ماهی های حرام در اوج!

یاسمین بلوردی

در حالی که ایران از دیرباز کشوری با سابقه رونق در بخش دام و طیور شناخته می شود و در گذشته غالبا در حوزه دامداری و پرورش طیور کار می شده است، اما طی سال های اخیر در بخش پرورش آبزیان نیز شاهد تحولات و رشد چشمگیری بوده است.

«علی اکبر خدایی دبیر اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران» در این خصوص به خبرنگار عصر اقتصاد می گوید: خوشبختانه حوزه صادرات این بخش رو به رشد است و در حال حاضر به حدود ۶۲ کشور جهان صادرات داریم و از آن طرف از ۱۴ الی ۱۵ کشور نیز واردات انجام می دهیم که عمدتا شامل ماهی تن است و تا حدودی هم ماهی های تجاری مثل سالمون واردات داریم.

صادرات ۱۴۰ هزار تنی انواع ماهی در هشت ماهه سال ۱۴۰۳

خدایی در خصوص آمارهای صادراتی امسال نیز گفت: صرف نظر از خوراک ماهیان و آبزیان، در هشت ماهه سال ۱۴۰۲ در بحث صادرات حدود ۸۷ هزار تن انواع ماهی از جمله خاویار، کنسرو، ماهیان زینتی، قزل آلا، میگو، ماهیان دریایی و … صادر شده است و در مدت مشابه سال جاری نیز حدود ۱۴۰ هزار تن صادرات انواع ماهی از ایران رقم خورده است.

وی تاکید کرد: غالبا رشد صادراتی که صورت گرفته در بخش ماهیان دریایی (ماهیان حرام گوشت جنوب) بوده به نحوی که در این هشت ماهه از ۴۶ هزار تن به ۹۷ هزار تن رسیده ایم و بیانگر این است که در این حوزه بیش از ۱۰۰ درصد رشد داشته ایم. ضمن اینکه در مورد میگو نیز از ۱۹ هزار تن در هشت ماهه سال قبل به ۱۷ هزار تن رسیده ایم و کاهشی حدود ۱۰ درصدی رقم خورده است.

رشد صادراتی که صورت گرفته در بخش ماهیان دریایی (ماهیان حرام گوشت جنوب) بوده به نحوی که در این هشت ماهه از ۴۶ هزار تن به ۹۷ هزار تن رسیده ایم و بیانگر این است که در این حوزه بیش از ۱۰۰ درصد رشد داشته ایم

خدایی تاکید کرد: با این وجود در بحث تولید ماهی قزل آلا از ۹ هزار و ۵۰۰ تن به ۸ هزار و ۳۰۰ تن کاهش یافته است و عمدتا به دلیل مشکلات اقلیمی و کمبود آب بوده است که تولید کاهش یافته و به تبع صادرات هم کاهش داشته است.

رشد ۷۰ درصدی ارزش صادرات آبزیان ایران نسبت به ۸ماهه سال قبل

دبیر اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران خاطر نشان کرد: از منظر ارزش دلاری نیز در هشت ماهه امسال ارزش صادرات آبزیان کشور ۳۰۳ میلیون دلار بوده است در حالی که در مدت مشابه سال قبل ۱۹۵ میلیون دلار بوده است و به این ترتیب از نظر ارزش صادراتی امسال در مقایسه با سال قبل رشدی حدود ۷۰ درصد رقم خورده است.

خدایی همچنین در مورد میزان و ارزش وارداتی این حوزه نیز گفت: در هشت ماهه سال ۱۴۰۲ میزان ۱۲هزار تن واردات صورت گرفته و امسال به ۳۳ هزار تن رسیده است. در واقع در حوزه واردات هشت ماهه امسال رشدی ۱۷۰درصدی به ثبت رسیده است که غالبا این موارد مربوط به تن ماهیان بوده است.

تاثیر مثبت افزایش واردات تن ماهیان بر ثبات قیمت کنسرو تن ماهی

وی خاطرنشان کرد: نکته قابل تامل اینکه اثر افزایش واردات تن ماهیان در بخش کنسرو ماهی مشهود است به طوری که برخلاف بقیه محصولات قیمت کنسرو ماهی نه تنها افزایش نیافته بلکه یا روندی کاهشی داشته و یا ثابت مانده است.

خدایی افزود: به عبارت دیگر از ۳۳ هزار تن حدود ۳۲ هزار تن مربوط به تن‌ماهیان بوده و مابقی نیز مربوط به انواع ماهیان همچون تیلاپیا و سالمون، بوده است. با این وجود ما به دنبال افزایش واردات ماهیان تجاری هستیم که روی قیمت بالای ماهی در کشور تاثیر بگذارد و برای مصرف کنندگان با قیمت مناسب قابل دسترسی باشد.

وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر در بحث ارزش واردات نیز گفت حدود ۸۲ میلیون دلار بوده و یک تراز تجاری مثبت هم به ثبت رسیده است.

روند تجارت جهانی محصولات آبزی

گفتنی است تجارت محصولات آبزی به طور قابل توجهی در دهه های اخیر گسترش یافته است. به طوری که طبق گزارشات جهانی، در سطح جهانی، تجارت محصولات آبزی بیش از ۹.۱ درصد از کل تجارت کشاورزی (به استثنای محصولات جنگلی) و حدود ۱ درصد از کل تجارت کالا را از نظر ارزش در سال ۲۰۲۲ تشکیل می داد.

