دنیای اقتصاد به مناسبت پنجمین سالگرد تشکیل اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای بررسی کرد؛ تخصص‌گرایی رمز موفقیت و توسعه یافتگی
فروشگاه های زنجیره‌ای یکی از شاخص‌های نظام نوین توزیع به شمار می روند که توانسته‌اند نقش و جایگاه موثر و غیرقابل انکاری را در تامین کالاهای مورد نیاز شهروندان برای خود تعریف کنند.
نقش فروشگاه های زنجیره‌ای در جامعه تا بدان حد است که تصور مردم و خوش‌بینی یا بدبینی از فراوانی یا کمبود کالا ارتباط مستقیمی با پر یا خالی بودن قفسه‌های این فروشگاه‌ها دارد. به جرات می توان گفت قفسه‌های این فروشگاه‌ها یکی از شاخص‌های مهم برای سنجش میزان تولید و روند توزیع کالاهای اساسی و غیر اساسی مورد نیاز مردم هستند.
در کنار تاثیر مثبت فروشگاه‌های زنجیره‌ای در صرفه‌جویی در وقت و زمان مشتریان و فراهم نمودن حجم و مقیاس بالایی از کالا برای مشتریان در یک سال گذشته و همزمان با شیوع ویروس کرونا که زندگی شهروندان را به گونه‌ای اساسی نسبت به قبل دگرگون کرده است نقش فروشگاه‌های زنجیره‌ای و بویژه فروش اینترنتی این فروشگاه‌ها در تأمین کالاهای اساسی دوچندان شده است.
همزمان با گسترش فروشگاه‌های زنجیره‌ای اما منتقدین این فروشگاه‌ها نیز بر حجم انتقادهای خود افزوده و با نوعی بدبینی، فعالیت این فروشگاه‌ها را مورد نقد قرار داده‌اند. نقدهای جدی نیمه دوم سال گذشته که در بسیاری از موارد از مرزهای نقد خارج و رنگ و بوی تخریب به خود گرفت بخشی از مخالفت‌هایی بود که با فلسفه وجودی و نحوه فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای شده است.
در این میان اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای به عنوان اصلی‌ترین نهاد حامی و سخنگوی این صنف در حال حاضر تلاش می‌کند تا ضمن بیان نقش مثبت این فروشگاه‌ها در زندگی شهروندان، با روش‌های مختلف ضمن پاسخگویی به انتقادات در مسیر توسعه و تقویت هم‌افزایی گام بردارد. اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای که یکی از نوپاترین اتحادیه‌ها است در فروردین ماه، وارد پنجمین سال از تاسیس خود می شود. روزنامه دنیای اقتصاد به مناسبت پنجمین سالگرد تأسیس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای در گفتگو با چند تن از اعضای هیات مدیره این اتحادیه، مسائل پیرامون فروشگاه‌های زنجیره‌ای را از جوانب گوناگون بررسی کرده است.
وجود و فعالیت اتحادیه‌ها یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی است
امیرخسرو فخریان؛ رئیس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای می گوید: وجود و فعالیت نهادهای غیر دولتی و سازمان‌های مردم نهاد و فراهم بودن بسترهای مناسب قانونی برای انجام فعالیت‌های هدف، را یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه یافتگی یک سیستم سیاسی- اجتماعی و از ضروریات تحقق رشد و توسعه همه جانبه جامعه است.
هنگامی که یک سیستم سیاسی، وجود و فعالیت نهادهای غیردولتی مختلف را به رسمیت شناخته و مسیر فعالیت آنها را هموار می سازد در حقیقت به پذیرش تقسیم قدرت با این نهادها و دخالت دادن آنها در روند تصمیم‌گیری‌ها اذعان می کند.
خارج شدن قدرت از تمرکز و تقسیم آن در بین نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی به همان اندازه که مشارکت اجتماعی و در نتیجه احساس تعلق اجتماعی را گسترش می‌دهد می‌تواند موجب کاهش هزینه‌های مادی و انسانی در روند تصمیم‌گیری‌ها و صرفه جویی در وقت به عنوان بزرگترین سرمایه انسانی و در نهایت، دستیابی به نتیجه‌های مفید و موثر شود.
