قصه ۴۰ ساله مرغ لاین

لیلا ابوالفتحی

قصه ۴۰ ساله تولید مرغ لاین قصه پرغصه تولید و مصرف است که هنوز زخم آن بر پیکر این صنعت وجود دارد و اگر التیام نیابد عواقب آن گریبان کل کشور را می‌گیرد.

در کشور ما مرغ یکی از اقلام تأمین‌کننده پروتئین در سبد کالای خانوارها است. آمارها نشان می‌دهد که در کشور ما استفاده از مرغ بیش از نرم جهانی است بر این اساس  هر ایرانی سالانه ۳۲کیلو مرغ مصرف می‌کند که بر این اساس ضرورت دارد تا هرساله حدود ۲ میلیون تن مرغ وارد بازار کشور شود که بر اساس جمعیت کشور ۲ برابر میانگین جهانی است و تولیدکنندگان باید سالانه حدود یک میلیارد قطعه مرغ تحویل کشتارگاه دهند. بنابراین باید بگوییم مرغ یک کالای استراتژیک است.

اهمیت مرغ لاین در فرآیند تولید

خط لاین مجموعه‌ای از ژنتیک خالص است که تمام اطلاعات و ویژگی‌هایی که یک مرغ باید داشته باشد تا بهترین عملکرد اقتصادی را داشته باشد در خود جای داده است. این ویژگی‌های ژنتیکی در فرایند تولید کمک می‌کنند تا مرغ با ضریب تبدیل بالا و نیز کاهش پرتی بیشترین عملکرد را داشته باشد. این تکنولوژی دست تعدادی از کشورهاست که آن را به سادگی در اختیار دیگران نمی‌گذارد. موضوع لاین در دنیا بسیار حساس است. دارندگان این دانش در حقیقت یک حاشیه امنی را برای تولید طیور و در حقیقت امنیت غذایی کشورشان، ‌ایجاد می‌کنند.

ورود به مسئله مرغ لاین باعث افزایش بهره‌وری و اقتصادی شدن تولید می‌شود. کشورهایی که این دانش را دارند می‌توانند روز به روز آن را اصلاح و مطابق با شرایط محیطی کشورشان به روز کنند.

مرغ لاین فوق‌العاده‌ترین و پیشرفته‌ترین تکنولوژی در صنعت طیور است که همه مرغ‌های اجداد، ‌مادر و گوشتی و تخم‌گذار از آن مشتق می‌شود و تمام صفات و خصوصیات ذاتی مرغ در طی فرایند تولید از جمله میزان بازدهی، از مرغ لاین می‌آید.

وضع موجود مرغ لاین

در سال ۱۳۶۲ طرح ملی احداث مجتمع پرورش و اصلاح نژاد مرغ لاین (آرین) تدوین و مورد تصویب قرار گرفت و مقرر شد ۱۱۳۵ هکتار از اراضی جنگلی در شمال کشور ( منطقه بابلکنار) برای اجرای این طرح تخصیص یابد. عملیات عمرانی این طرح بزرگ بیش از هفت سال به طول انجامید و فعالیت‌های این مجتمع از سال ۶۹ با ورود گله اجداد نژاد «هایبرو» از کشور هلند، به صورت آزمایشی آغاز شد.

هم زمان آغاز به کار این مجتمع، تعدادی از کارشناسان ایرانی از سوی هلندی‌ها آموزش‌های لازم را دریافت کرده و پس از بازگشت در سال ۱۳۷۱ اولین گله لاین کشور از هلند وارد ایران شد.

در اواخر دهه ۷۰ شمسی، ۸۵ درصد از جوجه اجداد مورد نیاز کشور از طریق مجتمع مرغ لاین ایران تأمین می‌شد که متأسفانه در دهه ۸۰ شمسی به علت برخی سوء‌مدیریت‌ها سهم مرغ لاین آرین از ۸۵ درصد به کمتر از ۲درصد رسید.

نکته قابل توجه اینکه در سال ۱۳۹۸ و با افزایش تحریم‌ها، هرچند اعلان شد ایران در حوزه غذایی تحریم نیست لیکن کشورهای دارای تکنولوژی مرغ لاین به دلایل واهی از ارائه مرغ اجداد و مادر به کشور امتناع می‌کردند که یکی از دلایل کمبود گوشت مرغ در سال ۹۹ به همین دلیل به وجود امد.

