سایه سنگین ناترازی انرژی بر پتروکم
اکرم رضائی نژاد
دومین نمایشگاه و همایش بین‌المللی ایران پتروکم با شعار “حمایت از تولید دانش‌بنیان با تمرکز بر جهش تولید” در جزیره کیش برگزار شد.
این رویداد در حالی برگزار شد که صنعت پتروشیمی ایران با چالش‌های متعددی روبروست که یکی از مهم‌ترین آنها، ناترازی انرژی و کمبود خوراک است.
به گزارش عصراقتصاد، در حاشیه این نمایشگاه، فعالان صنعت پتروشیمی بارها به مسئله ناترازی انرژی و کمبود خوراک به عنوان یکی از اصلی‌ترین موانع پیش روی این صنعت اشاره کردند.
به عنوان خوراک اصلی بسیاری از واحدهای پتروشیمی، کمبود گاز طبیعی در فصول سرد سال و همچنین نوسانات عرضه، تولید را با اختلال مواجه کرده است. این مسئله منجر به کاهش ظرفیت تولید و عدم تحقق اهداف صادراتی شده است. علاوه بر گاز طبیعی، برخی واحدهای پتروشیمی با کمبود سایر خوراک‌های اولیه مانند میعانات گازی و نفتا نیز روبرو هستند. این مسئله ناشی از عدم سرمایه‌گذاری کافی در بخش بالادستی صنعت نفت و گاز و همچنین مشکلات مربوط به واردات این مواد است.
مدیران پتروشیمی در این نمایشگاه، بحث‌های مفصلی درباره تأثیرات منفی ناترازی‌ها بر روی تولید و صادرات داشتند. آنها تأکید کردند که برای حل این مشکلات، نیاز به ایجاد یک ساختار قانونی و قوی‌تر وجود دارد که بتواند راه را برای حمایت از تولید دانش‌بنیان هموار کند.
احمد مهدوی‌ابهری، دبیرکل انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی، با اعلام قطعی گاز ۱۲ پتروشیمی با بیان اینکه برای صرفه‌جویی و رفع ناترازی انرژی سه راه داریم، گفت: سرمایه‌گذاری، صرفه‌جویی و مصرف بهینه تنها راه‌حل در این حوزه است.
او با بیان اینکه پتروشیمی یک صنعت پرتیراژ برای کشور است، گفت: از وزارت نفت گله‌مندیم که هنوز قراردادهای سرمایه‌گذاری پتروشیمی‌ها در بخش بالادستی گاز امضا و نهایی نشده است.
مهدوی‌ابهری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی با اشاره به نقش صنعت پتروشیمی در افزایش GDP کشور، بر اهمیت رفع موانع پیش روی این صنعت تاکید کرد. وی از بخش خصوصی خواست تا به جای تکیه بر دولت، خود به دنبال حل موانع برود. وی همچنین به تلاش‌های انجمن صنفی در سال‌های اخیر برای رفع موانع، به ویژه در زمینه تامین خوراک، اشاره کرد.
دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، اعلام کرد که صنعت پتروشیمی از ابتدای سال جاری تاکنون ۱۰ میلیارد دلار درآمد ارزی داشته است. از این میزان، ۸.۵ میلیارد دلار به سامانه نیما عرضه شده است که این آمار نشان‌دهنده نقش قابل توجه صنعت پتروشیمی در تامین ارز مورد نیاز کشور است.
وی همچنین به برنامه هفتم توسعه کشور و نقش پتروشیمی در تحقق رشد ۸ درصدی اقتصاد اشاره کرد. بر اساس این برنامه، ۴۹ طرح پتروشیمی با محوریت شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته شده است که نیازمند ۲۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است. تاکنون ۱۲ میلیارد دلار از این سرمایه‌گذاری انجام شده و ۱۲ میلیارد دلار دیگر باقی مانده است.
با اجرای این ۴۹ طرح، ظرفیت تولید پتروشیمی از ۹۶ میلیون تن به ۱۳۱.۵ میلیون تن افزایش خواهد یافت. پیش‌بینی می‌شود که در صورت تحقق این هدف، حدود ۴۰ میلیارد دلار ثروت توسط شرکت‌های پتروشیمی خلق شود که امر علاوه بر رشد ۸ درصدی، موجب تحقق رشد ۲۳ درصدی سالانه صادرات غیرنفتی نیز خواهد شد. در حال حاضر، ۳۰ درصد از صادرات غیرنفتی کشور متعلق به صنعت پتروشیمی است.
