فرشاد پرویزیان
شهرت ماریو جیان لویجی پوزو نویسنده ایتالیایی آمریکایی و برنده دوباره جایزه اسکار در سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۴ به علت رمان‌های مافیایی وی و علی‌الخصوص رمان پدر خوانده پرفروش‌ترین رمان سال ۱۹۶۹ است که فرانسیس فورد کاپولا فیلمی به همین نام در سال ۱۹۷۲ ساخت. این نخستین قسمت از سه‌گانه پدرخوانده است.
داستان این فیلم از ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۵ اتفاق می‌افتد و به شرح حال خانواده کورلئونه تحت پدرسالار ویتو کورلئونه می‌پردازد. شخصیت مایکل در جایی از قسمت سوم پدرخوانده می‌گوید: دوستی و پول، مثل آب و روغن است؛ یعنی مافیا نمی‌‌تواند دوستی و پول را با یکدیگر حل کند.
برای نظام مافیایی محلول هم‌زمان پول و دوستی وجود ندارد.
برای مافیا، پول و دوستی مخلوط بی مسمایی است که با ترک دوستی به هر بهانه‌ای و هر جرم و جنایت احتمالی، باید پول را بدست آورد. کشتار بی‌رحمانه مافیایی را در این شاهکار سینمای کلاسیک دیده‌اید.
اما مافیا در عین بی‌قانونی، دارای قوانین بسیار مستحکم خود است.
فعلا سه گانه پدرخوانده را به کناری بگذارید و به این تیترهای رسانه‌ای کشور در ایام گذشته توجه کنید:
· مافیای اقتصادی، شریک دزد و رفیق قافله دولت‌ها
· تاریخ معاصر ایران؛ نقش مافیای سیاسی – اقتصادی
· چرا مافیای اقتصادی وزیر را تهدید کردند؟
· دولت در مبارزه با مافیای اقتصادی شجاعت داشته باشد
· ممکن است مافیای اقتصادی یک مجلس فرعی تشکیل داده و ناخواسته نمایندگان مجلس را نیز کنترل کنند
· تحریم ها مافیای اقتصادی را گسترش داده است
· تورم مافیایی در ایران
· نماینده مجلس: مافیای بزرگی بر اقتصاد کشور چمبره زده و اولین قربانی این مافیا، کارگران هستند
· پدر خوانده‌های مافیای اقتصاد
· مافیای اقتصادی باعث عدم رشد تجارت میان ایران وافغانستان
· مافیای اقتصادی باید از مملکت ریشه‌کن شود
· اتاق بازرگانی درگیر مافیای قدرت
· وقتی تجار به مافیای قاچاق پناه می‌برند
· مافیا اجازه نمی‌دهند قیمت گوشت کاهشی شود
· طبیعی است که مافیای اقتصادی بر اجرای پتروشیمی میانکاله اصرار کند
· میراث طبیعی ایران بهشت مافیای اقتصادی
· سریال طمع مافیای اقتصادی به دخانیات گیلان رسید
· فمنیسم، ابزار مافیای اقتصادی
· مافیای اقتصادی در کمبود سموم کشاورزی نقش دارند
· ردپای مافیای اقتصادی در افزایش قیمت تخم مرغ
· مافیای اقتصادی فیلترشکن‌ها
به روشنی در این تیترها همه مشکلات به گروهی ناشناخته به نام مافیا نسبت داده میشود. اما مگر میشود چنین باندی در کشور اختیار همه چیز را در دست داشته باشد و قابل شناسایی نباشد حتی وزیر و وکیل را تهدید کند و نتوان با آن مقابله کرد؟ پرسش دیگر این است که آیا براستی مافیای اقتصادی داریم یا اقتصاد مافیایی حاکم است؟
شاید پاسخ دیگری هم بتوان متصور شد که اتفاقا بسیار ساده است و نیازمند کشف روابط پیچیده مافیایی نیست. پاسخ در اقتصاد دانش بنیان است. به همین سادگی. بله دانش اقتصاد را جدی بگیرید. اقتصاد و قیمت‌ها با دستور شما کنترل نمی‌شوند.
نگویید قفسه‌ها پر و فقط گران است. مفهوم کمیابی را از دانشجوی سال یک اقتصاد بپرسید، به شما می‌گوید منابع گرانند چون کمیابند. وقتی کالای موجود در قفسه گران است، یعنی کمبود وجود دارد. کمبود فقط به معنای کمیابی فیزیکی نیست بلکه به معنای هزینه بری ساختار تامین کالا است.
می‌پرسید این استدلال چه ربطی به مقوله دانش بنیان دارد؟ دقیقا موضوع مرتبط با درک پارادایم اجرایی در اقتصاد و درک دانش اقتصادی است. این پاردایم بسیار ساده است. نظام بازار از شما دستور نمی‌پذیرد بلکه بر اساس رفتار و سیاست‌های شما سعی در بهینه سازی منافع خود دارد. همان‌گونه که امضاهای طلایی حافظ اقتدار مدیریتی برخی است.
غیر اخلاقی رفتار می‌کنند؟ شما با روش‌علمی، اجازه بازی غیر اخلاقی ندهید. قیمت دستوری و سهمیه بندی قیمتی عامل اصلی شکل گیری رانت و فساد و روابط مافیایی است. به عبارتی اگر فکر می‌کنید دستور یک شبه شما برای بازگشت به قیمت های قبلی کارساز است پس احتمالا:
۱-یا همه مافیا را می‌شناسید اما دستگیرشان نمی‌کنید، ۲- یا افزایش قیمت‌های قبلی نیز مرتبط با دستورات عالیه بوده است، ۳- به احتمال قریب به یقین سازوکار اقتصاد را نمی‌شناسید و دستورات مردم‌پسندانه می‌دهید.
نمی‌دانم کدام یک از گزینه‌های فوق صحت دارد، اما می‌دانم ما ایرانی‌ها استعداد عجیبی در به سخره کشیدن مفاهیم جدی و بی‌اعتبارکردن مفاهیم داریم. نمونه بارز آن بازی مافیا توسط سلبریتی‌ها در شبکه تلویزیونی خانگی و تفریح شبانه خانواده‌ها به عنوان مافیا بازی است. حال که به مافیا بازی علاقه داریم اجازه دهیم رسانه‌هایمان نیز در تیترهایشان با استفاده از عنصر تعلیق و احاله کلید مشکلات به پشت پرده، مافیا بازی کنند.
دکترای اقتصاد و عضو هیات رئیسه انجمن اقتصاددانان
