شعار سال چگونه محقق می‌شود؟ تولید دانش‌بنیان راهبرد تحول صنایع معدنی
چندسالی است که در نام‌گذاری سال، مصادیق اقتصادی موردتوجه قرار گرفته‌اند. گویی انتظار می‌رود تولید، بهبود شرایط آن و اثرات حاصل از این روند توسعه تولید در سیاست‌گذاری‌ها موردتوجه مسئولان و دولتمردان قرار گیرد.
سال جاری از سوی رهبر انقلاب با عنوان «تولید؛ دانش‌بنیان ، اشتغال‌آفرینی» نام‌گذاری شده است. بدون تردید در شرایطی که اقتصاد کشور با چالش‌های جدی روبه‌رو است، توجه به تولید و توان شرکت‌های دانش‌بنیان برای ارتقای ظرفیت‌های تولید، زمینه رفع مشکلات کنونی و همچنین ارتقای تولید را فراهم و در عین حال، فرصتی برای اشتغال‌آفرینی ایجاد می‌کند.
با نگاه به توسعه صنعتی در کشور درمی‌یابیم که این روند با کپی‌برداری از صنعت سایر کشورها در حال اجراست. این در حالی است که می‌توان با تکیه بر ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین نوآوری و خلاقیت در مسیر بهبود شرایط تولید گام برداشت.
توجه به این ظرفیت‌ها به‌ویژه در طرح‌های توسعه اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند به‌عنوان راه‌حلی اساسی برای رفع مشکلات اقتصادی کشور مطرح شود.
علاوه بر این باید خاطرنشان کرد تولید دانش‌بنیان، نگاهی علمی و فناورانه به تمامی عرصه‌های تولید است که با کاهش هزینه تولید و قیمت تمام‌شده، زمینه افزایش کیفیت، رقابت‌پذیری هرچه بیشتر و رشد صادرات محصولات را فراهم می‌کند.
تولید دانش‌بنیان و الزامات حمایتی
امیرحسین کاوه، فعال صنعتی در گفت‌وگو با و در ارزیابی شعار تعیین‌شده برای سال جاری با عنوان «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» گفت: تولید نقشی اساسی در بهبود شرایط صنعتی و رشد اقتصادی داشته و پیامدهای مثبت متعدد دیگری را هم در سایر حوزه‌ها به‌دنبال دارد. بر همین اساس نیز تولید در سال‌های گذشته به‌عنوان مهم‌ترین کلیدواژه برای نام‌گذاری شعار سال مطرح بوده است.
وی افزود: در این میان، دانش و نوآوری در جهان پر از تغییرات سریع امروز نیز از جمله مهم‌ترین الزامات و عوامل پیشرفت در عرصه صنعت به‌شمار می‌رود. در واقع شکوفایی صنعتی در هر کشوری، علاوه بر نیاز به ایجاد و توسعه زیرساخت‌‌هایی همچون ثبات و بهبود مستمر شاخص‌های کلان اقتصادی، حرکت در مسیر امنیت سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، جذاب کردن فعالیت‌های تولیدی و صنعتی نسبت به فعالیت‌های غیرمولد و…؛ مستلزم ایجاد و توسعه بسترهای لازم جهت تحقیق و توسعه، نوآوری، خلق ایده، تجاری‌سازی، صادرات و حضور در بازارهای رقابتی جهانی و در واقع خلق ارزش‌افزوده بالا از طریق بنگاه‌های دانش‌بنیان است.
کاوه در ادامه اظهارکرد: در این راستا، رویکرد حرکت در مسیر افزایش، رشد و توسعه و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، تقریبا در ۲ دهه اخیر به شکل جدی در دستور کار تصمیم‌گیران صنعت و اقتصاد کشور قرار گرفته، تا جایی‌که قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری و اختراعات در سال ۱۳۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.
در این قانون مواردی مانند ایجاد صندوق نوآوری و شکوفایی و ارائه تسهیلات مالی و معافیت‌‌های مالیاتی و گمرکی و… به شرکت‌های دانش‌بنیان، درج شده و ده‌ها برنامه حمایتی دیگر نیز از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان از طریق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و براساس ضوابط مشخص، پیگیری شده است.
وی در ادامه بیان کرد: تازه‌ترین اقدام در بخش قوانین حمایتی نیز طرح جهش تولید دانش‌بنیان است. این طرح اواخر سال گذشته در مجلس شورای اسلامی مصوب شده است؛ حال چنانچه طرح یادشده توسط شورای نگهبان تایید شود، به‌عنوان قانون لازم‌الاجرا خواهد بود. هرچند باید ضمانت اجرایی دقیق این طرح نیز مدنظر قانون‌گذار قرار گیرد.
این فعال صنعتی در ادامه خاطرنشان کرد: اما نکته حائز اهمیت این است که براساس شعار سال ۱۴۰۱، نگاه تولید دانش‌بنیان، نگاهی علمی و فناورانه به تمامی عرصه‌های تولید است که با کاهش هزینه تولید و قیمت تمام‌شده، زمینه افزایش کیفیت، رقابت‌پذیری هرچه بیشتر و رشد صادرات محصولات دانش‌بنیان را فراهم می‌کند.
