سهم یارانه در سفره مردم

زینب یزدانی

هزینه سنگین دفاع بد بسیار سنگین است به خصوص اگر قصد مدافع توجیه و توضیح اقدامی باشد که زندگی تمامی مردم یک کشور را تحت الشعاع قرار می گیرد و وحشتناک تر آنکه این اقدام از تریبون رسانه ملی صورت گیرد.

دولت با اصلاح نظام یارانه ای درست یا غلط تلاش دارد ساختار درآمد و هزینه کشور را بهبود بخشد و منافذ فساد و رانت را مسدود کند، تبعات این اقدام به طور حتم بسیار سنگین و حمایت از اقشار آسیب پذیر ضروری است، زیرا اصلاحات در کوتاه مدت هزینه خانوارها را به شدت افزایش می دهد و تنها به شرط درست بودن برنامه های اجرایی در میان مدت و بلند مدت اصلاح سطوح درآمدی اتفاق خواهد افتاد.

در این میان خاطره تلخ اجرای هدفمندی یارانه ها، آزمون و خطای مداوم در عرصه سیاستهای اقتصادی در دهه های گذشته هنوز از حافظه مردم پاک نشده است و نگرانند.

در این میان به ناگهان شاهد پخش گزارشی هستیم که اولین احساس مخاطب، به استهزاء گرفته شدن از سوی تهیه کنندگان است زیرا نه تنها با تجربیات عینی او در تناقض است، لحن‌ها، چینش محتوا و قالب ساختا به شکلی تمسخر آمیز تاکید می کند که «ما به شما ثابت می‌کنیم، عقل معاش ندارید» و متاسفانه نه تهیه‌کنندگان و نه منتشرکنندگان این گزارش (که امیدوارم قصدشان خیر بوده)، گویی متوجه هزینه‌های سنگین چنین دفاع غلطی نبوده‌اند.

ضرورت احترام به مردم

اگر اصحاب رسانه تلاش به حمایت از سیاست اجرایی دارند بهتر است بر دستاوردهای آن و پذیرش هزینه های کوتاه مدت آن تمرکز کنند و به جای تلاش در کج فهم نشان دادن مخاطبین و مردم؛ با احترام به مردم و تائید سختی که متحمل می‌شوند تلاش کنند قدردان مردمی باشند که به هر شکل پای اعتقاداتشان ایستاده اند.

متاسفانه بی اعتمادی مردم به سیاست گذاران اقتصادی بازتاب بی اعتمادی ایشان به مردم بوده است و رسانه باید وجه‌همت خود را ترمیم این اعتماد قرار دهد نه آنکه توجیه ساده انگارانه، برای کشور هزینه سازی کنند.

اما در این میان برای درک بهتر از هزینه یک خانوار چهار نفره، با ارقام رسمی هزینه خوراک یک خانوار را محاسبه کردیم، باقی ماجرا و قضاوت بر عهده شما.

با در نظر گرفتن حداقل ها برای یک خانواده ۴ نفره به دستورهای غذایی های زیر رسیدیم، البته فرض بر این است این خانواده ۴ نفره در روز یک وعده غذای گرم و ۲ وعده غذای ساده مانند صبحانه مصرف می کنند.

میانگین هزینه سه وعده غذایی بالا برای یک روز ۴۵۷.۰۹۱  ریال برای یک خانواده ۴ نفره خواهد بود و برای ۳۰ روز هزینه آن ۱۳.۷۱۲.۷۳۶ ریال می شود.

هزینه وعده های معقول غذایی

صبحانه و شام ساده را ۲ وعده محاسبه می کنیم و برای شام یک غذای ساده در نظر گرفتیم که مطابق جدول فوق برای ۳۰ روز هزینه این ۲ وعده ۱۶.۷۸۸.۰۰۰ ریال می شود.