اتحادیه‌ها یکی از مهم‌ترین نهادهای غیردولتی هستند که توانسته‌اند در کشورهای توسعه یافته، نقش و کارکرد خود را تعریف نموده و در امور مربوط به صنف خود، ضمن تبادل آراء با اعضاء اتحادیه و رسیدن به یک اجماع نظر پیرامون اهداف و مصالح خود، با دولت به عنوان نهاد تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار اصلی جامعه به یک فهم مشترک و تفاهم چند سویه که برآورده کننده منافع دولت، مردم و اعضاء اتحادیه است، برسند.
در بسیاری از جوامع، فضای باور و اعتمادی که میان دولت و اتحادیه‌ها به وجود آمده است، باعث شده است تا اتحادیه‌ها، با برعهده گرفتن طیف گسترده‌ای از مسئولیت‌هایی که پیش از این دولت انجام آنها را پذیرفته و اتفاقا بواسطه بوروکراسی حاکم بر ساختار خود، انجام این مسئولیت ها را با وقت و هزینه بالا، آن هم نه به صورت تمام و کمال پیگیری می نمود، همان وظایف و چه بسا وظایف به مراتب بیشتری را در مدت زمان کمتر و با صرف وقت و هزینه‌های پایین‌تر، اجرایی نموده و به واسطه سامانه نظارتی خود که از سامانه نظارتی دولتی کارآمدتر، به روزتر و کمتر مستعد فساد مالی است ، روند اجرای تصمیمات و نتایج حاصل شده را پایش و کنترل نمایند.
در کشور ما و با وجود گذشت بیش از چهاردهه از تغییر نظام سیاسی و به قدرت رسیدن نظامی که بر اساس تعالیم دینی بر مشاوره، مشورت، هم فکری و هم اندیشی تاکید بسیاری دارد متاسفانه در زمان اخذ تصمیم و اجرای برنامه‌ها، آن گونه که شایسته است اتحادیه ها طرف مشورت قرار نگرفته و با نوعی بدگمانی تاریخی، اتحادیه را مجامعی می دانند که بیش و پیش از آن که مصلحت جامعه را در نظر داشته باشند سود و منفعت اعضاء اتحادیه را هدف اصلی خود قرار داده‌اند. این نگرش اگرچه شاید از یک عقبه تاریخی سیاسی و اجتماعی یعنی میل به تمرکز قدرت در نزد دولتی‌ها و بدگمانی اجتماعی به سرمایه و شرکت‌ها، برخوردار باشد اما تا حد زیادی به فعالیت اعضاء اتحادیه‌های صنفی نیز مربوط می شود.
پر بیراه نخواهد بود اگر ادعا شود این که دولت‌ها، اتحادیه‌های صنفی را طرف مشورت خود قرار نمی‌دهند و یا آنها را شریکی راهبردی و قابل اعتماد نمی‌دانند به دلیل فقدان اتحادیه‌های صنفی به روز، پویا و حرفه‌ای است که از به چالش کشیدن تصمیمات دولت و یا ارائه مشاوره‌های کارشناسی و تعریف چشم‌انداز واقع‌بینانه‌ای از شرایط فعلی و آتی حرفه خود ناتوان بوده و نتوانسته‌اند خود را به سیستم دولتی تحمیل نموده و یا اعتماد و باور دولت را به کارشناسی، توانایی و خیرخواهی خود به دست آورند.
واقعیت این است که در ایران، بسیاری از اتحادیه‌های صنفی، یا صرفا تشکیلاتی هستند که به نام و عنوانی بسنده کرده‌اند و یا محلی برای رقابت های داخلی اعضاء بوده که به جای اﺗﺤﺎد و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺟﻬﺖ اﯾﺠﺎد اﻧﺴﺠﺎم و ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی راﻫﺒﺮدی و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺟﻬﺖ ﻣﺤﻘﻖﺳﺎزی اﻫﺪاف ﺗﺨﺼﺼﯽ و همچنین ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮاﻧﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ در مسیر ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻌﺎﻟﯿت‌های اﻗﺘﺼﺎدی، ﺗﺠﺎری و مذاکره با دولت و قانون‌گذار جهت رﻓﻊ این موانع، با رقابت‌های تخریبی نه تنها اتحادیه‌ها را از پرداختن به رسالت‌های قانونی و صنفی خود بازداشته‌اند بلکه موجب ایجاد حس بدگمانی اجتماعی و نیز عدم باور دولت به خویش و در نتیجه نادیده گرفتن از سوی دولت شده‌اند.