کاوه گفت: در واقع باید مفهوم دانش‌بنیان در نگاه عموم و براساس تعریف مرتبط در قانون حمایت از این شرکت‌ها که در سال ۱۳۸۹ تنظیم شده، از توجه به شرکت‌های کوچک در حوزه فناوری‌های برتر یا تولید نرم‌افزارهای خاص، اصلاح و بروزرسانی شود.
علاوه بر این، نقش شرکت‌های بزرگ در زمینه طراحی و ساخت محصولات موردنیاز وارداتی با تکیه بر دانش، خلق ایده و نوآوری و در نهایت رشد اشتغالزایی در دیدگاه یادشده موردتوجه قرار گیرد و امتیازات و تسهیلات مرتبط در قوانین حمایتی به شرکت‌های بزرگ نیز تسری پیدا کند یا توسعه بیشتری یابد.
وی در ادامه اظهارکرد: از دیگر نکات مهم در این حوزه، برنامه‌محوری در تدوین نیازهای فناورانه و محصولات راهبردی در صنایع گوناگون است تا از یک‌سو از اتلاف منابع جلوگیری شود و از سوی دیگر، زمینه خودکفایی و تعمیق ساخت داخل را فراهم کند.
در همین حال، ضمن جلوگیری از خروج ارز از کشور در نهایت زمینه‌ساز تقویت و گستردگی محصولات تکمیلی باشد. در ادامه امکان خودکفایی بیشتر و تعمیق ساخت داخل را فراهم خواهد کرد و ضمن جلوگیری از خروج ارز از کشور در نهایت سبب تقویت و گستردگی محصولات تکمیلی زنجیره‌های صنایع گوناگون مانند نفت، گاز، معدن، فولاد، پتروشیمی و… شود.
در این راستا نیز در طرح جهش تولید دانش‌بنیان، مصوب شده دولت فهرست اقلام استراتژیک که خلأ تولید داخلی دارند را تهیه کرده و فراخوان‌های مرتبط برای طراحی و تولید آنها انجام شود. بدین ترتیب نقش شرکت‌های بزرگ نیز پررنگ‌تر از قبل خواهد شد.
این فعال صنعتی در پایان تاکید کرد: در این مسیر و برای تحقق اهداف یادشده توجه به نظرات تشکل‌های اقتصادی و انجمن‌های علمی کشور می‌تواند رهگشا باشد.
فولاد همگام با شعار سال
غلامرضا خلیقی، مدیرعامل شرکت فولاد غرب آسیا در گفت‌وگو با و در ارزیابی شعار تعیین‌شده برای سال جاری و نحوه تحقق آن در صنعت فولاد، اظهارکرد: توسعه صنعت فولاد براساس برنامه‌ای از پیش تعیین شده در حال اجراست. حرکت در مسیر اجرای اهداف سند چشم‌انداز توسعه ۱۴۰۴ صنعت فولاد به منزله توجه این صنعت به ظرفیت‌های تولید است.
در چشم‌انداز یادشده ایجاد ظرفیت برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد هدف‌گذاری شده و بر همین اساس نیز فعالان این صنعت در طول سال‌های گذشته به سمت تحقق تولید ۵۵ میلیون تن فولاد پیش رفته‌اند.
وی افزود: توجه به تولید و ارتقای شاخص‌های مرتبط با آن در طول سال‌های گذشته نیز موردتوجه سیاست‌گذاران بوده و بر همین اساس در یک دهه گذشته، تولید یکی از ارکان شعارهای انتخاب شده برای سال بوده است.
علاوه بر این، برنامه افزایش ظرفیت و تولید در دستور کار فعالان صنعت فولاد در سال‌های اخیر بوده است. این رشد تولید در سال گذشته نیز هدف‌گذاری شد؛ با این وجود، محدودیت‌های موجود در مسیر فعالیت صنایع از جمله قطع برق و گاز مانع تحقق این هدف شد، تا جایی‌که در حال حاضر تخمین زده می‌شود حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از میزان تولید واحدهای فولادی کشور در طول سال ۱۴۰۰، کاسته شده است.
خلیقی با اشاره به عملکرد واحد تحت مدیریت خود گفت: میزان تولید ما نیز حدود ۶ درصد کاسته شد. این افت تولید در سایه توقف تولید برای ۱۲۰ شیفت کاری یعنی حدود یک ماه و ۱۰ روز کامل ایجاد شد. البته تمام تلاش خود را برای جبران این توقف‌ها به‌کار بستیم اما با توجه به محدودیت در تامین برق و گاز، به ناچار از برنامه تولید بازماندیم.
