ضرورت توجه دولت به توانمندی بخش خصوصی صنایع پایین دستی نفت

تشکل های بخش خصوصی صنایع پایین دستی نفت در دولت هشت ساله روحانی با مخاطرات داخلی و بین‌المللی متعددی مواجه بودند.

تحریم های بین المللی، مشکلات صادرات فرآورده‌های نفتی و خودتحریمی دولت غیر پاسخگو که در رقابت با بخش خصوصی هم پیشتاز بود، همچنین تصمیمات جزیره‌ای نهادهای دولتی، قوانین خلق الساعه، بسنده کردن به حمایت کاغذی از بخش خصوصی و بی اعتقادی به توانایی‌های این بخش از جمله گله‌مندی های اساسی بخش مهجور صنایع پایین دستی نفت می‌باشد که بهانه‌ای گردید در آغاز راه دولت کنونی، برگزاری نشستی در رسانه کلاب هاوس، به میزبانی روابط عمومی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران با عنوان “انتظارات تشکل‌های صنایع پایین دستی نفتی از دولت سیزدهم و راهکارهای رونق اقتصادی.

تجاری سازی صنایع فرآورده‌های نفتی

عضو هیئت مدیره اتحادیه صادر کنندگان فرآورده‌های نفتی با تشریح عملکرد مثبت زنگنه در راه‌اندازی فازهای ۱۲ تا ۲۴ پارس جنوبی، افزایش ظرفیت استخراج نفت غرب کارون و ایجاد خط لوله کوران به جاسک که منجر به هاب نفتی منطقه می گردد، گفت امیدواریم عملکرد وزارت نفت در این حوزه ها باعث افزایش ظرفیت صنعت پتروشیمی و پالایشی پایین دستی برای تولید داخلی گردد.

حمید حسینی در خصوص اولویت‌های دولت کنونی در صنعت نفت و فرآورده ها گفت: توجه ویژه به بهینه سازی مصرف سوخت با توجه به شیب تند مصرف یکی از اولویت‌های مهم به شمار می‌رود که در صورت بی‌توجهی به آن، علی رغم خودکفایی در تولید بنزین و گازوئیل، در آینده شاهد واردات آنها خواهیم بود.

تصویب نهاد تنظیم گر رگولاتوری در صنایع نفتی دومین خواسته از دولت به شمار می رود و با توجه به گرایش داخلی و حمایت این دولت از تشکل‌ها، قاعدتاً باید زمینه تصویب و اجرای این نهاد تنظیم گر را در صنایع نفت فراهم نمایند.

سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی، تجاری‌سازی صنایع نفتی را به عنوان اولویت سوم دولت برشمرد و گفت: با توجه به پتانسیل مناسب در پالایش و پتروشیمی و ظرفیت تولید گاز مایع ۱۷ میلیون تن در کشور که شش میلیون تن به طور مازاد و به لحاظ نبود صادرات در خطوط لوله موجود است، در صورت تجاری سازی صنایع نفتی و حضور بخش خصوصی و کشتیرانی و مساعدت صندوق توسعه ملی و دولت می‌توانیم بازاریابی و بازارسازی مناسبی را در عرضه ال‌پی‌جی به آفریقا، هند؛ پاکستان و بنگلادش داشته باشیم.

متاسفانه در توسعه تجاری سازی صنایع نفتی تلاشی جهت بهره مندی از ظرفیت بخش خصوصی صورت نگرفته است و در صورت حضور بخش خصوصی در صادرات گاز مایع می توان به منابع درآمدی پنج میلیارد دلاری دست یافت.

حسینی با اشاره به سود سرشار پالایشگاه‌ها از محل تخفیفات خوراک نیز خاطرنشان کرد: متاسفانه امتیازاتی که وزارت نفت به چهار پالایشگاه داده است، به صنایع پایین دستی تسری داده نشده و باعث مدیریت عرضه و عرضه قطره چکانی خوراک به واحدهای پایین دستی شده است که لزوم شتاب در تصویب نهاد رگولاتوری را دو چندان می‌کند.

