شوک انتقال پایتخت و سودای زمین‌خواران

اکرم رضائی نژاد

اخبار اخیر درباره احتمال انتقال پایتخت از تهران به منطقه مکران در جنوب شرق ایران، موجی از واکنش‌ها را در پی داشته است.  این ایده که به ناگاه در سطح رسانه‌ها مطرح شد، گرچه به سرعت توسط مقامات دولتی تعدیل و یا تکذیب شد، اما تاثیرات شگرفی بر بازار املاک مکران و افکار عمومی گذاشت.

به گزارش عصراقتصاد، ۱۸ دی ۱۴۰۳؛ فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت با اشاره موضوع انتقال پایتخت از تهران، اظهار کرد: موضوع انتقال پایتخت موضوع جدیدی نیست بلکه بیش از سه دهه است راجع به انتقال پایتخت صحبت می‌شود. ظرفیت‌های زیستی هر منطقه نشان می‌دهد که تا چه میزان برای گسترش فعالیت‌ها ظرفیت دارد. درباره استان تهران نگرانی‌هایی از منظر ظرفیت‌های زیستی مثل آب وجود دارد.

مهاجرانی در ادامه می‌گوید: در هر حال «مکران» به عنوان یکی از گزینه‌ها مطرح است. دو شورا تشکیل شده است، یک شورایی که مشکلات پایتخت را رصد می‌کند، یکی از موضوعاتی که مطرح است این است که ظرفیت‌های بالایی در منطقه مکران وجود دارد. تلاش می‌کنیم که دانشگاهیان، نخبگان و خبرگانی که در این زمینه اعم از نیروهای مهندسی یا جامعه شناسی یا اقتصاددانان کمک می‌گیریم و ان‌شاءالله بتوانیم موضوع رو به سمتی ببریم که بهترین اثربخشی رو داشته باشد اما موضوعی نیست که در دستور کار فوری قرار داشته باشد.

با انتشار خبر انتقال پایتخت به مکران، وی در شامگاه ۱۹ دی طی سفری به جزیره کیش از سخنان خود مبنی بر اینکه «مکران به عنوان یکی از گزینه‌ها برای انتقال پایتخت مطرح است» عقب‌نشینی و اعلام کرد که ۲ شورا یکی برای احصای مشکلات پایتخت فعلی (تهران) و دیگری برای ظرفیت‌هایی که در اقتصاد دریا محور وجود دارد، تشکیل شده است و این به معنای انتقال پایتخت به مکران نیست.

واقعیت این است که انتقال پایتخت، موضوعی نیست که به آسانی و به یکباره مطرح شود. این پروسه پیچیده شامل مطالعات گسترده، ارزیابی‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی، و زیرساخت‌های عظیم است. با این حال، شایعات مبنی بر انتقال پایتخت به مکران، ناگهان و بدون هیچ پیش‌زمینه یا آماده‌سازی قابل ملاحظه‌ای، در رسانه‌ها منتشر شد. این امر باعث افزایش قیمت‌های نجومی املاک در منطقه شد.

این پرسش مطرح می‌شود که هدف از منتشر شدن این خبر بدون هیچ زمینه چینی علمی و کارشناسی شده چه بوده است؟ آیا انگیزه‌های سیاسی یا اقتصادی خاصی پشت این شایعه وجود داشته؟

چرا مکران؟ موقعیت استراتژیک یا ترفندی برای سودجویی؟

انتخاب منطقه مکران به عنوان گزینه احتمالی برای پایتخت جدید، سوالات متعددی را به همراه دارد. مکران، منطقه‌ای ساحلی در جنوب شرق ایران و در مرز با پاکستان، دارای ظرفیت‌های اقتصادی و استراتژیکی است.  وجود بندر چابهار، منابع غنی نفت و گاز، و پتانسیل توسعه کشاورزی و شیلات، از مزایای این منطقه محسوب می‌شوند. اما در کنار این مزایا، مکران با چالش‌های جدی نیز مواجه است.

مکران، در منطقه‌ای قرار دارد که در معرض خطر سونامی‌های دریای عمان است. این خطر، یک تهدید جدی برای هرگونه برنامه‌ریزی برای توسعه شهری و استقرار یک پایتخت در این منطقه محسوب می‌شود. سال‌ها پیش نیز هشدارهای جدی در این زمینه از سوی کارشناسان زمین شناسی و زلزله شناسی داده شده است.

همچنین این منطقه در پهنه گسل مکران قرار گرفته و در معرض زلزله‌های بزرگ و ویرانگر است. وقوع زلزله‌های با شدت بالا در این منطقه در گذشته نشان دهنده خطر بالای این تهدید طبیعی برای منطقه است.

از سوی دیگر، به گفته معین‌الدین سعیدی، نماینده پیشین چابهار در مجلس شورای اسلامی، مکران با کمبود شدید زیرساخت‌ها، از جمله جاده‌های مناسب، شبکه حمل و نقل، آب آشامیدنی، و امکانات بهداشتی و درمانی مواجه است. انتقال پایتخت به چنین منطقه‌ای نیازمند سرمایه‌گذاری‌های هنگفت و زمان طولانی برای توسعه زیرساخت‌ها خواهد بود.

همچنین موقعیت جغرافیایی منطقه مکران در مرز با پاکستان و نزدیکی به مناطق ناامن، مسایل امنیتی خاص خود را به همراه دارد که این موضوع، یک نگرانی جدی برای دولت در خصوص انتقال پایتخت به این منطقه است.

اولین سود را چه کسانی بردند؟

اما در حالی که دولت هنوز هیچ تصمیمی قطعی در مورد انتقال پایتخت نگرفته است،  شایعه انتقال پایتخت به مکران، تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر بازار املاک این منطقه گذاشته است. طبق گزارش‌های منتشر شده، قیمت املاک در مکران به طرز چشمگیری افزایش یافته است.

این افزایش قیمت‌ها، بیشتر به نفع زمین‌خواران و افرادی است که از قبل از احتمال مطرح شدن این موضوع آگاه بوده‌اند. این افراد با خرید زمین به صورت مخفیانه و یا انباشت زمین در این منطقه، از افزایش قیمت‌ها سود سرشاری به دست آورده‌اند.

واکنش‌های مقامات دولتی

در عین حال، مقامات دولتی، پس از انتشار شایعات، تلاش کرده‌اند که از شدت آن بکاهند و یا آن را تکذیب کنند. برخی مقامات نیز ضمن اشاره به مشکلات تهران، مانند کمبود آب، به بررسی گزینه‌های مختلف برای انتقال پایتخت اشاره کرده اند، اما به طور قاطع از مکران به عنوان گزینه ای قطعی و قریب الوقوع نام نبرده‌اند.