جالب آنکه پس از ورود مقام معظم رهبری به موضوع و صدور دستور مبنی بر خودکفایی و البته اقدامات مهندسان کشورمان در احیای مرغ لاین نهایتاً موجب شد تا اینبار کشورهای غربی به منظور بازگشت نیافتن مرغ لاین ایرانی (مرغ آرین) به چرخه تولید بسته‌های پیشنهادی مبنی بر تهیه مرغ اجداد از طریق کشورهای عراق (بخش کردستان)، ترکیه و عربستان را مطرح کنند.

این یعنی در حالی است که کشور ما باید تأمین‌کننده مرغ اجداد و مادر در منطقه باشد و با پیشنهاد ارائه شده و کنار رفتن مرغ آرین، ایران به کشوری وابسته به کشورهای منطقه تبدیل خواهد شد  و بدتر آنکه این وابستگی در خصوص یکی از اساسی‌ترین محصولات غذایی کشور خواهد بود.

اکنون هرچند اقدامات خوبی برای احیای این صنعت در کشور به مرحله اجرا گذاشته شده است اما نکته اساسی این است که با توجه به حساسیت موضوع اقدامات باید به صورت گسترده‌تر و البته با سرعت بسیار بالاتری به مرحله اجرا گذاشته شود.

معضلات موجود بازار رقابت

بدیهی است، این تولید ملی نیز که چند صباحی است تلاش می‌کند کشور را از زیر فشارهای فعلی و البته آتی رهانی بخشد، برای مقابله با رقیبان خارجی قدرت لازم را به دست نیاورده است و در بعضی از حوزه‌ها همچنان نیاز به حمایت‌های دولتی دارد. این در حالی است که اقدامات سرکوب‌کننده این صنعت به راحتی مورد حمایت قرار می‌گیرند. به عنوان نمونه بخشی از تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه از پذیرش مرغ آرین امتناع کرده تا ضمن فشار به مجموعه مرغ لاین ایرانی، بازار مرغ را در سال ۱۴۰۱ دچار مشکل کرده و با ایجاد تلاطم ناشی از کمبود گوشت مرغ در این بازار القا کنند که آرین قابلیت سرمایه‌گذاری را نداشته و نهایتا موجبات واردات این کالا را جایگزین تولید داخلی کنند.

سلامت تغذیه

ایجاد فرهنگ استفاده از مرغ درشت (چاق) معضلی است که از یک سو سلامت جامعه را تهدید می‌کند و از سوی دیگر امکان رقابت را برای سویه ایرانی مرغ لاین دشوار می‌سازد. در این باره باید گفت جوجه در طول عمر ۳۵ روزه خود وزنی معادل ۱.۶۰۰ گرم تا ۱.۹۰۰ گرم را کسب می‌کند که سویه مرغ آرین نیز این توانایی را دارد تا حد نصاب وزنی یاد شده را در طول ۳۵ روز به دست آورد لیکن مصرف‌کنندگان داخلی معمولاً راغب به استفاده از مرغ‌های با وزن بالاتر از ۲ کیلوگرم را دارند که این دو ایراد اساسی دارد:

بعد از ۳۵ روز آنتی‌بادی‌های بدن جوجه از بین رفته و نیاز به دریافت دارو دارد که این برای سلامت مصرف‌کنندگان بسیار مضر است.

سویه مرغ آرین در رقابت بعد از ۳۵ روز بازده کمتری نسبت به سایر رقبا دارد.

کندی در اقدامات

بروکراسی و اقداماتی از این دست سبب شده است تا ارائه خدمات به مجموعه یاد شده با کندی صورت پذیرد. باید توجه داشت که موضوع مورد بحث در ارتباط با موجود زنده است لذا هرگونه تعلل در اجرای برنامه احیای مرغ آرین می‌تواند نتایج جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد.

پرداخت تسهیلات ترجیحی برای توسعه مرغ لاین ‌آرین

در مرداد سال گذشته بانک کشاورزی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: براساس هماهنگی انجام شده با معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی و مجری برنامه احیای مرغ لاین آرین، تسهیلات با نرخ ترجیحی ۶درصدی به زنجیره تولیدکنندگان مرغ لاین آرین پرداخت می‌شود.

