حضور زیرپوستی دست‌سازهای خارجی در بازار

بازار بی‌رونق این روزهای صنایع دستی اصفهان بی‌شباهت به کسب‌وکار خاموش کشاورزان شرق نیست؛ صنعتگرانی که با وجود تولید ۷۰ درصد صنایع دستی کشور با چنگ و دندان برای حفظ کارگاه‌هایشان تلاش می‌کنند.

بی‌رونقی در خرید و فروش صنایع دستی اصفهان از سال‌ها پیش آغاز شد؛ زمانی که دلالان برای این صنعت دندان تیز کردند و رونق و شکوه آن را برای تولیدکنندگان رو به افول بردند.

به گفته فعالان این عرصه با شیوع کرونا و کاهش توریست حالا چه داخلی و چه خارجی بسیاری از تولیدکنندگان صنایع دستی با مشکلات جدی روبرو شدند و برخی از آنها مجبور به تعطیل کردن تولید شدند. حالا دوباره با کاهش اپیدمی کرونا آنها فرصت یافته‌اند که از لبه پرتگاه بحران صنایع دستی اصفهان دور شوند.

هم اکنون در اصفهان حداقل ۲۵۰ رسته صنایع دستی وجود دارد که ۱۵۰ رسته آن به ثبت رسیده است ولی فعالان این رشته معتقدند که اگر از آنها حمایت نشود نمی‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند.

به گفته کسانی که در این حیطه مشغول به کار هستند این روزها صنایع دستی تنها به عنوان کمک خرج خانواده محسوب می‌شود و شغل دوم و سوم به شمار می‌رود.

کالایی که نباید لوکس باشد

سعید مشکین؛ یکی از فعالان بازار صنایع دستی اصفهان در گفت‌وگو با بازار اظهار تاسف می‌کند و می‌گوید: اگر وضع به همین منوال بگذرد، بعضی از رشته‌های صنایع دستی به خاطر ورود تولیدات صنعتی جایگاهشان را از دست می‌دهند.

به گفته این کارشناس که چهار دهه از عمرش را صرف صنایع دستی کرده است؛ رشته‌هایی همچون ملیله بافی، زری بافی و بافت ترمه در حال کمرنگ شدن هستند و به زودی حتی نامشان هم نخواهد ماند و به فراموشی سپرده می‌شوند.

به گفته این فعال بازار صنایع دستی، هنرمندان باید به سمت کاربردی کردن این صنعت بروند تا دیگر کالایی لوکس شمرده نشود با توجه به اینکه این موضوع بازار رقابت خوبی را هم ایجاد خواهد کرد.

رئیس سابق اتحادیه صنایع دستی اصفهان نیز با اشاره به اینکه قانونی در حوزه صادرات با عنوان «پیمان ارزی» وجود دارد که این قانون به تعهد انتقال ارز حاصل از صدور کالا به کشور گفته می‌شود، اظهار کرد: این تعهد طبق سندی رسمی موسوم به «پیمان‌نامه ارزی» عرضه شده و براساس آن، صادرکننده کالا می‌پذیرد که ارز به‌دست‌آمده از فروش کالا در خارج را در مدت معینی به کشور انتقال دهد و آن را بر اساس مقررات ارزی و نرخ تعیین‌شده از سوی بانک مرکزی به یکی از بانک‌های مجاز بفروشد و واریزنامه پیمان ارزی دریافت کند.

عباس شیردل می افزاید: این قانون تا کنون به صادرات صنایع دستی تعلق نگرفته و وقتی که تولیدکننده یا هنرمند صنایع دستی نتواند هنر خود را صادر کند و درآمدزایی داشته باشد مجبور است تولیدات خود را به دست دلالان با ارزان‌ترین قیمت بسپارد.

وی گفت: متاسفانه عدم درآمدزایی صنایع دستی باعث شده که بسیاری از فعالان و تولیدکنندگان این عرصه به قصد درآمد بیشتر مهاجرت کنند و همین باعث افول صنایع دستی در کشور ما شده است.

قانونی که بلاتکلیف ماند

رئیس سابق اتحادیه صنف صنایع دستی استان اصفهان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه حدود ۱۰ سال قبل مجلس شورای اسلامی طرح حمایت از هنرمندان و استادکاران صنایع دستی را در دستور کار قرار داد و آن را به تصویب رساند اما به نظر می‌رسد که این قانون همچنان بلاتکلیف مانده است گفت: پیرو این مصوبه، دولت وقت در آن زمان مکلف شد تا در اجرای قانون بیمه اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه دار و ساماندهی و بیمه کردن همه واجدان شرایط اقدام کند، اما تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است.

به گفته شیردل این قانون مکلف شده بود که در حمایت از هنرمندان، تأمین بودجه دولتی بیمه هنرمندان را اجرایی کند تا باعث دلسردی فعالان این حیطه نشوند اما این موضوع تنها دو سه سال پی گرفته شد و پس از آن به دلیل کمبود بودجه و بدهی دولت سهمی به سازمان تامین اجتماعی پرداخت نشد و کسانی که اخیرا وارد این عرصه شدند نتوانستند تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی باشند و از این تسهیلات محروم شدند.

