محمد ارفع
درحالی که شهر تهران و چند کلان شهر در وضع هشدار از لحاظ آلودگی هوا قرار دارد و سازمان محیط زیست بخش بزرگی از این آلودگی را ناشی از سوخت مازوت (نفت کوره) در نیروگاهها می‌داند، وزیر نفت تاکید کرده است که چاره‌ای جز تحویل مازوت به نیروگاهها برای این وزارتخانه باقی نمانده است.
مازت، مازوت یا نفت کوره و به انگلیسی:Mazut) ) یکی از هیدروکربن‌های نفتی است که در مراحل پالایش نفت خام پس از نفتا و بنزین و نفت سفید به دست می‌آید و چون سیاه رنگ است به نام نفت سیاه نیز خوانده می‌شود. این ماده ارزان‌ترین ماده سوختنی برای کوره‌ها، حمام‌ها و تنور نانوایی‌ها و موتور‌های دیزلی و برخی نیروگاه‌هاست.
مازوت کاربرد‌های بسیاری دارد. برای گرمایش خانه و مراکز تجارتی و صنعتی به کار برده می‌شود و سوخت کامیون‌ها، کشتی‌ها و بعضی از خوردو‌هاست، اما بسیار آلوده‌کننده و گران‌تر از سوخت گاز طبیعی به‌حساب می‌آید و اغلب به عنوان سوخت پشتیبان برای اوج گیری نیروگاهها در مواردی که گاز طبیعی موجود نیست استفاده می‌شود.
آلودگی هوا در تهران و چند کلان شهر دیگر در نیمه دوم سال تقریبا به رویدادی هر ساله تبدیل شده و اگرچه در سالهای اخیر تلاش شده است تا با بهبود کیفیت سوخت، از این آلودگی کاسته شود، تردد خودرو‌های فرسوده و فعالیت نیروگاهها و صنایع آلاینده در نزدیکی شهرها، باز هم به این آلودگی دامن می‌زند. اما امسال علت این آلودگی را چیز دیگری عنوان می‌کنند: پر بودن مخازن مازوت به دلیل تحریم و کاهش صادرات آن به عنوان متهم اصلی آلودگی هوا مطرح می‌شود.
در همین باره عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست، به روزنامه همدلی گفته است: «معاون دادستان کل کشور به استان‌ها بخشنامه کرده است که شما برای سوزاندن نفت کوره در نیروگاهها و صنایع مانع نشوید. یعنی کسی که باید قانون هوای پاک را اجرا کند، از نظر امنیتی به این نتیجه رسیده است که باید این مازوت سوزانده شود.»
از سویی دیگر، زهرا نژادبهرام، عضو هیات رئیسه شورای اسلامی شهر تهران، خطاب به رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته است: «در جایگاه نمایندگی مردم تهران در شورای شهر از شما می‌خواهیم بر اساس وظایف قانونی نسبت به جلوگیری از مصرف سوخت مازوت و سوخت‌های مشابه در نیروگاهها اقدام لازم صورت گیرد.»
او با قرائت نامه‌ای خطاب به «عیسی کلانتری» رئیس سازمان محیط زیست در نشست علنی دیروز شورای شهر تهران تاکید کرد:«بر اساس قانون هوای پاک، مسئولیت در این زمینه با سازمان محیط زیست است.»؛مسئولیتی که کلانتری صیانت از آن را برعهده قوه قضائیه می‌داند.
این عضو شورای شهر تهران افزود: «با توجه به تذکر جدی وزارت بهداشت به وزارت نیرو و مصاحبه اخیر شما مبنی بر مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌ه‌های اطراف تهران به ویژه فعالیت نیروگاه‌های شهید رجایی قزوین و منتظر قائم که آثار جدی آن بر سلامت شهروندان تهرانی مورد تایید کارشناسان است، در جایگاه نمایندگی مردم از شما می‌خواهم بر اساس وظایف قانونی نسبت به جلوگیری از مصرف سوخت مازوت و سوخت های مشابه اقدام لازم را انجام دهید.»