سخنگوی اتحادیه اوپکس در پاسخ به سوالی در خصوص ایجاد وزارت انرژی نیز گفت: باید این وزارتخانه در دولت قبلی ایجاد می‌شد و اگر صنایع پایین دستی نفت و پتروشیمی به وزارت صمت سپرده شود بخشی از مشکلات حل می گردد.

جلوگیری از خام‌فروشی و تامین خوراک واحدهای پایین دستی نفت

رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه اوپکس بر لزوم عدم صادرات مواد خام و نیمه خام تاکید داشته و گفت: در قانون بودجه امسال تبصره ای در رابطه با مواد خام و نیمه خام و تامین خوراک صنایع پایین دستی تعریف شده است که اجرای صحیح قانون و تسری کامل آن به صنایع پایین دستی می‌تواند ارزش افزوده و ارزآوری و اشتغال‌زایی مناسبی را ایجاد نموده و بخش مهمی از مطالبات صنایع پایین دستی نفت برآورده خواهد شد.

هاشمی همچنین خواهان اجرای تصویب نهاد رگولاتوری شده و ادامه داد: در صورت محقق شدن نهاد تنظیم گر می‌توان امیدوار بود اجرای قوانین به خوبی انجام شده و منافع همه صنایع در آن دیده شود و تامین خوراک واحدهای تولیدی روغن، قیر و پارافین و … به مخاطره نیفتاده و افزایش تولید و صادرات بخش خصوصی پایین دستی به تامین منافع ملی منجر شود.

شناخت دولت از توانمندی های بخش خصوصی نفت

رئیس کمیسیون انرژی اتاق تهران، شناساندن توانمندی های بخش خصوصی به دولت ها را نقطه ضعف تشکلها برشمرد و گفت:  اگر شناخت حاصل گردد، بخش خصوصی می‌تواند توانمندی های خود را عرضه نموده و انتظارات خود را در قالب صنایع مختلف پایین دستی برای دولت نمایان سازد.

مطالعات مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی نشان می‌دهد صنایع پایین دستی نفت ظرفیت و توانمندی بالایی داشته و آمارها هم موید توان عملیاتی ۵۶ درصدی بخش خصوصی پایین دستی در اقتصاد کشور است.

رضا پدیدار با اشاره به اینکه تنها از یک چهارم این میزان ظرفیت استفاده می‌گردد گفت: دولت، نهادهای دولتی از جمله خصولتی ها، فعالیت های اقتصادی را با سهم ۸۴ درصدی از سبد اقتصادی قبضه کرده و رقیب و مانع بزرگی برای عرضه درست قابلیت‌های بخش خصوصی به شمار می‌روند

پدیدار با اشاره به اینکه تلاش شد توانمندی بخش خصوصی در دولت قبلی به باور ملی برسد گفت: در صورت اعتماد دولت به توانمندی‌های بخش خصوصی می‌توان از دولت اعتبار گرفت و با این اعتبار فعالیت‌های بخش‌خصوصی بهینه گشته، قیمت‌ها متعارف گردد و برنامه‌ریزی مناسبی برای آینده صورت گیرد.

لذا انتظارات تشکل‌های پایین دستی باید به طور موضوعی از طریق نهادها و تشکل‌های مرتبط به بحث و بررسی گذاشته شده و به صورت یک صدای واحده و مطالبه گر به دولت ارائه شود.

اصلاح و تقویت روابط بین الملل

عضو هیئت مدیره اتحادیه اوپکس نیز از نهادینه شدن فساد در دولت قبلی و عدم حمایت از بخش خصوصی خبر داد و گفت: تجار ترکیه در هر شرایطی که از برگشت ارز صادراتی خود به عراق دچار مشکل می‌شوند با حمایت کامل دولت ترکیه، مشکلات صادراتی خود را رفع شده می‌دانند، اما بخش خصوصی صادراتی ما هیچ حمایتی در ال سی ها و بازگشت ارز صادراتی از دولت نمی گیرد .

