صنعت احداث و انرژی؛ کلید توسعه پایدار

رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران

به‌خوبی می‌دانیم که توسعه پایدار کشور نیازمند یک مدل اجرایی و عملیاتی و ارتباطات محکم بین دولت به عنوان کارفرما و دانشگاه به عنوان مرکز علم و فن‌آوری و بخش خصوصی به‌ویژه نهادهای اجرایی و عملیاتی به عنوان پشتیبان و راهبر عملیاتی ( اجرایی ) می‌توانند در یک مدل کارآمد حضوری اثربخش در صحنه مدیریتی و اقتصادی کشور داشته باشند.

با توجه به تغییرات شتابنده محیط‌های علمی و فن‌آوری و نیز اثرگذاری آنها در بازار های جهانی، بستری را حاصل آورده است که تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را ناچار می‌سازد که همواره خود را با این تغییرات هماهنگ و همراه کنند. در تمامی کشورهای جهان ارتباط میان نهادهای حاکمیتی و سفارش‌دهنده با مجریان طرح‌ها و پروژه‌ها همواره مسئله‌ای پیچیده و بسیار مهم بوده است.

 ریشه اصلی این مسئله از تفاوت ماهیت این دو نهاد ناشی می‌شود؛ چرا که صنعت یک نهاد اقتصادی و علمی است و در کشورهای پیشرفته، دو نهاد صنعت و دانشگاه گام به گام در توسعه یکدیگر نقش تکاملی متقابل داشته و دارند.

پیشرفت‌های اولیه علمی سبب به وجود آمدن صنایع شده است که علاوه بر اثبات نظریه‌های علمی، ابزارهای لازم را به همراه نیازهای جدید برای پیشرفت‌های بعدی علمی فراهم می‌کردند و این مسیر تکاملی همچنان به صورت همکاری‌های علم‌محور (برای حل مسایلی علمی موجود در صنعت) و برنــامه‌های پروژه‌محور (برای اجرای پروژه‌های مورد علاقه صنعت) انجام می‌شود.

در این صورت، با شکل‌گیری و هدایت توانمندی‌های موجود در کشور در قالب نظام‌های تشکلی و هدایت حرفه‌ای، صنعت می‌تواند نقش و جایگاه واقعی خود را در فرآیند مدیریتی و اجرایی کشور به‌دست آورده و به عنوان یک پایگاه حرفه‌ای در تحقق اهداف ازپیش‌تعیین‌شده عمل کند.

در این صورت، می‌توان گفت که شکل‌گیری فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی در صورتی می‌تواند در دستیابی به اهداف و چشم‌انداز خود دست یابد که به نحو شایسته و موثری اهداف استراتژیک خود را تبیین و هدایت کند. در این زمینه می توان گفت که شکل‌گیری نهادهای انجمنی با توجه به توسعه و گسترش آنها در اقصی نقاط دنیا بهترین پایگاه برای دستیابی به ماموریت‌ها و اهداف خرد و کلان خود در تمام عرصه‌های فعالیتی است.

بر این است، می‌توان اولین گام را در تعریف اهداف استراتژیک به عنوان زیربنای حرکت فعال برای کلیه نهادهای انجمنی به‌ویژه در توسعه فعالیت‌ها این چنین برشمرد:

• توسعه فعالیت‌ها در زمینه‌های تخصصی همچون صنایع نفت، گاز، نیرو و صنایع وابسته

• سوق دادن مسیر فعالیت‌ها به سمت اجرای پروژه‌های مستقــل EPC

• توجه و پیاده‌سازی واقعی استانداردها در اجرای هر یک از پروژه‌ها

• تقویت برند شرکت‌های عضو با انجام مطلوب پروژه‌ها و فعالیت‌های تخصصی

• ایجاد اعتقاد راسخ به مدیریت دانش و ایجاد نوآوری در ارائه خدمات تخصصـی

• همکاری با کلیه شرکت‌های عضو در راستای هم‌افزایی و ایجاد امکان ورود به پروژه‌های بزرگ ملی و در نهایت حضور فعال در پروژه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی

• گسترش بازاریابی و نفوذ به سایر کشورها به‌خصوص کشورهای منطقه و سپس در ابعاد جهانی

در این زمینه و به‌درستی می‌توان گفت که انجمن شرکت های مهندسی و پیمانکاری نفت، گاز و پتروشیمی (Apec) در تحقق اهداف پیش‌گفته و به عنوان یک نهاد فعال و تخصصی (حرفه‌ای) در تمام عرصه‌های صنعت احداث و انرژی اقدام و در این مسیر بعنوان یک نهاد تشکلی فعال جایگاه واقعی خود را پایدار و به نحوی اثبات کرده است.