او همچنین گفت: «هر نوع مماشات در پذیرفتن این شرایط با عنایت به جدیت حاکمیت بر سلامت شهروندان در شرایط کرونا، موید آن است که اولویت مدیران سلامت شهروندان نیست.»
نژادبهرام تاکید کرد: «شدت آلودگی هوای تهران و سهم منابع ثابت به ویژه مصرف سوخت مازوت و گازوئیل به بیش از ۶۰ درصد رسیده است.»
عضو شورای شهر تهران گفت: «در شرایطی که به واسطه کرونا مدارس، دانشگاه ها و ادارات با ۵۰ درصد ظرفیت فعالیت می‌کنند ادامه چنین شرایطی برای شهروندان تهرانی غیرقابل پذیرش است.»
البته این بار برخلاف سالهای قبل وزارت نفت پس از تایید و تکذیب‌های بسیار استفاده مازوت در نیروگاهها را پذیرفته و عنوان کرده است که چاره‌ای جز تحویل مازوت ندارد. بر اساس آنچه خبرگزاری صداوسیما گزارش کرده است، بیژن نامدار زنگنه دیروز در نشست مدیریت مصرف سوخت زمستانی کشور درباره مصرف مازوت در نیروگاهها گفت: « مصرف کنونی روزانه گاز کشور بیش از ۸۲۵ میلیون مترمکعب است و ما به هیچ‌وجه مایل نیستیم مازوت مصرف شود، اما در نقاطی مجبور به این کار هستند و چاره‌ای نداریم، گازوئیل به بالاترین حد ممکن تحویل می‌شود و امکان تحویل بیش از آن وجود ندارد، بحث صادرات گازوئیل هم مطرح نیست.»
او با یادآوری افزایش مصرف گاز خانگی اظهار کرد: «یکی از دلایل این افزایش باز کردن پنجره‌ها با این تصور است که کرونا خارج می‌شود، در صورتی که باید مردم هم دما را پایین بیاورند و هم از اتلاف انرژی خودداری کنند.»
زنگنه پس از شنیدن سخنان استانداران که به صورت تصویری در این نشست به میزبانی وزارت کشور حضور داشتند، گفت: «البته ما مشکلاتی داریم و نمی‌توانیم همه استان‌ها را ازمصرف مازوت مستثنا کنیم، درباره سیمان قرار بر این بود که زمستان مصرف مازوت داشته باشند و امروز در هیئت دولت مصوب می‌کنیم قیمت نفت‌کوره معادل گاز مصرفی آنها باشد.»
وزیر نفت با بیان اینکه نگرانی بابت نفتکش‌های جاده‌پیما حل‌شده است و وزارت نفت تلاش کرده است مشکلی در حمل بار به نیروگاهها مشکلی به وجود نیاید، تصریح کرد:« اگر مصرف برق کم شود، مصرف مازوت هم کاهش می‌یابد، همه تجربه‌ها در صرفه‌جویی مصرف گاز با اولویت برق هم اجرا شود.»
این سخنان زنگنه در حالی است که مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق حرارتی هر گونه سوزاندن مازوت در نیروگاه‌های تهران را تکذیب و مدعی است که مخازن این ماده سوختی در نیروگاهها پلمپ است.
محسن طرزطلب در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایرنا افزود: «دادستانی پیش از این مخزن سوخت مازوت نیروگاه بعثت و منتظرقائم را پلمب کرده بود، بنابراین چنانچه این دو نیروگاه بخواهند از مازوت استفاده کنند، امکانپذیر نیست.»
وی توضیح داد: «کسانی که ادعا می‌کنند نیروگاه‌های تهران همچنان از سوخت مازوت استفاده می‌کنند، اطلاع دقیقی از نوع سوخت نیروگاه‌های استان ندارند و نمی‌دانند در نیروگاه های تهران فقط گاز طبیعی مصرف می شود».
