قفسه‌های خالی روغن؛ جنگ ارز و انحصار
قفسه‌های فروشگاه‌ها یکی پس از دیگری از روغن خالی می‌شوند، اما مسئولان می‌گویند «کمبودی وجود ندارد!» اختلاف بر سر ارز، نوسان قیمت‌های جهانی و بازی انحصارگران، بازار روغن را به آشوب کشانده است. حالا سوال اینجاست: چرا تولیدکنندگان از عرضه خودداری می‌کنند و چرا وزارتخانه‌های مربوطه نظارتی بر توزیع ندارند؟
به گزارش عصراقتصاد، بازار روغن خوراکی این روزها با چالش روبه‌رو است؛ از نوسانات قیمت و کمبود عرضه تا شائبه‌های انحصارطلبی و سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد. در این میان، مصرف‌کنندگان، خرده‌فروشان و حتی عمده‌فروشان با مشکلاتی مانند خریدهای اجباری نقدی، فاکتورهای غیرشفاف و توزیع قطره‌چکانی مواجه هستند.
یکی از اصلی‌ترین دلایل نابسامانی‌های اخیر، تغییر ناگهانی سیاست ارزی دولت از نیمایی به توافقی است. حسین فرهادی، سخنگوی اتحادیه بنکداران مواد غذایی، در گفت‌وگویی توضیح داد: «تولیدکنندگانی که با ارز نیمایی مواد اولیه وارد کرده بودند، پس از تغییر سیاست ارزی، از توزیع کالا خودداری کردند. این موضوع به نوعی احتکار قانونی در انبارها منجر شد.»
این بلاتکلیفی در قیمت‌گذاری و تخصیص ارز، باعث شده تا بسیاری از کارخانه‌ها حتی پس از تعطیلات نوروز فعالیت خود را به‌طور کامل از سر نگیرند. فرهادی هشدار داد که ادامه این روند ممکن است به انحصاری مشابه بازار برنج بیانجامد، جایی که تنها تعداد محدودی از شرکت‌ها امکان واردات و توزیع پیدا کردند و قیمت‌ها به شدت افزایش یافت.
توزیع قطره‌چکانی و انحصار در عرضه
برخی تولیدکنندگان و واردکنندگان روغن، کالا را به‌صورت محدود و عمدتاً به فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه می‌کنند. این موضوع فشار مضاعفی بر خرده‌فروشان وارد کرده است. یک عمده‌فروش در گفت‌وگویی عنوان کرد: «برای یک محموله روغن، فاکتور رسمی ۶۱۰ میلیون تومانی صادر شده، اما فقط ۳۲۰ میلیون تومان به حساب شرکت واریز می‌شود و مابقی باید به حسابی دیگر منتقل شود. این عدم شفافیت، معاملات را دشوار کرده است.»
فرهادی نیز به این موضوع اشاره کرد و گفت:«تولیدکنندگان تنها ۳ درصد تخفیف به عمده‌فروشان می‌دهند، در حالی که خرده‌فروشان برای بقا به ۱۰ تا ۱۲ درصد سود نیاز دارند. همین امر باعث شده تا قیمت نهایی برای مصرف‌کننده بسیار بالاتر از رقم درج‌شده روی محصول باشد.»
وعده برخورد با متخلفان و بهبود عرضه
در مقابل این انتقادات، شهرام آذین، معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی، افزایش تقاضا در ایام نوروز و ماه رمضان را طبیعی دانست و اطمینان داد که مشکل عرضه به زودی حل خواهد شد. او از مردم خواست تا تخلفات را از طریق سامانه‌های ۱۲۴ و ۱۳۵ گزارش کنند.
از سوی دیگر، اکبر فتحی، دبیر ستاد هماهنگی امنیت غذایی، تأکید کرد که ذخایر استراتژیک روغن کافی است و هیچ زیرساختی از کشور خارج نشده است. او ادعای انجمن صنایع روغن نباتی مبنی بر تولید ۲.۲ میلیون تن روغن در سال گذشته را تأیید کرد.
اما تناقض میان اظهارات مسئولان و واقعیت بازار، همچنان پابرجاست. در حالی که وزارت جهاد کشاورزی از ثبات قیمت‌ها سخن می‌گوید، برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای از افزایش ۱۵ درصدی قیمت روغن نیمه‌جامد در روزهای آینده خبر داده‌اند.
افزایش قیمت جهانی و تأثیر آن بر بازار داخلی
قیمت جهانی روغن در ماه‌های اخیر ۳۰ تا ۳۵ درصد افزایش یافته، اما در ایران تنها ۱۵ درصد این افزایش اعمال شده است. این اختلاف، همراه با نوسانات نرخ ارز، تولیدکنندگان را به احتیاط واداشته است. قیمت‌های جدید روغن فله‌ای نیز نشان‌دهنده روند صعودی است:
– روغن آفتابگردان و سویا فله: کیلویی ۵۴ هزار تومان
– روغن پالم فله: کیلویی ۵۵,۵۰۰ تومان
اگرچه قیمت روغن بسته‌بندی هنوز تغییر نکرده، اما خالی شدن قفسه‌ها در بسیاری از فروشگاه‌ها، نگرانی از افزایش قیمت را تقویت کرده است.
جو روانی و ضعف نظارتی
یک فروشنده در تهران می‌گوید:«مردم نگران هستند، حتی اگر نیازی نداشته باشند، چند بطری روغن می‌خرند. این رفتار، عرضه را با مشکل مواجه کرده است.»
ضعف نظارت نهادهای مسئول نیز به این بحران دامن زده است. به نظر می‌رسد ستاد تنظیم بازار و وزارت صنعت، معدن و تجارت نتوانسته‌اند بر توزیع عادلانه و شفافیت قیمت‌ها نظارت کافی داشته باشند.
اگر دولت نتواند در کوتاه‌مدت این مشکلات را حل کند، بحران روغن می‌تواند به سایر کالاهای اساسی نیز تسری یابد و فشار بیشتری بر دوش خانوارها بگذارد.