تنوع گروه های کالایی فروشگاه های زنجیره‌ای دلیل تاسیس اتحادیه است
در همین راستا نایب‌رئیس اول اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای در خصوص اهداف تأسیس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های کشور، گفت: اتحادیه بر اساس قانون نظام صنفی شکل‌گرفته و ازآنجایی‌که فروشگاه‌های زنجیره بزرگ و کوچک متشکل از مجموعه‌ای ازکالاهای متنوع واحدهای صنفی مانند موادغذایی، پوشاک، لوازم‌خانگی، کتاب و … هستند این نقص وجود داشت که این فروشگاه‌ها برای دریافت پروانه کسب و فعالیت درکشور به کجا مراجعه کنند به همین دلیل بعد از اصلاح قانون نظام صنفی، قانون‌گذار این نیاز را دید که در این حوزه‌ها اتحادیه‌ای کشوری شکل بگیرد و مشکل مجوز فروشگاه‌های عرضه‌کننده کالاهای مختلف رفع شود.
منصور عالی پور با بیان اینکه طبق قانون نظام صنفی وظایف چندگانه‌‍‌ای برای اتحادیه‌ها در نظرگرفته شده منجمله صدور پروانه کسب، ایجاد زیرساخت و تسهیل برای توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای است، گفت: این اتحادیه در راستای وظایف خود برای رفع موانع توسعه و فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای برنامه‌های عملیاتی درستی را در دستور کار خود قرار داد.
به گفته وی در حال حاضر با توجه به فعالیت اتحادیه در پنج سال گذشته بسیاری از فعالین صنفی راغب هستند پروانه خود را از این اتحادیه دریافت کنند تا با گرفتن این پروانه بتوانند در سراسر کشور فعالیت کنند.
عالی پور بابیان اینکه صدور دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های مختلف از اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای باعث شده روند فعالیت‌شان تسهیل گردد و توسعه خوبی ایجاد کنند، تصریح کرد: همین مزیت‌ها باعث شده در شرایط کنونی اتحادیه ۱۱۷ عضو در صنوف مختلف همچون لوازم خانگی ،پوشاک، مواد غذایی و … داشته باشد که البته همه آنها صاحب برند صنفی بوده و درمجموع ۸۰ هزار شغل در کشور ایجاد کرده‌اند و در راستای اهداف اتحادیه یعنی توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای کمک به تولید، توزیع و اشتغال فعالیت می‌کنند.
نایب‌رئیس اول اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای با تأکید بر اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ۵ سال گذشته به‌ویژه در زمان کرونا نقش مؤثری داشته است، گفت: در حال حاضر با وجود این بیماری مردم ترجیح می‌دهند در مکان‌هایی خرید کنند که پروتکل‌های بهداشتی رعایت می‌شود و ارزیابی فعالیت یک سال گذشته فروشگاه‌ها حکایت از حرکت آنها در مسیر ایجاد امنیت فکری وجسمی مشتریان خوددارد.
فروشگاه های زنجیره‌ای سهم عمده ای در نظام نوین توزیع دارند
همچنین ابراهیم طلایی بازرس هیات مدیره اتحادیه در گفت‌وگو با خبرنگار دنیای اقتصاد با اشاره به اینکه ضرورت تحول در نظام در پی تحولات اجتماعی منجر شد تا مطابق قانون نظام صنفی کشور قانون ایجاد و توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای پیش‌بینی شود، گفت: در قانون برنامه ششم توسعه نمایندگان مجلس برنامه‌ای را تدوین کردند که سهم فروشگاه‌های زنجیره‌ای کشور در نظام توزیع به ۲۰ درصد افزایش پیدا کند.
وی بابیان اینکه در فروردین سال ۹۵ به همت ۳۷ شرکتی که فروشگاه‌های زنجیره‌ای داشتند و حمایت وزارت صنعت اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای تشکیل شد، گفت: در همان زمان با پیگیری اعضای هیات رئیسه توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای دنبال شد و هم‌اکنون حدود ۱۱۷ شرکت حقوقی و ۱۲۵ برند در مساحتی بالغ بر ۲.۵ میلیون متر مربع فضای فروشگاهی در اتحادیه مشغول فعالیت هستند که باوجود موانع رشد فراوانی کرده‌اند.
بازرس هیات مدیره اتحادیه با بیان اینکه همواره در برابر پدیدهای جدید مقاومت‌هایی دیده می‌شود. تصریح کرد: استقبال مردم از فروشگاه‌های زنجیره‌ای و نحوه عملکرد فروشگاه‌ها بیانگر روند رو به رشد فروشگاه‌ها است به‌گونه‌ای که امروزه تعداد فروشگاه‌ها به بیش از ۶۵۰۰هزار شعبه رسیده و حدود ۱۲ درصد از توزیع کشور را در اختیاردارند.