طرزطلب خاطرنشان کرد: «شهر تهران دارای سه نیروگاه است که سوخت آنها گازی است و نیروگاه‌های موجود در استان البرز و قم هم که برق تهران را تامین می کنند، از جمله نیروگاه‌های سیکل ترکیبی به شمار می‌آیند که آلودگی ندارند.»
مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق حرارتی ایران گفت: «استفاده از سوخت مازوت فقط در مواردی، آن هم در تعداد محدودی از نیروگاهها انجام می‌گیرد که امکان تامین گاز برای سوخت نیروگاه به دلیل افزایش مصرف در بخش خانگی و تجاری فراهم نشود.»
وی تصریح کرد: «اکنون ۱۲۹ نیروگاه در کشور فعالیت دارند که ممکن است در مواقع اضطراری در پنج یا ۶ نیروگاه از سوخت مازوت استفاده شود.»
طرزطلب در باره روند تامین گاز برای نیروگاه ها افزود: «وزارت نفت و شرکت ملی گاز همه تلاش خود را برای تامین گاز مورد نیاز بکار بسته‌اند.»
البته مهدی اسماعیلی، سخنگوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفته است که به دلیل مصرف بالای گاز در کشور و امکان نداشتن برای تامین گاز کافی نیروگاهها، بنا به دستور مراجع ذیصلاح از فرآورده های مایع نظیر گازوئیل و مازوت به عنوان سوخت جایگزین استفاده می شود.
وی افزود: «این امر به دلیل جلوگیری از خاموشی احتمالی نیروگاه های برق کشور انجام می‌شود و هیچ ارتباطی به پر بودن انبارهای ذخیره نفت کوره (مازوت) ندارد؛ همانطور که در فصل تابستان که مصرف گاز به ویژه در بخش خانگی کمتر است، کل سوخت مورد نیاز نیروگاهها را گاز تشکیل می دهد.»
با وجود همه این اظهارنظرهای مقامات رسمی شرکت پخش فراورده‌های نفتی با صدور جوابییه‌ای اعلام کرد: «به اطلاع هموطنان عزیز بویژه ساکنین تهران می رساند روزانه بیش از ۲۴۰ میلیون لیتر انواع فرآورده های نفتی توزیعی درسراسر کشور با استاندارهای دقیق و تحت نظارت سازمانهای ذیصلاح و آزمایشگاه‌های مرجع در پالایشگاه های داخلی تولید و توسط شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی توزیع می‌شود و با اجرای برنامه‌هایی که طی سالهای گذشته برای کاهش آلودگی هوا بویژه در شهر تهران صورت گرفته هرساله شاهد ارتقاء استاندارد فرآورده های توزیعی از جمله گازوئیل در کشور هستیم.
شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران نیز در راستای کنترل کیفیت آن استاندارهای سختگیرانه ای در این مورد اعمال وکنترل می‌نماید و هم اکنون با تولید گازوئیل یورو ۴ و یور ۵ در پالایشگاه‌های کشور گازوئیل توزیع شده در سطح تهران و کلانشهرها دارای سطح استاندارد یورو ۴ و با گوگرد زیر ۵۰ جزء در میلیون است.
همچنین تاکید می‌شود سوخت توزیعی در شهر تهران از نوع نفت کوره یا همان مازوت نبوده و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران آمادگی کامل دارد تا با حضور نمایندگان سازمان ملی استاندارد و سازمان محیط زیست، سوخت توزیعی در سطح شهر تهران را مطابق با روش‌های استاندارد نمونه گیری و مورد آزمایش قرار دهد.
شایان ذکر است به منظور تعیین علت آلودگی هوای شهر تهران لازم است سایر عوامل آلاینده محیطی از جمله کیفیت احتراق خودروها و موتورسیکلت‌ها، وسایل گرمایشی منازل، میزان تردد خودروها و غیره نیز مورد توجه قرار گیرد. »