در این باره ارزش‌های اولویت‌ دار سازمانی می‌تواند در نگاه کلی و ملی موارد زیر را در بر داشته باشد :

• رعایت اخلاق حرفه‌ای بعنوان مهمترین عامل فرآیندی در عامل سازنده اعضا

• رعایت کیفیت و الزام واقعی به آن برای کلیه فعالان و اعضا

• پایبندی به مدل‌های زمانی برای رعایت صرفه و صلاح طرف قراردادها

• مشتری‌مداری و پاسخگویی به کارفرمایان و تعامل منطقی با آنهـــا

• اولویت‌بخشی به کارگروهی و اخذ تصمیم ها براساس خرد جمعــی

• توجه همه جانبه و اعتقاد راسخ به مهندسی ارزش در تمامی ابعاد آن

• پیاده سازی سیستم های مدیریت دانش در فرآیند توسعه و مدیریت سازمانی

در این زمینه و با ضرس قاطع می توان گفت که موارد یاد شده همواره در مسیر فعالیتی انجمن اپک مورد توجه هیئت مدیره و نیز کلیه اعضاء واقع شده و به درستی در پیاده‌سازی و مقبولیت آن به‌ویژه در پروژه‌های ملی و منطقه‌ای اقدام جدی محقق و صورت پذیرفته است.

در بیان واقعیت‌های حاکم بر این انجمن نیز می‌توان یادآوری کرد که علاوه بر تحقق اهداف کمی و مدیریتی، نگاه انجمن بر خط مشی کیفی نیز از یک نگاه سیستمی برخوردار است به طریقی که کلیه شرکت‌های عضو ضمن برخورداری از یک مدل کارآمد نیروی انسانی، در راستای تداوم و تکامل نظام مدیریتی و تحقق اهداف استراتژیک خود و نیز استقرار و پیاده‌سازی استانداردهای حرفه‌ای اقدام و در سر لوحه فعالیت‌ها قرار داده‌اند.

بهبود مستمر کیفیت خدمات و فرآیندها در راستای برآورده شدن کلیه نیازهای طرف قراردادها و نیز ارتقای سطح رضایت‌مندی آنان می‌تواند به عنوان یک پیش‌زمینه سرلوحه سایر انجمن‌ها و تشکل‌های موازی قرار گیرد.

از طرفی، باید توجه داشته باشیم که روند سریع جهانی شدن و تغییرات تکنولوژیکی باعث شده است که بقای سازمان های مهندسی در جهان رقابتی امروز قدری دشوار باشد.  به طور خاص، بحران‌های اقتصادی در جهان تاثیرات زیادی را بر روی صنعت احداث و انرژی و به‌ویژه در کشور‌های در حال توسعه همانند ایران داشته است.

اما از آنجا که عملکرد شرکت‌های ساخت‌وساز در بازارهای بین‌المللی بسیار کم بوده و مشکلات جدی را برای کل اقتصاد کشور ایجاد کرده است. بنابراین اهمیت اقدامات مربوط به بازارهای ملی و سپس بین‌المللی شدیدا افزایش یافته است؛ چرا که استراتژی‌های بازاریابی بین‌الملل مشابه با استراتژی‌های داخلی و بومی نیستند.

ولی در صورتی که شرکت‌های صنعت احداث و انرژی، استراتژی بازاریابی بین‌المللی خوبی را ایجاد کنند و توسعه دهند، موفقیت آنها در بازارهای بین‌المللی بسیار بهتر و نافذتر خواهد شد.

در این باره انجمن اپک توانسته است ضمن توجه به موارد پیش‌گفته، خود را در مسیر توسعه پایدار نیز قرار دهد و هدایت زیرمجموعه خود را در اجرای طرح‌های ملی توسعه با مفهومی ارزشمند از منظر زیست‌محیطی و اجتماعی با رویکرد اقتصادی و نیز تغییر نگرش مدیران و مسئولان به مفهوم رشد و پیشرفت بر عهده گیرد.

