درآمدهای مبهم نفتی و بلندپروازی بودجه دولت

هاتف فرج الهی

نبود امیدواری برای احیای برجام، کارشناسان را بر آن داشته است که اداهم تحریم های نفتی ایران و حتی تشدید این تحریم ها را برای سال بعد پیش بینی کنند. موضوعی که می تواند چالشی جدی برای تامین بودجه کشور به وجود آورد.

«در لایحه بودجه ۱۴۰۲ پیش بینی  شده است که سال آینده روزانه به طور متوسط ۱.۴ میلیون بشکه نفت صادر شود. همچنین قیمت نفت برای سال آینده به طور میانگین ۸۵ دلار برای هر بشکه پیش بینی شده است و نرخ محاسباتی دلار  حاصل از صادرات نفت برای بودجه، ۲۳ هزار تومان در نظر گرفته شده است.»

اما آیا تحقق این درآمد ممکن است؟

صادرات نفتی کشور ما بیشتر به پالایشگاه های کوچک که عمدتا در چین و هند و برخی کشورهای اروپایی حضور دارند صورت می گیرد. بنابراین شرکت هایی که تحریم های آمریکا آسیبی به آنها نمی رساند، نفت خود را از ایران وارد می کنند.

البته ناگفته نماند که ایران نیز مانند همه صادرکنندگان نفت، در شرایط دارای ریسک، تخفیف های پوشش ریسک را برای خریداران در نظر می گیرد که البته عدد ثابتی ندارد و در برخی از موارد هم صورت نمی گیرد.

با این حال آخرین آمارها حاکی از آن است که حجم صادرات روزانه نفت ایران در پایان سال ۲۰۲۲ چیزی حدود ۱.۳ میلیون بشکه در روز بوده است و میانگین قیمتی نفت ایران نیز بر اساس داده های اوپک و اویل پرایس چیزی حدود ۸۳ دلار است.

اما چالشی که برای صادرات در سال آینده وجود دارد این است که حمل و نقل نفت ایران در روزهای اخیر با خروج پاناما از همکاری با ایران و حذف پرچم این کشور از نفتکش های مربوط به ایران، دشوار تر خواهد شد که به معنای افزایش هزینه حمل و نقل نفت ایران به کشورهای هدف است.

اداره دریانوردی پاناما (AMP) چندی قبل و تحت فشارهای امریکا در بیانیه ای اعلام کرد که رجیستری پاناما ۱۳۶ کشتی را که ارتباط مستقیم آنها با شرکت ملی نفت ایران (NIOC) ثابت شده بود، لغو کرد.

این مساله می تواند نشان از افزایش فشارهای آمریکا و اروپا برای تحریم های نفتی ایران داشته باشد.

در این بین، رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران می گوید که در راستای اجرای تحریم ها علیه جمهوری  اسلامی، قصد دارد پکن را وادار کند که واردات نفت از ایران را متوقف کند.

وی در این خصوص گفت: «چین مقصد اصلی صادرات غیرقانونی ایران است و گفت وگوها برای منصرف کردن پکن از خریدها جدی تر خواهد شد».

راب مالی در گفت وگو با وبگاه بلومبرگ در این خصوص گفت: «ایالات متحده گام های مورد نیاز را برای توقف صادرات نفت ایران برمی دارد و کشورها را از خرید آن بازمی دارد. ما هیچ یک از تحریم های خود علیه ایران و به ویژه در زمینه فروش نفت ایران را کاهش نداده ایم».

البته باید به یاد داشته باشیم که صادرات نفت ایران تا کنون با تانکرهایی با پرچم پاناما و عمدتا با عنوان نفت مالزی به چین فروخته شده است که اقدام پاناما ممکن است چالشی جدی در این زمینه ایجاد کند.

رقابت در بازار نفت تخفیفی

موضوع دیگری که وجود دارد این است که ایران رقیب قدرتمندی در فروش نفت تخفیفی پیدا کرده و آن هم کشوری نیست جز روسیه. روس ها در ماه های اخیر تلاش کرده اند تا با ارائه تخفیف های جذاب، چینی ها و هندی ها را به خرید هر چه بیشتر نفت این کشور تشویق کنند.

البته این موضوع بیشتر روی همان تخفیف ها اثرگذار است و از آنجایی که هر دو کشور تحریمند و هزینه استخراج نفت در ایران کمتر از روسیه است؛ چنین جریانی نهایتا به افزایش تخفیف ها می انجامد و تاثیر چندانی بر حجم فروش ندارد.

همه این موضوعات باعث شده است که برخی میزان درآمدهای نفتی پیش بینی شده در لایحه بودجه ۱۴۰۲ را بلندپروازی بخوانند. درآمدهایی که در صورت تشدید تحریم ها با موانعی جدی مواجه خواهد شد.

با این وجود قیمتی که برای صادرات نفت در نظر گرفته شده، رقم معقولی به نظر می رسد؛ چرا که کارشناسان برای سال ۲۰۲۳ ارقامی از ۸۵ تا ۹۵ دلار را برای نفت برنت در نظر گرفته اند که در صورت تحقق می تواند رقمی نزدیک به قیمت تعیین شده در بودجه را براش کشور تامین کند.

اما ابهامی که وجود دارد، حجم صادرات است که در صورت تشدید تحریم های آمریکا و همچنین احتمال تحریم های اروپا، به موانعی جدی برخواهد خورد.