جمع میانگین وعده‌های غذای گرم و صبحانه و شام در ماه ۳۰.۵۰۰.۷۳۶ ریال خواهد شد. این مورد را در نظر داشته باشیم که یارانه دهک های اول نفری ۴۰۰ هزار تومان است و در کل برای یک خانواده ۴ نفره ۱۶.۰۰۰.۰۰۰ ریال خواهد شد و با تمام این بررسی ها ۱۴.۵۰۰.۷۳۶ ریال کسری داریم.

تمامی هزینه‌ها به حداقل‌ترین شکل ممکن محاسبه شده است. در محاسبه‌های وعده های غذایی که بر اساس لیست جدید ‌قیمت‌‌ مرغ، تخم‌مرغ، روغن و لبنیات مورخ ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ است سایر مواد اولیه ذکر و محاسبه نشده است مانند حبوبات ، سایر لبنیات، شیرینی جات و شکر و قند و …

در ۲۲ اردیبهشت ماه امسال همزمان با واریز یارانه های افزایشی، گزارش بودجه خانوار نیز به این صورت اعلام شد: در دهک اول شهری (کم‌درآمدترین قشر) مصرف ماهانه مرغ یک خانوار چهار نفره ۳ کیلوگرم، تخم‌مرغ ۱.۱۸ کیلوگرم، پنیر ۵۸۰ گرم، انواع شیر ۲.۷۵ کیلوگرم و روغن خوراکی ۲.۲ کیلوگرم است.

البته بر اساس جداول بالا و محاسبه مواد مصرفی که از حالت نرمال بسیار نیز پایین تر است به این نتیجه می‌شود رسید که برای کم‌درآمدترین قشر یک رژیم غذایی در نظر گرفته شده است.

در این هزینه‌ها، خرید میوه و سبزیجات و یا تخم مرغ و نیز هزینه آب و برق و گاز مصرفی در نظر گرفته نشده است که در صورت محاسبه با کسری بیشتری در ماه رو به رو می شویم.

به طور حتم هزینه‌های دیگری نیز در طول ماه برای هر خانوار وجود دارد مانند هزینه های پزشکی، شوینده ها، مسکن، ایاب و ذهاب و… اما افزایش قیمت ها و یارانه ها برای چند قلم مواد اولیه است از این رو به این هزینه ها اشاره نشده است. البته تجربه نشان داده است افزایش قیمتها اقلام اساسی همیشه بر روی سایر قیمت ها نیز تاثیر می گذارد.

با همه این تفاسیر و هزینه ها و کسری ها، دهکهای اول نه تنها تنوع غذایی نمی توانند در طول ماه داشته باشند مهمانی نیز برای سفره های خود نخواهند داشت.

جدول منابع قیمتها

طبق اعلام سازمان حمایت مصرف کننده و تولیدکننده، حداکثر قیمت مصرف کننده انواع ماکارونی رشته ای ساده با لحاظ مالیات بر ارزش افزوده ۵۰۰ گرمی ۱۷ هزار تومان، ۷۰۰ گرمی ۲۴ هزار تومان و ۱۰۰۰ گرمی ۳۴ هزار تومان تعیین شد.

برای محاسبه میانگین در نظر گرفته شده است.جزئیات‌ قیمت‌‌ جدید مرغ، تخم‌مرغ، روغن و لبنیات مورخ ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۱، قیمت مرغ   و تخم مرغ محاسبه شده در جداول ابتدایی بر اساس قیمت مورخ ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ است.

اصرار بر تکرار اشتباه

از دهه هفتاد و زمانی که مرحوم هاشمی رفسنجانی طرح تعدیل اقتصادی را کلید زد، توجیه گران این سیاستاین فلسفه را در پیش گرفتند که مردم به دلیل «پرداختهای انتقالی» به دولت بدهکارند!همان پرداختهای انتقالی که در آن زمان سوبسید نامیده می شدند و بعدتربه یارانه تغییر نام داده شد، البته نکته جالب آنکه هنوز در مورد همین عنوان نیز بین کارشناسان اختلاف نظر است و بسیاری از کارشناسان معتقدند این پرداختها هیچ ارتباط با مفهوم اقتصادی یارانه ندارد زیرا دولت مدعی است سوخت صادراتی خود را ارزان به مردم می فروشد و در عمل هزینه فرصت صادرات را به یارانه ملقب کرده است.