طلایی در خصوص اتهاماتی که به فروشگاه‌های زنجیره‌ای وارد شده است، گفت: به کار رفتن واژه‌هایی مانند کلاهبرداری برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای به‌عنوان یک پدیده مترقی نشان دهنده چیزی جز دشمنی نیست، برای نمونه یک فردی به ظاهر کارشناس در رسانه عمومی اعلام کند که مقایس وزن کیلو است و توزیع کالا با بسته‌بندی ۸۰۰ گرم کلاهبرداری است رفتاری کاملاً نادرست است و از طرف دیگر اجازه توضیح و دفاع هم در همان رسانه داده نمی‌شود و در رد این اتهامات می‌توان ادعا کرد که واحد وزنی برای فروش کالاهای دیگر مانند زعفران و طلا هم کیلو هست، درحالی‌که این‌طور نیست.
وی با تأکید بر اینکه تولیدکننده‌های مطرح با کم‌فروشی برند خود را خدشه‌دار نمی‌کنند، گفت: وقتی به‌صورت شفاف وزن یک کالا و قیمت آن روی بسته‌بندی درج شده ادعای تخلف و کم‌فروشی غیرمنطقی است و همین حق انتخاب مردم در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و پاسخ‌دهی به‌موقع به نیازهای آنها باعث شده که استقبال خوبی از مجموعه‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای داشته باشند.
بازرس هیات مدیره اتحادیه در خصوص تخفیف در فروشگاه‌های زنجیره‌ای گفت: درگذشته قبل از توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای، تولیدکننده کالاهای خود را با هر تنوعی که خودشان تشخیص می‌دادند، تولید می کردند و بازاریاب‌های شرکت تولیدکننده در سطح شهر بازاریابی می‌کردند و از رسانه‌های عمومی هم برای تبلیغات محصولشان استفاده می‌کردند و دارای هزینه‌های سنگین توزیع و فروش بودند و در این شرایط این تولیدکننده‌ها با خواب سرمایه هم مواجه می‌شدند که به‌عنوان هزینه سربار به قیمت تمام‌شده‌ای کالاها اضافه می‌شد.
وی با تأکید بر اینکه با توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای، تولیدکننده‌ها با آنها قراردادهای بلندمدتی منعقد کرده‌اند گفت: با توجه به اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای شعبه‌های متعدد و متفاوتی دارند هر یک از تولیدکننده‌ها با در نظر گرفتن سفارش فروشگاه‌ها میزان تولید خود را تعیین می‌کنند و منجر به‌صرفه جویی ناشی از مقیاس تولید می‌شود. به‌طور قطع تولید هزار واحد از یک محصول با تولید ۱۰ هزار واحد از یک محصول قیمت متفاوتی خواهد داشت و تولیدکننده‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند تا با افزایش تولید قیمت تمام‌شده محصول داشته باشند.
وی با تأکید بر اینکه همکاری تولیدکننده‌ها با فروشگاه‌های زنجیره‌ای منجر به افزایش گردش سرمایه برای آنها می‌شود اظهار کرد: توسعه همکاری در این بخش باعث می‌شود که تولیدکننده‌ها دیگر نیازی به تبلیغات گسترده نداشته باشند و حتی از ناوگان حمل‌ونقلی فروشگاه‌ها برای انتقال محصولات خود به انبار فروشگاه استفاده کنند به همین دلیل قیمت تمام‌شده کالا برای تولیدکننده‌ها کاهش می‌یابد و ازاین‌رو آنها تخفیف‌های مناسبی به فروشگاه‌ها ارائه می‌دهند.
طلایی با تأکید بر اینکه توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای به هیچ‌یک از بخش‌های نظام توزیع آسیب نمی‌رساند، گفت: توسعه این فروشگاه‌ها منجر به افزایش بهره‌وری، پاسخگویی و شفافیت شده و در شرایط کنونی به عنوان بازوی دولت عمل می‌کنند و مردم هم در تأمین کالاهای خود دسترسی مناسبی پیداکرده‌اند.