به‌خوبی می‌دانیم که توسعه پایدار فرآیندی است که آینده‌ای مطلوب را برای جوامع بشری متصور می‌سازد که در آن استفاده از منابع، بدون آسیب رساندن به یکپارچگی ، زیبایی و ثبات نظام‌های حیاتی، نیازهای انسان را برطرف می‌کند.

توسعه پایدار راه حل‌هایی را برای الگوهای ساختاری، اجتماعی و اقتصادی توسعه ارائه می‌دهد تا بتواند از بروز مسائلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانه‌های زیستی، آلودگی، تغییرات آب‌و‌هوایی، افزایش بی‌رویه جمعیت، بی‌عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسان‌های حال و آینده جلوگیری کند.

توسعه پایدار فرآیندی است در استفاده از منابع ، هدایت سرمایه‌گذاری‌ها ، جهت‌گیری توسعه فناوری و تغییرات نهادی، با نیازهای حال و آینده سازگار باشد.

 توجه داشته باشیم که توسعه پایدار که از دهه ۱۹۹۰ بر آن تاکید شده است جنبه‌ای از توسعه انسانی و در ارتباط با محیط زیست و نسل‌های آینده است. هدف توسعه انسانی پرورش قابلیت‌های انسانی محسوب می‌شود.

از طرفی، باید بدانیم که توسعه پایدار به عنوان یک فرآیند، در حالی که لازمه بهبود و پیشرفت است، اساس بهبود وضع و رفع کاستی‌های اجتماعی و فرهنگی جوامع پیشرفته را فراهم می‌آورد و باید موتور محرکه پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی جوامع و به‌ویژه کشورهای در حال توسعه باشد.

در این صورت باید توجه داشته باشیم که توسعه پایدار سعی دارد به پنج نیاز اساسی پاسخ گوید:

• تلفیق حفاظت و توسعه

• تامین نیازهای اولیه زیستی انسان

• دست‌یابی به عدالت اجتماعی

• خودمختاری و تنوع فرهنگی وحفاظت از یگانگی اکولوژیکی

از این رو، تمرکز توسعه پایدار بسیار گسترده تر از الزامات صرفا محیط زیست است؛ به طریقی که رعایت این موارد همچنین در مورد اطمینان از یک جامعه قوی، سالم و عادلانه می‌تواند یا اثر بخش باشد.

این برداشت به معنای رفع نیازهای متنوع همه افراد در جوامع موجود و آینده، ارتقای رفاه شخصی، انسجام و شمول اجتماعی و ایجاد فرصت‌های برابر است.

صنعت احداث و انرژی با رویکردی نوین در انجمن اپک توانسته است با هدایت منطقی این مهم تمام ظرفیت‌های خود را برای شرکت‌های عضو به کار ببندد که از آن همگان بهره‌مند گردیده اند.

چرا که توسعه پایدار فرآیندی است برای به دست آوردن پایداری در هر فعالیتی که نیاز به منابع و جایگزینی سریع و یکپارچه آن وجود دارد. توسعه پایدار در کنار رشد اقتصادی و توسعه بشری در یک جامعه یا یک اقتصاد توسعه‌یافته، سعی در تحصیل توسعه مستمر، ورای توسعه اقتصادی را دارد.

با شناختی که از انجمن اپک داشته و دارم می توان گفت که اثرگذاری و نقش‌پذیری این انجمن قدیمی و وزین می‌تواند در فرآیند اقتصادی و اجتماعی کشور به‌ویژه در اجرای طرح‌های توسعه‌ای و سطح نگهداشت، شرایطی را حاصل آورد که تجدید حیات اقتصادی و تغییر کیفیت رشد اقتصادی و نیز برآورده ساختن نیازهای اولیه ضروری و همچنین حفاظت از منابع و نیز ارتقای منابع همراه با جهت‌گیری مجدد دانش فنی برای تصمیم‌گیری‌های عادلانه اقتصادی در بستر جهت‌گیری‌های مجدد روابط اقتصادی بین‌المللی و در فرآیند نهایی آن اقدام در جهت مشارکتی ساختن توسعه عمل کند.