راز بقا در استارتاپ ها

مهرین نظری

دنیای استارتاپ‌ها در ایران ترکیبی است از فرصت‌های بی‌نظیر و چالش‌های غیرمنتظره. این کسب‌وکارهای نوپا در اکوسیستمی فعالیت می‌کنند که تحت تأثیر محدودیت‌های اقتصادی، تحریم‌ها و قوانین ناپایدار است.

در چنین شرایطی، داشتن یک مدل درآمدی خلاقانه و پایدار نه‌تنها یک ضرورت بلکه عاملی تعیین‌کننده در موفقیت استارتاپ‌هاست. از فروش مستقیم تا مدل‌های پیچیده‌تر مانند پریمیوم، هرکدام از این مدل‌ها راه‌حل‌هایی برای بقای این کسب‌وکارها ارائه می‌دهند، اما هیچ‌کدام بدون چالش نیستند.

فروش مستقیم یکی از ساده‌ترین و متداول‌ترین روش‌های درآمدزایی است که توسط بسیاری از استارتاپ‌های ایرانی، از جمله دیجی‌کالا، به‌کار گرفته شده است.

این مدل اگرچه به ظاهر ساده است، اما به زیرساخت‌های لجستیکی قوی و مدیریت دقیق نیاز دارد. در شرایط اقتصادی ایران، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و کاهش قدرت خرید مردم، این مدل را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.

با این‌حال، دیجی‌کالا توانست سهم قابل‌توجهی از بازار تجارت الکترونیک را از آن خود کند و نشان داد که این مدل در صورت اجرا با کیفیت، همچنان پتانسیل بالایی دارد.

در کنار فروش مستقیم، مدل اشتراکی نیز توانسته است در ایران جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. این مدل که توسط پلتفرم‌هایی مانند فیلیمو و نماوا به کار گرفته شده، به کاربران اجازه می‌دهد با پرداخت مبلغی ثابت، به محتوای ویدیویی دسترسی داشته باشند. این روش به دلیل درآمد پایدار و قابل پیش‌بینی، برای پلتفرم‌های محتوایی بسیار مناسب است. آمارها نشان می‌دهند که فیلیمو در سال ۱۴۰۲ توانسته است بیش از ۳ میلیون مشترک فعال جذب کند، که نشان‌دهنده جذابیت این مدل برای کاربران ایرانی است.

یکی دیگر از مدل‌های محبوب در اکوسیستم استارتاپی ایران، کمیسیون است. در این روش، پلتفرم‌ها به‌عنوان واسطه عمل کرده و درصدی از هر تراکنش را دریافت می‌کنند. این مدل که توسط استارتاپ‌هایی مانند اسنپ و دیوار به کار گرفته شده، به دلیل مقیاس‌پذیری بالا و سودآوری مناسب، به یکی از انتخاب‌های اصلی استارتاپ‌ها تبدیل شده است. اسنپ در سال گذشته توانست درآمدی بالغ بر ۱۰ هزار میلیارد تومان کسب کند، که این موضوع نیز نشان‌دهنده قدرت این مدل درآمدی در ایران است.

تبلیغات نیز یکی از مدل‌های درآمدی رایج است، به‌ویژه برای پلتفرم‌هایی که کاربران زیادی دارند. وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی مانند آپارات و کافه‌بازار، از طریق نمایش تبلیغات، درآمدهای قابل توجهی کسب می‌کنند. آپارات در سال ۱۴۰۱ تنها از تبلیغات ویدیویی خود درآمدی بالغ بر ۲۰۰ میلیارد تومان داشته است، که این رقم نشان‌دهنده قدرت این مدل در فضای دیجیتال ایران است.

در کنار این مدل‌های سنتی‌تر، برخی استارتاپ‌های ایرانی به نوآوری در مدل‌های درآمدی روی آورده‌اند. به‌عنوان مثال، مدل درآمد مبتنی بر تراکنش خرد، به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد از پرداخت‌های کوچک اما مکرر کاربران درآمد کسب کنند. این روش به‌ویژه برای اپلیکیشن‌های خدماتی مانند تپسی و پلتفرم‌های آموزشی جذاب است. همچنین، مدل مشارکتی که در آن استارتاپ‌ها با برندهای بزرگ همکاری کرده و درآمد را تقسیم می‌کنند، به عنوان یکی از روش‌های خلاقانه برای غلبه بر محدودیت‌های بازار شناخته می‌شود.