به گفته کارشناسان افزایش تولید آبزیان انگیزه توسعه تجارت را فراهم می کند، اما این گسترش با بهبود ذخیره سازی، حفظ، حمل و نقل و تدارکات همراه با قیمت های رقابتی و سیاست های آزادسازی امکان پذیر می شود. در واقع، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، و بهبود فناوری، لجستیک و ذخیره‌سازی، فرآوری محصولات آبزی را در مکان‌هایی دور از محل تولیدشان تسهیل کرده است.

به طور مشابه، تجارت محصولات آبزی تازه منجر به رقابت از سوی تولیدکنندگانی شده است که هزاران مایل دورتر از بازارهای مرغوب تازه تولید شده اند که به طور سنتی فقط توسط ماهیگیران و کشاورزان محلی ارائه می شود. چنین روندهایی منجر به ظهور زنجیره های تامین پیچیده ای شده است که در آن محصولات آبزی اغلب قبل از مصرف نهایی از چندین مرز ملی عبور می کنند.

تعداد فزاینده‌ای از بازارها از منطقه‌ای به جهانی تبدیل شده‌اند و تولیدکنندگان بیشتری از فرصت‌های بازار جدید استفاده می‌کنند. این تحولات در مشارکت جغرافیایی گسترده در تجارت آشکارتر است. به نحوی که در سال ۲۰۲۲، بیش از ۲۰۰ کشور و منطقه در طول سال به تجارت آبزیان مشغول بودند در حالی که این رقم در اواسط دهه ۱۹۷۰ حدود ۱۵۰ کشور و منطقه بوده است.

تا سال ۲۰۳۲ تولید آبزیان به ۲۰۵ میلیون تن می رسد

از سوی دیگر بر اساس چشم اندازی که در پروژه های شیلات و آبزی پروری سازمان فائو (SOFIA) در نظر گرفته شده است انتظار می رود تولید آبزیان تا سال ۲۰۳۲ با ۱۰ درصد افزایش به ۲۰۵ میلیون تن برسد که در این میان توسعه آبزی پروری و احیای صید باعث این افزایش خواهد شد.

فائو همچنین در این چشم انداز خود پیش بینی می کند که مصرف ظاهری ۱۲ درصد افزایش می یابد تا به طور متوسط ۲۱.۳ کیلوگرم سرانه در سال ۲۰۳۲ تامین شود. انتظار می رود افزایش درآمد و شهرنشینی، بهبود شیوه های پس از برداشت و روند توزیع و رژیم غذایی باعث افزایش بیشتر این افزایش شود.

با این حال، سرانه مصرف ظاهری در آفریقا همچنان به کاهش خود ادامه خواهد داد، زیرا پیش‌بینی‌های تولید ممکن است با رشد جمعیت سازگار نباشد. این امر به ویژه برای کشورهای جنوب صحرای آفریقا که بسیاری از کشورها برای تامین نیازهای تغذیه ای خود به غذاهای آبزی وابسته هستند، به ویژه پروتئین های حیوانی و ریز مغذی ها، نگران کننده است.

طبق گزارش سازمان فائو، تولید جهانی آبزیان تا سال ۲۰۳۲ با ۱۰ درصد رشد به ۲۰۵ میلیون تن خواهد رسید که به‌ویژه با توسعه آبزی‌پروری و بهبود شیوه‌های صید تحقق خواهد یافت

این گزارش همچنین سناریویی را ارائه می‌کند که پیامدهای بالقوه پویایی جمعیت را بر عرضه غذای آبزی تا سال ۲۰۵۰ نشان می‌دهد. با توجه به افزایش جمعیت جهان، مصرف ظاهری غذاهای آبزی تا سال ۲۰۵۰ در سطح تخمینی ۲۰.۷ کیلوگرم حفظ شود.

سهم ۷۰ درصدی کشورهای آسیایی در تولید جهانی آبزیان

نکته قابل تامل اینکه در بحث تولید آبزیان گزارشات فائو حاکی از این است که آسیا سهمی ۷۰ درصدی در تولید دارد و پس از آن اروپا و آمریکای لاتین با ۹ درصد سهم، آفریقا با ۷ درصد، آمریکای شمالی با ۳ درصد و اقیانوسیه با یک درصد در جایگاه های بعدی تولید قرار دارند. بن نحوی که تولیدکنندگان اصلی آبزیان بر اساس کشور شامل چین (۳۶ درصد)، هند (۸ درصد)، اندونزی (۷ درصد)، ویتنام (۵ درصد) و پرو (۳ درصد) هستند.

از آن طرف طبق داده های فائو در بحث صادرات نیز کشورهای چین، نروژ، ویتنام، اکوادور، شیلی برترین صادرکنندگان محصولات آبزی در سال ۲۰۲۲-۲۰۲۳ هستند و برترین واردکنندگان آبزیان نیز کشورهای ایالات متحده آمریکا، چین، ژاپن، اسپانیا، فرانسه هستند. آن هم در شرایطی که ارزش تجارت بین المللی محصولات آبزی در مدت نامبرده ۱۹۵ میلیارد دلار بوده است.