخش خصوصی حضور دارد و دیده می‌شوند.
ما قواعد انتخاب خود را نیز بر این اصل بنا گذاشتیم که شرکت‌هایی که مالکیت عمده آنها در اختیار بخش خصوصی هست را انتخاب کنیم و بنا نداریم شرکت‌های دولتی را در این فرایند دخیل کنیم، زیرا هدف اصلی این است که نشان دهیم این روز، روز تکریم از شرکت‌های بخش خصوصی است نه روز شرکت‌های دولتی که دارای بعضی مزایای خاص در حوزه تجارت هستند.
در پایان درباره مکانیزم انتخاب صادرکنندگان برتر در سال جاری بپردازید؟
مکانیزم انتخاب مشخص است؛ ما ۵۰ انتخاب در ۴۰ گروه کالایی و ۵ انتخاب در حوزه دانش بنیان‌ها و ۵ انتخاب در حوزه صادرات خدمات در نظر گرفتیم. شاخص‌ها، و مکانیزم انتخاب هر دو سال یک بار تعیین می‌شود. سال گذشته این شاخص‌ها مشخص شد.
به نظر می‌رسد هنوز بخش خصوصی، فرصت دارد که خود را با این شاخص‌ها تطبیق دهد چرا که از دید ما هنوز هم زمان قابلیت پیاده‌سازی دارد. یک دسته شاخص وجود دارد که بخشی از آن کمی و بخش دیگر آن کیفی است؛ بخش کیفی بر اساس خوداظهاری شرکت‌های صادرکننده بعد از اطلاع‌رسانی فراخوان و ارایه مستندات از سوی آنها قابل سنجش است.
و بخش کمی نیز از طریق فراخوانی که از طریق سامانه‌های رسمی کشور مانند گمرک و بانک مرکزی و … داده می‌شود مورد بررسی قرار می‌گیرد. در پایان بر اساس وزنه‌ای که وجود دارد، فرایند ارزیابی کمی و کیفی انجام می‌شود و ما این گونه به لیست نهایی صادرکنندگان برتر برای تقدیر خواهیم رسید.