صدیقه سعیدی در ادامه گفت: متأسفانه برنامه‌ها دست دولت بوده و خود دولت صادر کننده به شمار می‌رود و کشتیرانی ما هم به لحاظ تحریم پرچم نداشته و بارهای صادراتی بخش خصوصی در بندرعباس دپو شده است.

در هر صورت یکی از راه های پیش روی دولت، تقویت روابط بین الملل و ایجاد کریدورهای صادراتی مناسب و عدم تصدی‌گری در فعالیت های صادراتی است.

تولید، بازار و تامین منابع انرژی

دبیر فدراسیون صنعت نفت ایران نیز در این گفتگو، صنایع بالادستی و پایین دستی نفت را به مثابه دومینو دانسته که به هم اتصال دارند و مشکلات هر کدام تاثیرگذار و تسری به باقی صنایع است.

معصومه تاجمیری گفت: دولت در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی با سه چالش عمده تولید، بازار و تامین منابع انرژی روبه‌رو است . به دلیل سیاست‌گذاری‌های اشتباه، ایجاد ظرفیت و بازار جدید دشوار بوده و صرفاً حفظ شرایط کنونی دارای اولویت خواهد بود.

باید تشکلهای خصوصی هشدارهای لازم را به وزارت نفت و دستگاه‌های ذیربط ارائه دهند که در صورت عدم تدابیر لازم، مشکلات جدی در پنج سال آینده عارض شده و کشور به جای تولید رشد اقتصاد پایدار به سمت مصرف گرایی رفته و وارد کننده منابع انرژی خواهد بود.

همچنین باید با بهینه سازی مصرف انرژی و تغییر پارادایم ها و قوانین دست و پا گیر و ایجاد فضای مناسب برای فعالیت بخش خصوصی که بخشی بزرگ از تامین راه‌حل‌ها است به استانداردهای جهانی نزدیک شویم.

ارزیابی توان تولید و صادرات صنایع پایین دست نفت توسط دولت

کارشناس شرکت آترا کلان تولید کننده و صادرکننده قیر و هیدروکربن معتقد است، شرایط کنونی جنگی بوده که دولت باید تصمیمات استراتژیک بر اساس آن بگیرد.

محمد غفاری افزود: متاسفانه در شرایط کنونی بخش خصوصی فراموش شده است . با این حال شرکت های پایین دستی نفتی پیشرفت های مهمی در تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی دارند که باید این تجارب در جلسات دولتی مورد بررسی قرار گرفته و در اختیار شرکت های دیگر قرار گیرد . انتظار می رود با توجه به تعداد زیاد شرکت های خصوصی واقعی این صنعت، وزیر آینده باید ساعاتی را به بررسی مشکلات آنها سپری نماید .

غفاری در پایان گفت : نفت خام را با قیمت های نازل به شرکت‌های خارجی می فروشیم و برای دریافت ارز نیز دچار مشکل هستیم، در حالی که باید با پرهیز از خام فروشی و اعتماد به بخش خصوصی جهت تولید و صادرات فرآورده ها سرمایه گذاری نماییم .

تعریف پروژه ها با تکمیل زنجیره پتروشیمی

مدیر پروژه پالایشگاه سپاهان گفت: در صنعت پتروشیمی باید به سمت طرح‌های پایین‌دست برویم که دیدگاهها تکمیل زنجیره پتروشیمی باشد . همچنین پروژه های مرتبط با نیازهای جهانی را تعریف و تامین نماییم و الزام اشتغالزایی اولویت سرمایه گذاری نباشد.

رئیسی در ادامه افزود : باید تقاضاهای جهانی را ارزیابی کرده و بانکهای خارجی را به عنوان فایننسر در کنار بخش خصوصی نفت و گاز مشارکت دهیم .

