فلات زدگی شغلی در محیط کار

مرتضی ایراندوست

یکی از عواملی که در چرخه مسیر پیشرفت شغلی (کارراهه) به عنوان عاملی اثرگذار بر پیامدهای سازمانی، شناسایی شده است، پدیده فلات زدگی شغلی است. فلات شغلی، نقطه ای در مسیر شغلی فرد است که احتمال حرکت در سلسله مراتب سازمان در آینده برای وی بسیار کم است.

به عبارتی  امکان حرکت عمودی رو به بالا جهت ارتقا، اندک باشد. مفهوم فلات شغلی مفهومی نسبتاً قدیمی است که توسط اسلوکام و سایر محققین حوزه رفتارسازمانی مورد مطالعه قرار گرفت.

اما به طور دقیق می توان گفت نخستین بار در سال ۱۹۷۷ در ادبیات رفتار سازمانی ظاهر شد و عمدتاً به ناکامی شاغل در ارتقا عمودی در سلسله مراتب سازمانی اشاره داشت، اما به مرور زمان به مشکلات ارتقا و جابه جایی افقی در کارراهه سازمانی نیز تسری پیدا کرد.

به اعتقاد محققین فلات زدگی، احساس ناامیدی و ناکامی روانی است که کارکنان پس ازتوقف موقت یا دائم در مسیر پیشرفت شغلی و حرفه ای خود آن را تجربه می کنند. فلات زدگی شغلی زمانی رخ میدهد که فرد احساس کند که در مسیر شغلی خود با مشکل مواجه است و نمیتواند در سلسله مراتب سازمانی ارتقا یابد یا ارتقا او به کندی انجام میشود.

پدیده فلات زدگی شغلی یکی از عواملی است که در مسیر شغلی به عنوان عاملی اثرگذار بر پیامدهای سازمانی شناسایی شده است.مطالعات نشان داده است که در بسیاری موارد کارکنان فلات زده ،سازگاری سازمانی کم، قصد ترک شغل بالا،عدم رضایت شغلی، تعهد کمتر و درگیری شغلی محدودی دارند.

به همین دلیل است که فلات زدگی شغلی یک نگرانی روبه رشد محسوب میشود و عواقب منفی کاهش رضایت شغلی و تمایل به ترک سازمان را در پی دارد.

همانگونه که اشاره شد فلات زدگی مرحله ای در مسیر شغلی را توصیف میکند که در ان شخص احتمال دریافت ارتقا رسمی یا کمبود در چالش های شغلی در نقش خود را درک میکند.با این تعریف فلات زدگی شغلی الزاما میتواند منفی نباشد و میتوان ان را مرحله ای دانست که هر شخصی ممکن است در مسیر شغلی خود به ان برسد ولی تاثیر ان بر افراد مختلف متفاوت است.

فلات زدگی شغلی به طور منظم و در فواصل قابل پیش بینی اتفاق می افتد و در نقاط بحرانی بیشتر خود را نشان میدهد با این وجود در بیشتر موارد به عنوان یک رویداد منفی در شغل در نظر گرفته میشود.

فلات زدگی شغلی مفهوم چندان جدیدی نیست، اما موضوعی است که همه سازمانها به درجات مختلف آن را تجربه می کنند بسیاری ازپژوهشگران مشاغل سازمانی که در حوزه کارراهه تحقیق می‌کنند بر این عقیده اند که فلات زدگی شغلی به یک موضوع انتقادی سازمانی و مدیریتی تبدیل شده که نیاز به مدیریت صحیح دارد تا از نارضایتی کارمندان جلوگیری کند به خاطر تغییرات در محیط تجاری، ساختاربندی مجدد،کوچک سازی (خصوص سازی) و استخدامی، فلات زدگی شغلی احتمالاً به یکی ازموضوعات شغلی مهم دهه بعد تبدیل خواهد شد.

باردویک از محققین این حوزه از سه نوع فلات زدگی شغلی،ساختاری،محتوایی و زندگی نام می‌برد. به اعتقاد وی، فلات ساختاری زمانی است که افراد به بالاترین سطح سازمانی که در توان دارند می رسند.