براساس این گزارش، پیرو تاکید دولت بر ضرورت اجرای برنامه ملی احیای مرغ نژاد آرین با هدف خودکفایی در زنجیره تولید مرغ بسته حمایتی توسعه مرغ نژاد آرین در دستور کار قرار گرفته است.

این تسهیلات با معرفی مدیریت برنامه احیای مرغ بومی لاین آرین از سوی شعب بانک کشاورزی سراسر کشور پرداخت می‌شود.

در همان زمان کاظم خاوازی وزیر کشاورزی وقت بسته حمایتی احیای مرغ لاین آرین را اعلام کرد.

در این نامه آمده بود:

پیرو تحریم ظالمانه بین‌المللی و ممنوعیت صادرات نژادهای خارجی مرغ اجداد به جمهوری اسلامی ایران در سال گذشته و پیرو دستور مقام معظم رهبری برنامه ملی احیای مرغ لاین آرین با محوریت وزرات جهادکشاورزی و مشارکت دستگاه‌ها و سازمان های مختلف تدوین مصوب و اجرا شده است.

خوشبختانه با تصمیمات، تدابیر و اقدامات انجام شده به سرعت مقدمات ورود سویه آرین به زنجیره تولید گوشت مرغ کشور بعد از پیش از دو دهه فراهم شده است.

در این ارتباط و در راستای اجرای مصوبات پنجمین جلسه کمیته ملی احیای مرغ لاین آرین و به منظور استمرار این حرکت ملی بسته ترویجی توسعه مرغ نژاد آرین در تمام زنجیره (اجداد، مادری و جوجه گوشتی ) ذیلا به منظور اجرای مطلوب ابلاغ می‌شود.

۱ – اولویت تامین و تحویل نهاده‌ها (ذرت، کنجاله و سویا) با نرخ مصوب

۲ – اولویت تهیه و تامین دارو و واکسن با نرخ مصوب

۳ – اولویت تامین تسهیلات با نرخ مناسب و استمهال وام تولیدکنندگان ذی‌ربط در مدت زمان مناسب

۴ – صدور حداکثر ظرفیت مجوز جوجه‌ریزی و کاهش فواصل آن

۵ – عدم دریافت هرگونه هزینه و تعرفه در صدور مجوز

۶ – حذف عوارض صادراتی و اولویت صدور مجوز صادرات تخم مرغ نطفه‌دار/ جوجه/ گوشت مرغ

۷ – بخشودگی ۵۰ درصد بیمه تکمیلی و اجباری سهمیه بیمه‌گذار

۸ – اولویت خرید گوشت مرغ و ذخایر استراتژیک با قیمت بالاتر

۹ – اجرای کامل دستورالعمل مرغ با وزن مناسب پس از ابلاغ

۱۰ – استفاده از ظرفیت شرکت‌های زیر مجموعه برای تامین نیازهای زنجیره تامین

در راستای حل مشکلات این مجموعه و جلوگیری از اتفاقات آتی در بازار مرغ، علی اسکندری، سرپرست اداره پیشگیری از جرائم اقتصادی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه به دیدار صداقت‌فر مجری برنامه احیای مرغ لاین رفت.

وی در بازدید از این مجموعه عنوان کرد: متاسفانه این صنعت استراتژیک وضع مناسبی ندارد و اگر حمایتی صورت نگیرد صدمات جبران‌ناپذیری به جامعه وارد می‌کند.

اسکندری پیشنهاد داد: نظر به اهمیت موضوع احیای مرغ لاین سویه آرین، لازم است تا با تشکیل کمیته مشترک این معاونت، سازمان بازرسی کل کشور، دادستانی کل کشور، صدا و سیما، وزارت کشور، وزارت جهاد کشاوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت موضوعات در اسرع وقت مورد بررسی و تصمیم‌گیری قرار گیرد. بدیهی است نبود تصمیم‌گیری قاطع و سریع می‌تواند حیات و بقا این کالای استراتژیک را دچار مخاطره کند.

سرپرست اداره پیشگیری از جرائم اقتصادی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه افزود: تعارض منافع واردکننده و تولیدکننده و در کنار آن سرباز زدن مرغداری‌ها از خرید مرغ لاین باعث شده است که رسیدن به هدف غایی این طرح محقق نشود و نتیجه مطلوبی به دست نیاید و همچنان در بازار با نبود ثبات قیمت و عرضه مواجه شویم.