صنعت آزاد از چهار دیوار
پویا درودی، گروه ایران – مدل تازه‌ای از تولید در راه است؛ الگویی که کارخانه را از چهاردیواری‌اش آزاد می‌کند. دکتر برادران، معاون سابق صنایع عمومی، در گفت‌وگو با عصر اقتصاد، از «تولید بدون کارخانه» به‌عنوان گذرگاه هوشمند ایران به عصر شبکه‌ای صنعت سخن گفته است.
دکتر برادران، معاون سابق صنایع عمومی وزارت صنعت، معدن و تجارت، در گفت‌وگو اختصاصی با عصر اقتصاد از ضرورت نهادینه‌سازی مدل «تولید بدون کارخانه» در اقتصاد ایران سخن گفت و آن را راهی مؤثر برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های خالی صنعتی و حمایت از جامعه کارآفرین کشور دانست. او با اشاره به به‌روزرسانی آیین‌نامه‌های تخصصی مرتبط با این حوزه تأکید کرد: «اگر می‌خواهیم از توان تولیدی کشور به شکلی کامل استفاده کنیم، باید تولید را فراتر از مفهوم سنتی کارخانه تعریف کنیم.»
دکتر برادران با تأکید بر اینکه بخش قابل‌توجهی از ظرفیت صنعتی کشور غیرفعال یا نیمه‌فعال است، گفت: «طبق برآوردهای رسمی، میانگین بهره‌وری ظرفیت تولیدی کشور در بسیاری از صنایع کمتر از ۵۰ درصد است. مدل تولید بدون کارخانه می‌تواند با اتصال تولیدکنندگان کوچک و متوسط به زنجیره‌های بزرگ‌تر، این ظرفیت‌های خالی را به چرخه‌ی فعال اقتصادی بازگرداند.»
آینده تولید، وابسته به مدیریت زنجیره ارزش و شبکه‌سازی میان بنگاه‌های کوچک است؛ نه به مالکیت زمین و دیوارهای کارخانه
وی افزود: «ما باید تولید را از قید و بند فیزیکی کارخانه‌ها آزاد کنیم. بخش عمده‌ای از تولید جهانی امروز در قالب برون‌سپاری انجام می‌شود و مفهوم مالکیت فیزیکی کارخانه، دیگر شاخص اصلی تولیدکننده بودن نیست. در واقع، تولید بدون کارخانه به ما اجازه می‌دهد از منابع انسانی و زیرساخت‌های موجود به‌شکل شبکه‌ای و پویا استفاده کنیم.»
تولید بدون کارخانه؛ از طراحی تا خدمات پس از فروش
به گفته‌ی این مقام پیشین وزارت صمت، تولید در عصر جدید صرفاً فرآیند ساخت کالا نیست، بلکه زنجیره‌ای از طراحی، بازاریابی، تأمین مواد اولیه، کنترل کیفیت، استانداردسازی و خدمات پس از فروش را شامل می‌شود.
وی توضیح داد: «تولید بدون کارخانه یعنی ما بتوانیم همه‌ی این مراحل را با تکیه بر ظرفیت بخش خصوصی و شبکه‌ای از بنگاه‌های مستقل انجام دهیم. در این الگو، تمرکز از مالکیت به مدیریت زنجیره ارزش تغییر می‌کند و بنگاه‌ها می‌توانند با حداقل سرمایه‌گذاری فیزیکی، به حداکثر بازدهی برسند.»
دکتر برادران با اشاره به روندهای بین‌المللی افزود: «در حال حاضر، شرکت‌های بزرگ جهانی از جمله برندهای حوزه‌ی فناوری و کالاهای مصرفی، بیش از ۶۰ درصد تولید خود را از طریق مدل‌های برون‌سپاری یا همان تولید بدون کارخانه انجام می‌دهند. به عنوان مثال، شرکت‌های مطرح آسیای شرقی مانند سامسونگ و سونی سال‌هاست که بخشی از خطوط تولید خود را به واحدهای همکار واگذار کرده‌اند تا بر طراحی، تحقیق و توسعه و بازاریابی تمرکز کنند.»
او ادامه داد: «بر اساس گزارش سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو)، سهم تولید بدون کارخانه از کل تولید صنعتی جهان طی دهه‌ی گذشته حدود ۷ درصد رشد داشته است. این روند بیانگر تغییر بنیادین در تعریف سنتی تولید است.»
نقش ایران در این مسیر
وی با اشاره به ظرفیت‌های بالقوه ایران گفت: «ایران به‌واسطه‌ی وجود نیروی انسانی متخصص، زیرساخت‌های صنعتی گسترده و تنوع تولیدکنندگان خرد، آمادگی لازم برای توسعه این مدل را دارد. به‌روزرسانی آیین‌نامه‌های مرتبط که اخیراً در وزارت صمت انجام شده، بستری قانونی برای تسهیل این فرآیند فراهم کرده است.»
با اجرای این مدل، ایران می‌تواند به بازیگر منطقه‌ای در زنجیره جهانی کالا بدل شود؛ جایی که طراحی، تحقیق و بازار جایگزین خاک و دود کارخانه‌هاست
برادران تأکید کرد: «اگر بتوانیم شبکه‌ای از تولیدکنندگان، طراحان، بازاریابان و توزیع‌کنندگان را در یک ساختار شفاف و منسجم گرد هم آوریم، می‌توانیم ضمن کاهش هزینه‌های تولید، از خاموشی ظرفیت‌های صنعتی جلوگیری کنیم.»
این مقام سابق صنعتی ضمن قدردانی از نقش انجمن‌های تخصصی در پیشبرد این طرح افزود: «انجمن صنایع آرایشی و بهداشتی، به‌همراه سایر انجمن‌های حوزه صنایع عمومی، اقدامات مهمی در زمینه‌ی استانداردسازی، شفاف‌سازی زنجیره تولید و ارتقای دانش فنی انجام داده‌اند. این همکاری میان دولت و بخش خصوصی، کلید موفقیت تولید بدون کارخانه در ایران است.»
دکتر برادران در پایان تأکید کرد: «تولید بدون کارخانه یک سیاست موقتی نیست، بلکه گامی در جهت تطبیق ساختار صنعتی ایران با اقتصاد جهانی است. در جهان امروز، رقابت دیگر میان کارخانه‌ها نیست، بلکه میان زنجیره‌های ارزش است. اگر بتوانیم این زنجیره را هوشمندانه مدیریت کنیم، تولید ملی جهشی پایدار خواهد داشت.»