چالش‌ها و فرصت‌های صنعت پتروشیمی
محمد شریعتمداری، مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس نیز به چالش از هم پاشیدگی زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی اشاره کرد و بر لزوم اجماع‌سازی و تقویت نقش رگولاتوری برای حل این چالش‌ها تاکید کرد. وی همچنین بر اهمیت توجه به ساخت داخل به صورت مستمر و نوآوری تاکید کرد.
شریعتمداری از تصویب صندوق سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر شرکتی (CVC) با سرمایه هزار میلیارد تومان در شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس خبر داد. همچنین دو درصد از فروش شرکت‌های تابع هلدینگ به طرح‌های توسعه‌ای اختصاص خواهد یافت.
وی با اشاره به مذاکرات مثبت با وزیر نفت درباره همکاری هلدینگ خلیج فارس در توسعه میدان‌های مارون خامی و اهواز خامی، تامین مالی و خوراک را دو چالش مهم برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای دانست.
بهره‌گیری از هوش مصنوعی
در حاشیه نمایشگاه ایران پتروکم، توافق‌نامه سه‌جانبه‌ای بین معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، سازمان منطقه آزاد کیش و هلدینگ خلیج فارس برای ایجاد پارک فناوری و مرکز مجهز به هوش مصنوعی در جزیره کیش منعقد شد.
حسین افشین، معاون علمی رئیس‌جمهور، با اشاره به این توافق‌نامه، از ارتقای بهره‌وری و مدیریت منابع و خوراک موردنیاز با استفاده از ظرفیت دانشی کشور به عنوان اهداف این مرکز یاد کرد. وی همچنین بر اهمیت توسعه فناوری‌های ثانویه حاصل از هوش مصنوعی برای خلق ثروت و رشد اقتصادی تاکید کرد.
به گفته افشین، استفاده از ابزارها و مراحل دوم هوش مصنوعی در صنعت پتروشیمی می‌تواند به افزایش بهره‌وری منجر شود. با استفاده از این فناوری‌ها، فرایندهایی که با هزینه و زمان کمتر و با خروجی بهتر انجام می شوند، موجب خلق ثروت، رشد صنعت و توسعه اقتصاد خواهند شد.
کیش در مسیر تبدیل شدن به هاب فناورانه پتروشیمی کشور
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش، آقای محمد کبیری، در همایش ایران پتروکم ۲۰۲۵ با بیان اینکه این منطقه دارای سومین میدان گازی ایران است، از آمادگی کیش برای تبدیل شدن به هاب فناورانه کشور در حوزه پتروشیمی خبر داد. وی افزود: در تلاشیم تا کیش را به یک منطقه آزاد نسل هفتمی تبدیل کنیم.
کبیری با اشاره به میزبانی کیش از نمایشگاه بزرگ پتروشیمی، اظهار کرد: این رویداد فرصتی برای شناسایی چالش‌های صنعت پتروشیمی و ارائه راهکارهای نوآورانه و فناورانه است.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش همچنین بر نقش محوری صنعت پتروشیمی در اقتصاد ایران اشاره کرد و ادامه داد: با توسعه پارک علم و فناوری و زیرساخت‌های لازم، کیش می‌تواند به پایگاهی برای تحقیق و توسعه در جنوب ایران تبدیل شود و از شرکت‌های دانش‌بنیانی که در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی فعالیت می‌کنند، حمایت کند.
وی با تأکید بر ضرورت دیجیتالی‌سازی فرآیندها، ایجاد فارم‌های GPU و بهره‌گیری از هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، این فناوری‌ها را ابزارهایی ضروری برای بهینه‌سازی فرآیندها و افزایش بهره‌وری در صنعت پتروشیمی برشمرد. وی بیان کرد: استفاده از هوش مصنوعی در مدیریت زنجیره تأمین، بهره‌وری این صنعت را ارتقا داده و آغازگر ایجاد یک زیست‌بوم فناوری و هوش مصنوعی در کیش خواهد بود.
همچنین در این نمایشگاه، کارشناسان و فعالان صنعت پتروشیمی راهکارهای مختلفی برای مقابله با چالش ناترازی انرژی و کمبود خوراک ارائه کردند. از جمله راهکارهای ارائه شده، بهینه‌سازی مصرف انرژی، هوشمندسازی فرآیندها، توسعه منابع غیرمتعارف انرژی و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و استفاده از گازهای مشعل، توسعه زنجیره ارزش، توسعه فناوری‌های بومی و تغییر الگوهای تولید است.