اما به هر شکل بدهکار نشان دادن مردم و دو قطبی سازی که در آن زمان برای توجیه افزایش قیمت حاملهای انرژی مورد استناد قرار گرفت و یک اشتباه وحشتناک بود؛ هر بار تکرار و تبدیل به یک غلط مصطلح شده است.

«محکوم کردن مردم که دولت به دلیل عدم صادرات حاملهای انرژی مدعی طلب از مردم است و از سوی دیگر گروه ثروتمندی در جامعه زیست می کنند که بالاترین سهم را از یارانه سوخت دارند و طبقه پایین دست را از این نعمت محروم کرده‌اند» به ابزار مستعملی بدل شده که سه دهه بدون کوچکترین توجهی به تبعات آن از سوی سیاست گذارانی که حاضر نیستند درک کنند این دوقطبی سازی چه بلایی سر جامعه می آورد، تکرار شده است.

تکرار این اشتباه باعث شده هربار که دولت به دلیل کسری بودجه مجبور می شود، هزینه خدمات انحصاری خود را افزایش دهد با همین توهمبه توجیه اقدامات خود دست بزند.

در نتیجه هم به ساختار اعتماد اجتماعی لطمه وارد می‌کندهیچ یک از دولتمردان ما متوجه نیستند با این طرز دفاع  که تاکید دارد، «با وجود طبقه ای همیشه برنده که مانند زالو در حال پایمال حق ایشانهستند و هیچ دولتی هم نمی تواند این دشمن فرضی را از بین ببرد»؛تنها راه چاره برای مردم این خواهد بود که به هر قیمتی به احقاق حق خود بپردازند،سیاست گذاران در عمل مردم را به زیر پاگذاشتن قانون تشویق می کنند.

جالب این است که این مداربسته زمانی تکمیل می شود که دولت مردان بدون توجه به دلیل قانون گریزی رخ داده از سوی مردم در مقابل خیل عظیمی قرار می گیرند که دقیقا برخلاف مصالح کشور در حال قانون شکنی هستند و اعتماد ایشان هم از مردم سلب می شود.

در نتیجه مجبور می شوند به پنهان کاری روی بیاورند؛ افزایش قیمت بنزین را شبانه انجام دهند و یا هر سیاستی که قرار است به اجرا گذاشته شود را در لوای عناوین محرمانه تا قبل از اجرا از دید مردم پنهان کنند.

راه حل شکستن این مدار بسته صداقت و اعتماد است و ضرورت داردگام اول از سوی مسئولین و مدیران اقتصادی برداشته شود.

این یک اصل اثبات شده است که توزیع یارانه و پول پاشی منجر به افزایش هزینه ها می‌شود. تجربه کرونا نشان داد جهان شمول بودن این اصل را برای همه اثبات کرد. تورم به عنوان یک نتیجه قطعی حتی دامنگیر پیشرفته ترین اقتصادهای جهان هم می شود و کسری بودجه همه دولتها نیز تابعی از همین شرایط است.

در چنین شرایطی چرا سیاستمردان و متفکرین اقتصادی ما به جای درخواست کمک از مردم و نشان دادن صداقت تلاش دارند با روش هایی که تنها و تنها به اعتماد مردم آسیب می زند، اقدامات خود را توجیه کنند؟ و بر تکرار روش اشتباه گذشتگان اصرار دارند؟!

یارانه نقدی نه می تواند و نباید همه هزینه خانوار را جبران کند و تنها باید کمک کند مردم در شرایط پیش رو آسیب کمتری ببیند، تا زمانی که شوک پشت سرگذاشته شود، اما به اشتباه هدف از یارانه «جبران همه هزینه ها»نشان داده می شود و تبعات این روش بسیار خطرناک تر از صادقانه با مردم صحبت کردن است.