سایه سنگین دلار بر معیشت مردم

افزایش نرخ دلار، پدیده‌ای است که در تاریخ اقتصادی ایران، بارها تکرار شده و هر بار، تأثیرات عمیقی بر معیشت مردم و ساختار اقتصادی کشور داشته است.

این افزایش قیمت، که حالا در محدوده ۹۱ هزار تومان است، نه تنها آرامش اقتصادی را از مردم گرفته، بلکه بسیاری از خانواده‌ها را به مرز فقر و ناامیدی کشانده است.

به گزارش عصراقتصاد، بررسی تاریخچه تحولات ارزی در ایران، نشان می‌دهد که شوک‌های ارزی، همواره با افزایش تورم، کاهش قدرت خرید مردم، افزایش فقر و شکاف طبقاتی همراه بوده است. هرچند دولت‌ها در مقاطع مختلف، سیاست‌هایی برای کنترل نرخ ارز اتخاذ کرده‌اند، اما این سیاست‌ها اغلب نتوانسته از بروز این شوک‌ها جلوگیری کند. افزایش اخیر نرخ دلار نیز، در ادامه‌ این روند تاریخی قرار دارد و پیامدهای آن، مستقیماً بر معیشت مردم و آینده بنگاه‌های اقتصادی کوچک تأثیرگذار است.

روند افزایشی قیمت دلار از کانال سه هزار تومان آغاز شد و با نوساناتی تا به امروز ادامه داشته است. اما این جهش به سرعت در قیمت طلا و سایر کالاها نیز انعکاس پیدا کرده و به یک کابوس جمعی برای مردم تبدیل شده است. مردم هر روز با نگرانی و حیرت به قیمت‌های جدید نگاه می‌کنند و از آینده خود بیمناک هستند.

هرچند برخی کارشناسان معتقدند قیمت فعلی دلار، قیمت تعادلی بازار است و حباب قیمتی ندارد، اما اکثریت بر این باورند که این افزایش قیمت، عواقبی جبران‌ناپذیر به دنبال خواهد داشت. افزایش پایه پولی و نقدینگی، از عوامل مهم تشدید تورم در آینده پیش‌بینی می‌شود. در این میان، نقدهای بسیاری به عملکرد دولت در مدیریت بودجه و کنترل نرخ ارز وارد می‌شود. به گفته کارشناسان، عدم وجود سیاست‌های اقتصادی مدون و کارآمد و تغییر سیاست‌ها با هر تغییر دولت، وضعیت اقتصادی را پیچیده‌تر و شکننده‌تر کرده است.

تاثیر افزایش قیمت دلار بر تورم

افزایش قیمت دلار به معنای کاهش ارزش پول ملی است و به طور مستقیم بر افزایش قیمت تمام‌شده کالاها، به ویژه کالاهای وارداتی، موثر است. اگرچه افزایش رقابت‌پذیری کالاهای داخلی در بازارهای جهانی می‌تواند تا حدی این مشکل را جبران کند، اما در حال حاضر، افزایش هزینه‌های تولید و رشد نقدینگی به شدت تورم را تشدید می‌کند. همچنین، انتظارات تورمی ناشی از افزایش قیمت دلار، مشکل را بدتر می‌کند.

تاثیر بر قدرت خرید و اشتغال

افزایش قیمت دلار، قدرت خرید اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه را به شدت کاهش داده است. طبقه متوسط که با دستمزد ثابت زندگی می‌کند، دیگر قادر به تامین هزینه‌های اولیه خود نیست. این افزایش قیمت باعث افزایش فشار بر خانواده‌ها و به خطر افتادن سلامت، آموزش و تغذیه آنها می‌شود.

از سوی دیگر، افزایش قیمت‌ها باعث تعدیل نیرو در برخی بنگاه‌ها و به دنبال آن افزایش بیکاری می‌شود. در حالی که در بلندمدت افزایش رقابت‌پذیری می‌تواند تقاضا برای نیروی کار را افزایش دهد، اما در کوتاه‌مدت، اثرات مخرب آن بر بازار کار غیرقابل انکار است.

همچنین کارشناسان معتقدند که افزایش قیمت دلار و فشار اقتصادی باعث افزایش جرم و جنایت، به ویژه سرقت، شده است. افزایش تعداد افراد که برای اولین بار دست به سرقت می‌زنند، نشان‌دهنده عمق این بحران است.