نگاه ارباب رعیتی وزارت نفت کمرنگ شود

رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران از عدم تاسیس شرکت‌های فعالی چون شل در ایران اظهار گلایه کرده و شرکت ملی نفت ایران را نیز در جایگاه قابل قبولی ندانسته و گفت : شرکت نفت تنها محلی برای پرداخت هزینه های وزارت نفت بوده و به عنوان یک شرکت بزرگ، برند صنعت نفت ایران نیست.

حمید صالحی با اشاره به کاستی‌های زیاد در صنایع پایین دست نفت افزود: اجرای سیاستهای اشتباه باعث منزوی کردن صنایع نفتی ما شده است .

صالحی به وزیر آینده توصیه کرد: در سه حوزه نفت، گاز و پتروشیمی با کمک تشکل‌های پایین دستی و ظرفیت مناسب آنها، نگاه مالکیتی خود را به صنعت نفت تغییر داده و فرصت را در اختیار اهلیت خصوصی و توانمندی های علمی و عملی آنها بگذارد.

بخش خصوصی بازنده روزمرگی دولت

رئیس انجمن بهینه سازی مصرف انرژی در این نشست مجازی بر ضرورت توجه وزیر نفت به آینده تاکید داشته و گفت: وزیر نفت باید روند روزانه را به بخش خصوصی فعال واگذار نموده و با برنامه ریزی آینده، اهدافی را که از قبل تعیین شده است را به منصه ظهور برساند.

آرش نجفی افزود: بخش خصوصی بازنده روزمرگی وزارت نفت بوده و صادرکننده را نیز در چالش قرار خواهد داد.

وی نبود مدل‌های مالی از منابع نفتی را از جمله آسیب‌های صنعت نفت دانست و گفت: باید مدل های سرمایه گذاری و تکنیک های فروش نفت از جمله اوراق نفتی را با استفاده از مدل های نوین کشورهای پیشرفته طی طریق خود قرار دهیم و با این تدبیرها بخش خصوصی نیز وارد عرصه شده و تیم ورک صنعت نفت ما تولید کننده و صادر کننده موفقی خواهد داشت.

نجفی در پایان گفت: اگر نقشه راه و سند چشم انداز پنج ساله داشته باشیم، همه ارکان اقتصادی جامعه در یک یونیفرم قرار خواهند گرفت و نقش آفرینی خواهند کرد.

اهمیت توجه به دیپلماسی انرژی

کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس نیز با یادآوری ضرر ۸۰ میلیون دلاری تعطیلی سواپ در دولت دهم گفت : وزیر آینده نباید در اتفاقات مشابه، تفکر آزمون و خطایی داشته و از بروز خسارات ناشی از سیاست گذاری های غلط جلوگیری نماید.

فریدون اسعدی روغن‌های تصفیه دو را از جمله مهمترین ارزش افزوده صنایع پایین دستی نفت برشمرد و گفت: تصفیه چهارلیتر روغن کارکرده، استحصال سه لیتر روغن را در پی دارد که بزرگترین ظرفیت بوده و در بهبود محیط زیست هم نقش موثری دارد.

اسعدی نیاز به سرمایه‌گذاری در منابع نفتی را یادآور شده و گفت : یکی از این سرمایه گذاری ها، عرضه سهام شرکت ملی نفت است که ظرفیت بسیار خوبی ایجاد خواهد کرد.

هم اندیشی تشکل ها با وزیر آینده نفت

احمد صرامی عضو کمیسیون بازرگان اتحادیه اوپکس نسبت به ضرورت توجه به نخبه گرایی و استفاده از ظرفیت های دانشگاهی تاکید کرده و گفت: باید تشکل‌های حوزه نفت و فرآورده ها صدای واحده خود را به وزارت نفت و شخص وزیر رسانده و مباحثی چون هزینه‌های تحریم و عدم سرمایه‌گذاری اصولی در حوزه نفت را که باعث مخاطره شده است را با هم‌اندیشی مورد بررسی قرار دهند.