سیب زمینی هم از سفره های مردم پر می‌کشد؟!
اکرم رضائی نژاد
سفره‌های ایرانی این روزها سیب‌زمینی را کم دارند؛ نه از سر کم‌اشتهایی، بلکه از گرانی و کمبود بی‌سابقه این محصول پرمصرف. قیمت‌ها تا کیلویی ۶۰ هزار تومان صعود کرده و بازار از عرضه مناسب خالی شده است.
به گزارش عصراقتصاد، بازار سیب‌زمینی ایران در روزهای اخیر دستخوش تلاطم و بحرانی جدی شده است. قیمت این محصول پرمصرف و اساسی در سبد خانوار ایرانی، به شکل چشمگیری افزایش یافته و در برخی مناطق به کیلویی ۶۰ هزار تومان رسیده است.
این در حالیست که همراه با این افزایش قیمت سیب زمینی، برخی میادین میوه و تره‌بار، با کمبود عرضه این محصول مواجه هستند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیمت سیب‌زمینی در هفته‌های اخیر، به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. درحالی‌که قیمت مصوب هر کیلوگرم سیب‌زمینی در میادین میوه و تره‌بار ۲۷ هزار تومان و قیمت عمده‌فروشی آن بین ۲۲ تا ۳۸ هزار تومان است، در سطح خرده‌فروشی و فروشگاه‌های اینترنتی، قیمت‌ها به ۶۰ هزار تومان و حتی بالاتر هم رسیده است.
این اختلاف فاحش قیمت، نشان‌دهنده وجود اختلال جدی در زنجیره تأمین و توزیع این محصول است.
به گفته اسدالله کارگر، رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی، قیمت سیب زمینی در مناطق مختلف تهران از ۳۷ هزار تا ۶۰ هزار تومان متغیر است و در برخی فروشگاه‌های اینترنتی نیز این محصول بین ۲۹ تا ۶۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده است. این نوسانات شدید قیمت، سردرگمی و نارضایتی مصرف‌کنندگان را به همراه داشته است.
کمبود سیب‌زمینی در بازار
یکی از جنبه‌های بحران سیب‌زمینی، کمبود این محصول در بازار است. گزارش‌ها حاکی از آن است که در برخی میادین میوه و تره‌بار، جایگاه‌های سیب‌زمینی خالی است و فروشندگان برای تأمین نیاز خود، مجبور به مراجعه به خرده‌فروشی‌ها هستند. این کمبود، در کنار افزایش قیمت‌ها، سبب شده است تا دسترسی مردم به این کالای اساسی با دشواری روبه‌رو شود.
به گفته اکبر یاوری، رئیس اتحادیه بارفروشان، کاهش تولید سیب‌زمینی در سال جاری، یکی از اصلی‌ترین دلایل کمبود این محصول در بازار است.
در سال گذشته، کشاورزان به دلیل قیمت پایین سیب‌زمینی متضرر شدند و درنتیجه، در سال جاری رغبت کمتری به کشت این محصول داشتند. این امر منجر به کاهش ۷۰۰ هزار تنی تولید سیب‌زمینی در سال جاری شده است.
افزایش صادرات سیب زمینی به کشورهای همسایه، به‌ویژه عراق و ترکیه، یکی دیگر از عوامل مؤثر در کمبود این محصول در بازار داخلی عنوان شده است.
بر اساس گزارش‌ها، سودآوری بالای صادرات، تجار را به صادرات هرچه بیشتر سیب‌زمینی تشویق کرده است. در حالی که توقف صادرات می‌توانست به تنظیم بازار داخلی کمک کند، به دلیل موانع قانونی، این امر تاکنون محقق نشده است.
همچنین سرمازدگی در برخی مناطق تولیدکننده سیب‌زمینی، مانند جنوب کرمان، موجب کاهش برداشت این محصول شده و بر کمبود عرضه در بازار دامن زده است.
از سوی دیگر مصطفی دارایی‌نژاد، رئیس سابق اتحادیه بارفروشان، معتقد است که دلالان و انبارداران، سیب‌زمینی را به میزان زیاد در انبارها دپو کرده و به صورت قطره‌چکانی وارد بازار می‌کنند. این امر باعث ایجاد کمبود مصنوعی و افزایش بیشتر قیمت‌ها شده است.
به گفته معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، هزینه انبارداری نیز یکی از عواملی است که به قیمت تمام‌شده سیب‌زمینی اضافه می‌شود و در افزایش قیمت نهایی آن تأثیرگذار است.
عدم برنامه‌ریزی مناسب از سوی وزارت جهاد کشاورزی برای تنظیم بازار سیب زمینی، به‌ویژه در فصل سرما، یکی دیگر از عوامل مؤثر در بروز این بحران است که انتقاداتی مبنی بر عدم پیش‌بینی و اقدام به‌موقع برای توقف صادرات و واردات سیب‌زمینی به منظور کنترل بازار داخلی مطرح شده است.
اما برای حل بحران سیب‌زمینی، راهکارهای مختلفی پیشنهاد شده است. یکی از راهکارهای فوری برای کنترل بازار، واردات سیب‌زمینی از کشورهایی مانند ترکیه و پاکستان است.
به گفته کارشناسان، سیب‌زمینی وارداتی با قیمت تمام‌شده کمتری نسبت به سیب‌زمینی تولید داخل، می‌تواند به تعادل بازار کمک کند.
در این میان، توقف صادرات سیب زمینی، هرچند که از نظر قانونی با محدودیت‌هایی روبرو است، اما می‌تواند به افزایش عرضه این محصول در بازار داخلی کمک کند.
نظارت دقیق بر انبارها و جلوگیری از احتکار و توزیع قطره‌چکانی سیب‌زمینی، یکی دیگر از راهکارهایی است که برای کنترل بازار پیشنهاد شده است.
در نهایت حمایت از کشاورزان و ارائه مشوق‌هایی برای کشت سیب‌زمینی در سال آینده، می‌تواند به افزایش تولید این محصول و جلوگیری از تکرار بحران فعلی کمک کند.
وزارت جهاد کشاورزی باید با برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت، برای تنظیم بازار سیب‌زمینی و سایر محصولات اساسی، تدابیر لازم را اتخاذ کند. این برنامه‌ریزی باید شامل پیش‌بینی میزان تولید، صادرات، واردات و ذخایر این محصولات باشد.
با این وجود، بر اساس پیش‌بینی‌ها، بحران سیب‌زمینی تا فروردین سال آینده ادامه خواهد داشت. با آغاز برداشت دوم سیب‌زمینی در جیرفت، انتظار می‌رود که قیمت این محصول به ثبات برسد. با این حال، برای جلوگیری از تکرار این بحران در سال‌های آینده، اقدامات اساسی و بلندمدت ضروری است.
در هرحال، بحران سیب‌زمینی، نشان‌دهنده وجود ضعف‌هایی در نظام تولید، توزیع و تنظیم بازار محصولات کشاورزی در کشور است.