بحران در تولید

بسیاری از بنگاه‌های کوچک که به واردات مواد اولیه وابسته هستند، با افزایش قیمت‌ها و کاهش توانایی تولید مواجه شده‌اند. این بنگاه‌ها به‌دلیل افزایش هزینه‌های مواد اولیه و حمل‌ونقل، توان رقابت خود را از دست داده و در معرض خطر تعطیلی قرار دارند.

تاریخچه‌ای از شوک‌های ارزی و پیامدهای آن

از زمان پیروزی انقلاب اسلامی، دولت‌های مختلف در ایران، بنا به شرایط اقتصادی و سیاسی، اقدام به تغییر نرخ ارز کرده‌اند. این تغییرات، اغلب با کاهش ارزش پول ملی همراه بوده و آثار مخربی بر سطح رفاه مردم داشته است. گزارش‌های منتشر شده، حاکی از آن است که در طول ۴۴ سال گذشته، شش شوک ارزی بزرگ، اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار داده است.

۱. شوک ارزی دولت سازندگی (۱۳۷۰-۱۳۷۴):

افزایش چشمگیر نرخ ارز: دلار از ۶۰ ریال به ۱۴۵۰ ریال افزایش یافت (رشد ۲۳۱۷%).

افزایش تورم: این شوک ارزی، منجر به افزایش تورم به ۴۹.۴% در سال ۱۳۷۴ شد.

پیامدها: آسیب به تأمین منابع مالی طرح‌های عمرانی، ایجاد رانت و فساد مالی.

۲. شوک ارزی دولت اصلاحات (۱۳۸۰-۱۳۸۴):

افزایش نرخ ارز: دلار از ۱۷۵۰ ریال به ۸۱۴۰ ریال افزایش یافت (رشد ۳۶۵%).

افزایش تورم: تورم از ۱۱.۴% در سال ۱۳۸۰ به ۱۵.۸% در سال ۱۳۸۱ رسید.

پیامدها: افزایش هزینه‌های زندگی، کاهش قدرت خرید.

۳. شوک ارزی دولت مهرورزی (۱۳۸۵-۱۳۹۲):

افزایش نرخ ارز: نرخ ارز غیررسمی، ۸۱.۲% افزایش یافت.

افزایش تورم: نرخ تورم از ۱۸.۴% در سال ۱۳۸۶ به ۳۴.۷% در سال ۱۳۹۲ رسید.

پیامدها: افزایش تورم، کاهش قدرت خرید، افزایش شکاف طبقاتی.

۴. شوک ارزی دولت تدبیر و امید (۱۳۹۶-۱۳۹۷):

نوسانات شدید ارزی: نرخ دلار از ۳۲,۴۲۰ ریال در سال ۱۳۹۵ به ۴۸,۰۰۰ ریال افزایش یافت.

تک‌نرخی شدن ارز و پیامدهای آن: اعلام نرخ ۴۲,۰۰۰ ریالی برای دلار، منجر به صف‌های طولانی خرید ارز و مصرف ذخایر ارزی شد.

پیامدها: افزایش تورم به بالای ۴۰%، کاهش شدید ارزش پول ملی.

۵. شوک ارزی دولت سیزدهم (۱۴۰۱):

حذف ارز ترجیحی و افزایش نرخ ارز: این اقدام منجر به افزایش قیمت کالاها و خدمات و کاهش قدرت خرید مردم شد.

پیامدها: افزایش تورم حدود ۴۷%، کاهش شدید ارزش پول ملی، تأثیر منفی بر معیشت مردم.

۶. شوک ارزی اخیر (دولت چهاردهم):

افزایش نرخ دلار: رسیدن قیمت دلار به نزدیکی ۱۰۰ هزار تومان.

پیامدها: تشدید تورم، کاهش قدرت خرید، افزایش فشار بر معیشت مردم.

به این ترتیب افزایش بی‌رویه قیمت دلار، عواقبی ویرانگر برای اقتصاد ایران و معیشت مردم مانند کاهش قدرت خرید خانوارها، افزایش نرخ بیکاری و بحران در بنگاه‌های اقتصادی کوچک به دنبال دارد.

دولت باید با اتخاذ سیاست‌های اقتصادی مدون و کارآمد، برای کنترل این بحران اقدام کند. بنابراین، اتخاذ سیاست‌های اقتصادی پایدار و بلندمدت، برای جلوگیری از تکرار این چرخه‌ معیوب و حفظ سطح رفاه مردم، ضروری به نظر می‌رسد.