نبود قوانین شفاف و پایداری در حوزه تجارت الکترونیک و مالیات، مشکلات زیادی برای استارتاپ‌ها ایجاد کرده است. بسیاری از کسب‌وکارهای نوپا در تلاشند تا با دور زدن موانع قانونی، فعالیت خود را ادامه دهند

چالش های کاهش سود

با این حال، مسیر درآمدزایی در ایران خالی از چالش نیست. یکی از بزرگ‌ترین موانع پیش روی استارتاپ‌ها، کاهش قدرت خرید مردم است که تأثیر مستقیمی بر مدل‌های اشتراکی و فروش مستقیم دارد. در چنین شرایطی، بسیاری از استارتاپ‌ها مجبور به کاهش هزینه‌ها و ایجاد انعطاف بیشتر در مدل‌های درآمدی خود شده‌اند.

علاوه بر این، نبود قوانین شفاف و پایداری در حوزه تجارت الکترونیک و مالیات، مشکلات زیادی برای استارتاپ‌ها ایجاد کرده است. بسیاری از کسب‌وکارهای نوپا در تلاشند تا با دور زدن موانع قانونی، فعالیت خود را ادامه دهند.

تحریم‌ها و محدودیت‌های پرداخت بین‌المللی نیز از دیگر چالش‌های جدی است. استارتاپ‌هایی که به دنبال درآمد ارزی هستند، با موانع زیادی روبه‌رو هستند و این موضوع بسیاری از آن‌ها را مجبور کرده تا بازارهای محلی را به‌عنوان اولویت قرار دهند. با این حال، این شرایط نیز باعث ایجاد فرصت‌هایی برای نوآوری شده است. برخی از استارتاپ‌ها با استفاده از فناوری‌های نوین مانند بلاک‌چین و هوش مصنوعی، مدل‌های درآمدی جدیدی ایجاد کرده‌اند که پتانسیل رشد بالایی دارند.

آینده استارتاپ‌های ایرانی در گرو انتخاب مدل‌هایی است که نه‌تنها درآمدزایی پایدار داشته باشند، بلکه بتوانند در شرایط خاص ایران انعطاف‌پذیری لازم را نشان دهند

آینده چه می شود؟

در نگاه به آینده، مدل‌های درآمدی استارتاپ‌ها در ایران به سمت استفاده از فناوری‌های نوین حرکت خواهند کرد. پلتفرم‌هایی که از فناوری‌هایی مانند NFTها، قراردادهای هوشمند و بانکداری باز استفاده می‌کنند، می‌توانند مسیرهای جدیدی برای درآمدزایی ایجاد کنند. همچنین، گسترش شبکه 5G و افزایش دسترسی به اینترنت پرسرعت، فرصت‌های بیشتری برای مدل‌های مبتنی بر محتوا و تبلیغات فراهم خواهد کرد.

در نهایت، انتخاب مدل درآمدی مناسب برای استارتاپ‌ها در ایران نه‌تنها یک تصمیم تجاری، بلکه یک استراتژی برای بقا و رشد است. کسب‌وکارهای نوپای ایرانی با وجود تمام چالش‌ها، نشان داده‌اند که با خلاقیت و انعطاف می‌توانند راه‌های جدیدی برای درآمدزایی پیدا کنند.

اما برای دستیابی به موفقیت پایدار، نیاز به حمایت بیشتر از سوی دولت، سرمایه‌گذاران و ایجاد زیرساخت‌های قانونی شفاف‌تر احساس می‌شود. آینده استارتاپ‌های ایرانی در گرو انتخاب مدل‌هایی است که نه‌تنها درآمدزایی پایدار داشته باشند، بلکه بتوانند در شرایط خاص ایران انعطاف‌پذیری لازم را نشان دهند.