شیردل با بیان اینکه رسته‌های مختلف صنایع دستی باید به شکل علمی به نسل جوان آموزش داده شود، تاکید کرد: همچنین لازم است سطح دانش هنرمندان فعلی این عرصه را افزایش دهیم، اما هنوز بسترهای لازم برای این امور فراهم نشده است.

عضو اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان اضافه کرد: اتحادیه صنایع دستی طبق اساسنامه، اجازه ورود به خرید و فروش و تجارت آثار صنایع دستی را ندارد و تنها می‌تواند این اقدامات را مدیریت کند.

وی افزود: با وجود شعار های مختلف درباره حمایت از صنایع پاک طی چند دهه گذشته دولت ها هیچ اقدام خاصی برای حمایت از صنعتگران و تولیدکنندگان صنایع دستی انجام نداده و در مقابل انواع تسهیلات مالی و حقوقی را برای توسعه صنایع آلاینده در شهرها فراهم کرده‌اند.

حمایت از دستان ایرانی

شیردل تاکید می کند: در حال حاضر بیش از ۳۰ هزار نفر در استان اصفهان در زمینه تولید صنایع دستی به عنوان یک صنعت سبز مشغول به کار هستند؛ صنعتی که با سرمایه اندک محصولی با ارزش افزوده بالا را بدون هیچ گونه آلودگی برای محیط زیست تولید می‌کند.

وی می افزاید: منطق حکم می‌کند تا دولت مانند کشورهای هند، چین، پاکستان و ترکیه با اعمال قوانین از این صنعت حمایت کند نه اینکه با بی‌توجهی و مدیریت ضعیف بر مشکلات آن اضافه کند. به طور مثال، در حال حاضر به دلیل نبود قوانین روشن درباره واردات صنایع دستی اشتغال بیش از هشت هزار زن در شهر اصفهان در معرض تهدید است.

شیردل با بیان اینکه صنعتگران صنایع دستی خواهان حمایت‌های قانونی دولت و مجلس هستند نه حمایت‌های مالی، افزود: درواقع مجلس و دولت با اصلاح قوانین مربوط به صادرات و واردات صنایع دستی می‌توانند بخش زیادی از مشکلات تولیدکنندگان را برطرف کنند.

وی همچنین درباره نحوه صادرات صنایع دستی نیز اظهار کرد: در گذشته صادرات به صورت سنتی انجام می‌شد اما در حال حاضر از شرایط سنتی به مدرن تغییر کرده است.

هم اکنون به دلیل فراهم نبودن شرایط برای فروش و عرضه صنایع دستی در بازارهای جهانی، صنعتگران مجبور به تولید آثاری با کمترین ارزش هنری هستند.

به گفته کارشناسان تنها راهکار رونق صنایع دستی که از گذشته هم مطرح بوده، بازاریابی و برندسازی است که به عنوان اصلی‌ترین موضوع در زمینه رفع مشکلات صنایع دستی به حساب می‌آید و برای این موضوع باید از بهترین‌ها بهره گرفت.

پاکستانی‌ها را جمع کنید

مجیدطائرپور، کارشناس صنایع دستی در این ارتباط به بازار گفت: عدم توسعه گردشگری و تاثیر آن بر بازار صنایع دستی باید به صورت جدی مورد بررسی قرار بگیرد، عیب‌های آن رفع شود و بر کیفیت آن هم افزوده شود تا بتوانیم به شکل درستی آن را در بازارهای جهانی ارائه دهیم.

وی افزود: نباید با صنایع دستی برخورد غیرحرفه‌ای و غیرتخصصی شود این در حالی است که اکنون ما شاهد دست سازه‌های پاکستانی و چینی در بازارهای اصفهان هستیم، که گاهی کپی کاری‌هایی است از صنایع دستی خودمان مساله‌ای که باعث رکود صنایع دستی ما خواهد شد.

طائرپور با تاکید بر اینکه بسیاری از این کالاها قاچاق هستند و سازمان تعزیرات باید با نظارت بیشتری در این زمینه این نوع کالاها را جمع‌آوری کند، اظهار کرد: در یک مقطع زمانی تعدادی از این صنایع دستی خارجی در میدان نقش جهان و اماکن تاریخی جمع آوری شد اما به شکل زیرپوستی می‌بینیم که این دست سازه‌های خارجی پشت ویترین‌ها به نمایش گذاشته می‌شود.

دوران پساکرونا می‌تواند فرصتی باشد برای توسعه اقتصادی در زمینه یکی از ارزآورترین صنایع اصفهان. صنعتی که راه‌های رسیدن به توسعه اقتصادی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های اقتصادی را فراهم می‌کند.

از همین رو می‌توان گفت صنایع‌ دستی به واسطه تاریخچه قدیمی و پرباری که در اصفهان دارد، می‌تواند زمینه ایجاد توسعه را فراهم کنند و به دلیل خصوصیاتی مثل مشارکت دادن زنان در تولید، متنوع کردن منابع درآمد خانوار، کاهش ریسک درآمد، استفاده آن از منابع داخلی و حفظ فرهنگ و اصالت بومی، انتقال هنر بومی ومحلی، پیوند نسل‌ها و ویژگی‌های بسیار دیگر یکی از راه حل‌های مبارزه با بیکاری در صنعتی‌ترین استان کشور است.