قیمت‌سازی تلگرامی، آتش‌بیار گرانی خودرو

زینب غضنفری

در ماه‌های اخیر پدیده‌ای تازه، اما خطرناک در بازار خودرو شکل گرفته است؛ «بازارسازی مجازی». کانال‌ها و بات‌های تلگرامی با ایجاد قیمت‌های ساختگی و تحریک جو روانی خریداران، عملا مسیر واقعی عرضه و تقاضا را منحرف کرده‌اند.

این جریان که ریشه در منافع گروهی از دلالان و دارندگان حواله دارد، با هدف افزایش مصنوعی قیمت‌ها و کسب سود نامتعارف، بازار خودرو را از حالت مصرفی خارج و به بازاری سوداگرانه بدل کرده است.

به گزارش عصر اقتصاد، بازار خودرو دیگر صرفا از تصمیم‌های کارخانه و سیاست‌های عرضه و تقاضا تأثیر نمی‌گیرد؛ بلکه زیر سایه‌ی جریان تازه‌ای از «بازارسازی مجازی» اداره می‌شود.

در این سازوکار، گروهی از واسطه‌ها با در اختیار داشتن چندین حواله خودرو، عمدا نرخ‌های غیرواقعی را در کانال‌های تلگرامی منتشر می‌کنند تا ذهن مخاطب را نسبت به افزایش قریب‌الوقوع قیمت‌ها آماده سازند.

نتیجه آن است که خریداران، از ترس گران‌تر شدن، به بازار هجوم می‌برند و موجی از تقاضای کاذب ایجاد می‌شود، موجی که خود سوخت اصلی تداوم گرانی است.

قیمت‌سازی زنجیره‌ای و هماهنگ

این قیمت‌سازی‌ها معمولا زنجیره‌ای انجام می‌شود، ابتدا در چند کانال اصلی قیمت‌های بالاتر از نرخ واقعی اعلام می‌گردد، سپس کانال‌های کوچک‌تر و برخی سایت‌های خودرویی، همان ارقام را به‌عنوان «قیمت روز بازار» بازنشر می‌کنند. به این ترتیب، یک بازارسازی هماهنگ شکل می‌گیرد که ظاهرا از چند منبع مستقل می‌آید، اما در عمل، ریشه در منافع یک شبکه محدود از دلالان دارد.

در نتیجه، تفاوت میان قیمت کارخانه و بازار عمدا افزایش می‌یابد تا واسطه‌ها از این شکاف قیمتی بیشترین سود ممکن را ببرند.

در کنار کانال‌های انسانی، استفاده از بات‌های تلگرامی خودکار به گسترش این روند کمک کرده است. این بات‌ها به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده در فواصل کوتاه، فهرست تازه‌ای از قیمت‌ها را منتشر می‌کنند تا فضای روانی «افزایش مداوم» در ذهن مخاطب شکل گیرد.

قیمت‌سازی‌ها نه‌تنها خریداران خودرو را سردرگم کرده، بلکه بر خودروسازان نیز فشار مضاعفی وارد آورده است

در ظاهر، این روند شبیه «اطلاع‌رسانی لحظه‌ای» است، اما در واقع، همان بازارسازی دیجیتال است که هدفش ایجاد باورجمعی به گرانی است، نه انتقال داده واقعی از بازار.

این رویه واقعا نیازمند ورود دستگاه‌های نظارتی است. بازار خودرو نباید دست کانال‌های تلگرامی باشد و آنها قیمت‌ها را عامدانه و با هدف کسب سود جهشی کنند. دستگاه‌های نظارتی باید دخالت کنند و حتی در زمان خرید و فروش عرف قیمت ارزیابی شود.

فشار روانی بر خودروسازان

این قیمت‌سازی‌ها نه‌تنها خریداران را سردرگم کرده، بلکه بر خودروسازان نیز فشار مضاعفی وارد آورده است.

وقتی قیمت بازار آزاد به‌صورت ساختگی بالا می‌رود، انتظار عمومی برای افزایش قیمت کارخانه نیز افزایش می‌یابد. بدین ترتیب، خودروسازان در موقعیتی قرار می‌گیرند که هرچند قیمت رسمی‌شان تغییری نکرده، اما در نگاه افکار عمومی متهم به گران‌فروشی می‌شوند.

این فشار روانی، به‌ویژه در شرایطی که شرکت‌ها برای حفظ ثبات قیمت تلاش می‌کنند، باعث تضعیف اعتماد مردم به نظام تولید و قیمت‌گذاری داخلی شده است.

یکی از عوامل مهم در تداوم این پدیده، بازنشر بی‌واسطه اطلاعات از سوی برخی رسانه‌ها و سایت‌های اقتصادی است. در حالی‌که خودروسازان قیمت‌های رسمی را به‌صورت روزانه و شفاف در سایت‌های خود اعلام می‌کنند، بسیاری از رسانه‌ها به‌جای رجوع به منبع رسمی، داده‌های تلگرامی را بازتاب می‌دهند.

این بازتاب ناخواسته، در واقع مکمل فرآیند بازارسازی است و به آن جنبه‌ی «رسمی» می‌دهد.

ویژگی خطرناک بازارسازی مجازی، سرعت تأثیر آن بر رفتار جمعی است. وقتی شایعه افزایش قیمت در چند کانال تلگرامی منتشر می‌شود، ظرف چند ساعت به موج خرید در سطح کشور تبدیل می‌شود. در چنین شرایطی، حتی خریداران واقعی نیز برای پیشگیری از افزایش بیشتر، ناچار به ورود سریع به بازار می‌شوند.

در نتیجه، قیمت‌سازی دیجیتال عملا به رفتار واقعی بازار تبدیل می‌شود و مرز میان واقعیت و شایعه از بین می‌رود.

کارشناسان اقتصادی معتقدند مقابله با این پدیده نیازمند ایجاد مرجع رسمی و متمرکز قیمت‌گذاری است تا امکان شکل‌گیری روایت‌های ساختگی از بین برود.

دستگاه‌های نظارتی باید دخالت کنند و حتی در زمان خرید و فروش خودرو، عرف قیمت ارزیابی شود

در کنار آن، برخورد حقوقی با گردانندگان کانال‌ها و بات‌هایی که به‌صورت هدفمند در قیمت‌سازی نقش دارند، از الزامات تنظیم بازار محسوب می‌شود.

همچنین پیشنهاد می‌شود سامانه‌ای ملی برای رصد و تحلیل قیمت‌ها در بازار خودرو ایجاد شود تا اطلاعات واقعی از سوی نهادهای معتبر منتشر گردد، نه از طریق فضای مجازی و کانال‌های ناشناس.

بازارسازی مجازی در تلگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی، به یکی از ابزارهای قدرتمند مافیاهای اقتصادی برای جهت‌دهی به بازار خودرو تبدیل شده است.

دلالان با ترکیب داده‌های جعلی، بات‌های هوشمند و بازنشر هماهنگ، موفق شده‌اند واقعیت بازار را تحریف و سودهای میلیونی کسب کنند.