توسعه معادن در گروی آزادسازی مسیر صادرات

مسعود شریعت زاده

با اصلاح سیاست‌ها، بهبود زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، می‌توان به بهره‌برداری بهینه از منابع معدنی ایران رسید و صنایع معدنی کشور را به یکی از ارکان اصلی اقتصادی تبدیل کرد.

در عین حال، توسعه صنایع فرآوری معدنی به ایجاد ارزش افزوده و تأمین نیازهای داخلی کشور در این زمینه کمک می کند و ایران را به یک بازیگر مهم در بازارهای جهانی تبدیل می کند.

دستیابی به توسعه پایدار در بخش معدن، نیازمند تغییرات اساسی در سیاست‌های صادراتی و فراهم آوردن شرایط رقابتی برای معادن و صنایع فرآوری معدنی است.

با وجود منابع غنی معدنی در ایران، محدودیت‌های صادراتی و تصمیمات ناگهانی در این زمینه، مانع از توسعه و بهره‌برداری بهینه از این منابع شده است. این محدودیت‌ها به‌ویژه در بخش سنگ‌آهن، که یکی از مهم‌ترین منابع معدنی کشور است، به‌طور مستقیم بر وضعیت تولید و صادرات تأثیر گذاشته و از رقابت‌پذیری معادن ایرانی در بازارهای جهانی کاسته است لذا باز کردن مسیر صادراتی و تسهیل فرآیندهای مرتبط با صادرات، تأثیرات بسیار مثبتی بر صنایع معدنی و اقتصاد کشور خواهد داشت.

صادرات مواد معدنی موجب جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی می‌شود و افزایش تولید و بهره‌وری معادن داخلی را نیز به دنبال دارد و در نهایت منجر به توسعه صنایع فرآوری معدنی در کشور خواهد شد.

با توجه به ظرفیت‌های عظیم معدنی که ایران به‌ویژه در زمینه سنگ‌آهن و دیگر مواد معدنی استراتژیک از آن برخوردار است، باز شدن مسیر صادرات به‌عنوان یکی از محرک‌های اصلی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید است. زمانی که معادن ایران از امکان صادرات برخوردار باشند، انگیزه برای سرمایه‌گذاری در این بخش افزایش می‌یابد و این موضوع به‌طور مستقیم به رشد تولید معادن و افزایش ظرفیت‌های استخراج و فرآوری منجر خواهد شد.

همچنین با افزایش تولید و بهره‌وری، صنایع پایین‌دستی و فرآوری معدنی نیز از رونق بیشتری برخوردار خواهند شد. این به‌معنای ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر، افزایش کیفیت محصولات معدنی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر در کشور است.

مسئولان باید این موضوع را به خوبی درک کنند که مسیر صادراتی و توسعه‌ای در شرایط رقابتی ایجاد شود. حضور در بازارهای جهانی و رقابت با دیگر کشورهای معدنی، مستلزم به‌روزرسانی فناوری‌ها، بهبود کیفیت محصولات و افزایش توان رقابتی است. اگر ایران بتواند در این زمینه‌ها به موفقیت برسد، جایگاه خود را در بازارهای جهانی تثبیت خواهد کرد و زمینه مناسب برای توسعه پایدار و هم‌زمان بخش معدن و صنایع فرآوری معدنی در کشور نیز فراهم خواهد شد.

برای تحقق این اهداف، همکاری بین بخش خصوصی و دولت ضروری است. دولت باید به تسهیل فرآیندهای صادراتی و حمایت از بخش خصوصی در زمینه جذب سرمایه‌گذاری کمک کند.

اگر صنایع معدنی ایران بخواهد به جایگاه واقعی خود در بازارهای جهانی دست یابد، باید در کنار افزایش تولید، به توسعه صنایع فرآوری معدنی نیز توجه ویژه‌ای داشته باشد. اما این توسعه نه از مسیر ایجاد محدودیتهای تجاری و رانت دسترسی به مواد اولیه ارزان، بلکه باید متکی به دانش و تکنولوژیهای روز و رقابتی باشد.

در حال حاضر، بخش زیادی از مواد معدنی استخراج‌شده از معادن ایران به صورت خام صادر می‌شود، در حالی که این مواد قابلیت فرآوری در داخل کشور را دارند و باید این روند تغییر کند و سرمایه‌گذاری بیشتری در جهت ایجاد و توسعه واحدهای فرآوری و صنایع پایین‌دستی معدنی انجام گیرد. با وجود این که واضحات را همه می دانیم اما مسیر سیاست گذاری در این سالها مسیر دیگری است.

همچنین نباید ازاهمیت سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین غافل شد. در دنیای امروز، معادن صرفا با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و روش‌های نوین بهره‌برداری به پتانسیل‌های واقعی خود دست می یابند. فناوری‌های نوین به افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌های استخراج و بهینه‌سازی مصرف انرژی در معادن کمک می کنند و لذا دولت و نهادهای ذی‌ربط باید به جای نگاه کیسه پول به معدن با ارائه مشوق‌ها و تسهیلات مناسب، زمینه‌های ورود سریعتر و گسترده تر فناوری‌های جدید به بخش معدن را فراهم کنند.

علاوه بر این برای رسیدن به رقابت‌پذیری جهانی، باید به توانمندسازی نیروی کار و بهبود مهارت‌های آن‌ها در بخش‌های مختلف از جمله استخراج، فرآوری و مدیریت منابع معدنی توجه ویژه‌ای صورت گیرد.

بنا بر آنچه گفته شد، برای دستیابی به توسعه مطلوب در صنعت معدن، به ویژه در فرآیند صادرات و توسعه صنایع فرآوری، نیاز به بهبود زیرساخت‌ها در مناطق معدنی کشور داریم. از جمله این زیرساخت‌ها می‌توان به بهبود وضعیت جاده‌ها، حمل و نقل، تأمین آب و انرژی، و ایجاد مراکز تحقیقاتی و توسعه برای نوآوری در صنایع معدنی اشاره کرد.

باید به‌جای محدودیت‌های صادراتی و قوانین پیچیده، به دنبال راهکارهایی باشیم که به معادن ایران کمک کند تا بتوانند به شکوفایی واقعی دست یابند و در سطح جهانی به رقابت بپردازند.