دلایل استقبال مردم از فروشگاه های زنجیره‌ای
در ادامه مهدی عارفی داریان دبیرهیات مدیره اتحادیه درگفتگو با خبرنگار روزنامه دنیای اقتصاد با اشاره به اینکه فراوانی کالاها در فروشگاه‌های زنجیره‌ای بیشتر از فروشگاه های سنتی وجود دارد، گفت: مسائلی مانند یکسان سازی قیمت، قفسه بندی و … جزء مزیت‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای است و از طرف دیگر مصرف کننده می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن کالاهای خود را تهیه کند و با توجه به اینکه این فروشگاه‌ها خرید عمده انجام می دهند و واسطه‌ها را حذف می‌کنند قیمت تمام شده را کاهش داده به همین دلیل تخفیف بیشتری به مشتری ارائه می‌دهند .
وی با تأکید بر اینکه در فروشگاه‌های سنتی وضعیت انبارداری و خرید کلی مانند فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیست، افزود: در فروشگاه‌های زنجیره‌ای ارتباط با مشتریان مطلوب است و نسبت به عرضه محصولات به مشتریان اطلاع‌رسانی انجام می شود و این فعالیت به روز آنها باعث شده که در ارتباطات خود با مشتریان و تولیدکننده‌ها دقت بیشتری داشته باشند.
عارفی داریان با تأکید بر اینکه در برخی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای مراکز بازی، کافی‌شاپ و … وجود دارد،گفت: این فروشگاه‌ها دارای سیستم امنیتی و تهویه مناسبی هستند به همین دلیل بیشتر مورد اقبال مصرف کننده‌ها قرارگرفته اند.
دبیرهیات مدیره اتحادیه با تأکید بر اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای واحدهای تخصصی مانند واحد آی تی، انبارداری، حمل ونقل، بازرسی و … وجود دارد، تصریح کرد: این فروشگاه ها از فناوری های جدید استفاده می‌کنند و بانک‌های اطلاعاتی جامعی دارند و برندهای بزرگ در این فروشگاه‌ها حضور یافته‌اند و همچنین با آموزش کارکنان خود ارتباط با مشتریان را تقویت کرده اند و حتی ارائه جوایز برای خرید مشتریان … وباعث افزایش استقبال مردم از فروشگاه های زنجیره‌ای شده است.
عارفی داریان با تأکید بر اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در دوران کرونا عملکرد مطلوبی داشتند، گفت: فروشگاه‌های زنجیره‌ای نه تنها دستورالعمل‌های ابلاغی ستاد ملی مبارزه با کرونا را به نحوه احسنت رعایت کردند بلکه با بعضا با ارائه دستکش یک بار مصرف گامی فراتر در راستای حفظ سلامت مصرف کننده برداشتند، همچنین با عملکرد مناسب در تأمین کالاهای پرمصرف مردم به امنیت غذایی کشور کمک کردند. شستشو و ضدعفونی کردن فضاهای اداری، سالن های فروش، شستشوی مستمر بسکت های خرید مشتریان، صندوق ها و دیگر بخش های فروشگاهی، بخشی از این اقدامات پیشگیرانه است که اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای با انجام آن سعی دارد به طور جدی میزان انتشار این ویروس را در سطح فروشگاه‌های خود را کاهش داده و آرامش خاطر بیشتری را برای شهروندان فراهم نماید.
دبیرهیات مدیره اتحادیه همچنین افزود: علاوه بر آن چه گفته شد، برای مقابله با این ویروس و جلوگیری از انتشار آن هماهنگی و همکاری لازم نیز با بازرسان وزارت بهداشت صورت گرفته و جای هیچ نگرانی برای شهروندان و پرسنل فروشگاه‌ها نیست، اما فروشگاه‌های زنجیره‌ای به عنوان نهاد اجتماعی و متعهدی که خود را ملزم به حفظ سلامت شهروندان می‌داند، سعی دارد با هوشیاری بیشتری عملیات ضد عفونی و نظافت روزانه را در چند نوبت انجام داده و تمام تلاش خود را برای مقابله با این ویروس انجام دهد.
عارفی داریان در انتها گفت: با توجه به جلسات کارشناسی و مدیریتی مشترکی که برای نحوه نظافت و مقابله با شیوع ویروس کرونا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای انجام شده، موضوع سلامت شهروندان و مشتریان فروشگاه‌ها روزانه مورد رصد و بررسی قرار می‌گیرد تا امنیت خاطر شهروندان با حضور و خرید از این فروشگاه‌ها به خوبی تامین گردد.