این فعال صنعت فولاد در ادامه اظهارکرد: تمام فعالان صنعتی در یک سال گذشته تلاش کردند با اجرای تمهیدات گوناگون بخشی از این روند کمبود و توقف تولید را جبران کنند تا بر مشکلات فائق آیند اما در حالت کلی و با توجه به شرایط، این فعالان صنعتی متحمل خسارت‌های متعددی شدند.
خلیقی گفت: در سال جاری نیز از یک‌سو تولید و افزایش آن موردتوجه سیاست‌گذاران قرار گرفته و از سوی دیگر، واحدهای فولادی کشور برنامه دارند تا میزان تولید خود را افزایش دهند. با این وجود، تحقق افزایش تولید مستلزم تامین زیرساخت‌های موردنیاز ازسوی دولت است. در واقع تامین انرژی موردنیاز برای تداوم تولید در سال جاری به‌عنوان چالشی جدی در مسیر فعالیت صنعتگران مطرح می‌شود.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: در طول سال‌های گذشته، فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان موردتوجه قرار گرفته است. صنعت فولاد نیز به سمت استفاده از توان و ظرفیت مجموعه‌های دانش‌بنیان پیش رفته تا با تکیه بر این ظرفیت بر مشکلات و چالش‌های خود فائق آید. بدون تردید با تکیه بر توان شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توان در مسیر بهبود شرایط تولید، بهره‌وری هرچه بیشتر و همچنین کاهش مصرف انرژی گام برداشت.
این فعال صنعت فولاد گفت: در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های فولادی کشور به‌دنبال آن هستند تا با حمایت از مجموعه‌های دانش‌بنیان به سمت ارتقای تکنولوژی‌های تولید خود پیش بروند و در این مسیر سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که بسیاری از تکنولوژی‌های نوین زمینه کاهش مصرف انرژی را فراهم می‌کند و حتی به منزله حمایت از محیط زیست نیز خواهد بود.
وی درباره موضوع اشتغال‌آفرینی که در شعار سال ۱۴۰۱ به آن اشاره شده، اظهارکرد: ارتقای ظرفیت تولید به منزله ایجاد موقعیت‌های شغلی جدید است.
در همین حال، توجه به شاخصه‌های تولید و حفظ آن نیز خود زمینه تداوم و استمرار موقعیت‌های شغلی ایجاد شده در کشور را فراهم می‌کند. بنابراین انتظار می‌رود در سال جاری با به نتیجه رسیدن طرح‌های توسعه در صنعت فولاد، شاهد رشد اشتغالزایی در کشور باشیم.
وی در پایان تاکید کرد: ۳ شاخصه یادشده یعنی «تولید، دانش‌بنیان‌ها و اشتغال‌آفرینی» در کنار هم معنی می‌یابند.
تولید و توسعه ظرفیت‌های آن به منزله اشتغال‌آفرینی است. در همین حال، ارتقای تولید ایجاب می‌کند تا از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و توان تخصصی این مجموعه‌ها استفاده شود؛ بنابراین انتظار می‌رود در سایه توجه به شاخصه‌های یادشده و تلاش برای تحقق آنها در سال جاری شاهد رشد و شکوفایی اقتصادی کشور باشیم.
سخن پایانی
در طول بیش از یک دهه اخیر، انتخاب شعار سال از سوی رهبر انقلاب، رنگ‌وبوی اقتصادی به خود گرفته و در همین حال حمایت از تولید نیز با عناوین و راهکارهای متعددی در صدر اولویت‌ها بوده است.
این انتخاب حکایت از اهمیت و اثرگذاری تولید و بهبود شرایط اقتصادی بر زندگی مردم دارد. «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتعال‌آفرینی» که در سال جدید به‌عنوان الگوی اقتصادی کشور مطرح‌شده، می‌تواند سمت‌وسوی حرکت صنایع را تعیین کند.
بدون تردید بهره‌مندی از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان تاثیر بسزایی بر ارتقای شرایط تولید، نوسازی و بهسازی تجهیزات، افزایش بهره‌وری و همچنین ارتقای سطح کیفیت تولیدات در صنایع گوناگون خواهد داشت.
به‌علاوه، با بهبود شرایط تولید و افزایش ظرفیت آن از یک‌سو موقعیت‌های شغلی کنونی تثبیت می‌شوند و از سوی دیگر، امکانی برای اشتغال‌آفرینی فراهم خواهد شد.
گفتنی است با وجود هدف‌گذاری مناسب در روزهای نخست سال، صنایع در ادامه با چالش‌های جدی در مسیر فعالیت خود روبه‌رو می‌شوند که مانع تحقق اهداف آنهاست. بنابراین امید می‌رود با رفع چالش‌های موجود و بهبود شرایط کسب‌وکار شاهد رونق گرفتن تولید و احیای اقتصاد کشور باشیم.
توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که تولید احیاگر اقتصاد است؛ بنابراین توجه به شاخصه‌های یادشده علاوه بر توسعه صنعتی، بهبود اقتصاد و حتی ارتقای سطح رفاه و معیشت مردم را هم به‌دنبال خواهد داشت.