فلات ساختاری، ناشی از محدودیت های موجود در سلسله مراتب ساختار سازمانی است، زیرا هر چه فرد به رده های بالاتر در سازمان می رود پست های محدودتری وجود دارد و یا فرد همه مهارت ها و توانایی های لازم برای رفتن به رده بعدی را ندارد؛ در برخی موارد نیز اصلاًپست بالاتری وجود ندارد.

نوع دیگر فلات زدگی، فلات محتوایی است که وقتی فرد به شغل، کاملاً تسلط پیدا می کند و دیگر امکان یادگیری بیشتر ندارد، رخ می دهد. با این که افراد حرفه ای بیشتر در معرض این پدیده قرار دارند، وی هشدار می دهد اگر مسائل و مسئولیت‌هایش تکرار شود هر کس ممکن است چنین پدیده ای را تجربه کند.

کارکنانی که دچار فلات زدگی محتوایی می شوند همچنان شایسته و راضی باقی می مانند، برخی نیز با این موقعیت کنار می آیند به این صورت که در برابر تغییرات مقاومت می کنند، تا حس امنیت را درخود حفظ کنند زیرا تصور می کنند تغییر، شکست به دنبال دارد.

نوع سوم فلات زدگی، فلات زدگی در زندگی است فلات زدگی در زندگی شامل این احساس است که در هیچ یک از زمینه های زندگی رضایتی حاصل میشود فلات زدگی در زندگی شامل احساس اجبار برای انجام کارهایی است که فرد درگذشته برای انجام آنها تعهدی داده است و اکنون دیگر احساس تعلقی به آن ها ندارد. به عبارت دیگر،فلات زندگی، یک احساس فردی را توصیف میکند، به گونه ای که افراد در نقش خارج از کار خود گیرافتاده باشند.

این عوامل به زندگی و حیات فرد باز میگردد، زمانی که فرد دچار روزمرگی شود و هیچ-گونه علاقه و لذتی در زندگی شخصی احساس نکند.

برای مقابله با فلات‌زدگی شغلی جه باید کرد؟

اگر مدیر یک سازمان یا یک شرکت هستید، حتما با کارمندان خود تعامل داشته باشید. شما به عنوان یک مدیر باید از احوالات کارمندان خود، تاحدودی آگاه باشید.

تنها در چنین شرایطی‌ست که می‌توانید از وقوع فلات‌زدگی شغلی جلوگیری کنید. به علاوه راهکارهای زیر به شما کمک خواهند کرد که کارکنان خود را برای نتایج عالی سازمان پرورش داده و آنها را حفظ کنید:

۱-کارکنان خود را تشویق کنید تا ایده‌های خود را مطرح کنند. ایده‌هایی که در راستای اهداف کاری شما باشند، نه‌تنها می‌توانند برای شرکت سودآور باشند، بلکه راه بسیار خوبی برای حفظ روحیه‌ی کارکنان‌تان هم هستند.

۲- حواس‌تان به رقابتی بودن فضای کاری‌تان باشد. اگر کارکنان و تیم کاری شما با هم هماهنگ و یا دوست باشند، باز هم لازم است برای به‌دست آوردن جایگاه بهتر تلاش کنند. رقابت در محیط کاری می‌تواند سطح انگیزه‌ی کارکنان شما را بالا نگاه دارد.

۳- هر چقدر که تیم شما حرفه‌ای باشد، باز هم لازم است برای ارتقا و به دست آوردن مهارت‌های بیشتر تلاش کند. سازمان شما باید افراد را به چالش بکشد تا آنها هم از نهایت تلاش‌های خود استفاده کنند.

۴- هرگز تقدیر کردن را دست کم نگیرید. اگر فکر می‌کنید که یکی از کارمندان شما لایق تقدیر است، حتما از او بابت حسن انجام کارش تشکر کرده و پاداشی درخور تلاش‌هایش به او بدهید.