متغیرهای تاثیرگذار بر قیمت ذرت

حسین شیرزاد ؛ تحلیل گر و دکترای توسعه کشاورزی

قیمت ذرت تحت تأثیر عواملی مانند قیمت محصولات دامی، هزینه های تولید، قیمت های جایگزین و محیط طبیعی، پیمان های منطقه ای و لجستیک پیشرفته است. تقاضای ذرت به عنوان منبع اولیه خوراک دام، ممکن است در صورت وجود مازاد عرضه یا کاهش تقاضا برای محصولات دامی و کشاورزی کاهش یابد که می تواند منجر به کاهش قیمت ذرت شود.

در سطح بین المللی، عوامل اصلی که بر قیمت ذرت داخلی تأثیر می گذارد، قیمت بین المللی ذرت و قیمت بین المللی انرژی است. با تعمیق تجارت جهانی، موانع بین بازارهای داخلی و بین المللی به تدریج از بین می رود که منجر به افزایش اثرات انتقال بین محصولات کشاورزی بین المللی می شود.

افزایش قیمت انرژی منجر به افزایش هزینه های نهاده های تولید و هزینه های حمل و نقل برای تولید محصولات کشاورزی می شود که در نهایت منجر به افزایش قیمت ذرت می شود . از آنجایی که ذرت یک ماده خام اولیه برای انرژی زیستی است(روابط علّی دوسویه کوتاه مدت بین قیمت نفت خام ، ذرت و قیمت اتانول و ذرت )، افزایش تقاضای انرژی زیستی مانند اتانول ممکن است منجر به افزایش قیمت ذرت شود.

مثلا، سیاست ترویج بیواتانول چین می‌تواند شاخص قیمت جهانی ذرت را تا ۵ درصد و شاخص قیمت جهانی بیواتانول را تا ۴ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش دهد . انرژی های تجدیدپذیر، مانند اتانول زیستی، یک گزینه مهم برای افزایش امنیت انرژی و پایداری محیطی است.

طی دهه های گذشته قیمت واقعی ذرت ۳۱ درصد افزایش یافته است، از ۱۲۷ دلار آمریکا در هر تن در ۱۹۹۴ به ۱۶۷ دلار آمریکا در هر تن در سال ۲۰۲۰ رسید بالاترین قیمت سالانه ذرت در این دوره در سال ۲۰۱۲ (۲۷۱ دلار آمریکا در هر تن) پس از بالاترین قیمت قبلی در سال ۲۰۰۸ (۲۱۷ دلار آمریکا) مرتبط با بحران جهانی غذا مشاهده شد.

نوسانات قیمت در دهه گذشته تا حد زیادی الگوی کود اوره را دنبال می کند . اگرچه قیمت واقعی اوره در ربع قرن گذشته دو برابر شده است (از ۱۱۶ دلار آمریکا در هر تن در ۱۹۹۵ به ۲۴۱ دلار آمریکا در سال ۲۰۲۰ رسیده است). بازار آتی ذرت هم در درجه اول تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند سفته بازی، کارایی اطلاعات، نوسانات قیمت، نقدینگی، سررسید قرارداد و نقش عوامل بنیادی در مقابل معاملات سفته بازی است.

مطالعات نشان می‌دهد که بازارهای آتی برای کالاهایی مانند ذرت، سویا و گندم از نظر اطلاعاتی کارآمد نیستند و به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا سودهای قابل‌توجهی کسب کنند. نوسان قیمت ذرت، به عنوان یک کالای اساسی کشاورزی، به موضوعی تبدیل شده است که برای سیاست گذاران نگران کننده است. افزایش شدید قیمت مواد غذایی در دهه گذشته میلیون ها نفر را به فقر کشانده است نوسانات چشمگیر قیمت ذرت نه تنها درآمد خانوار کشاورزان ذرت را تضعیف می کند، بلکه بر صنایع پایین دستی فرآوری ذرت نیز تأثیر می گذارد و بر عملکرد سالم اقتصاد کلان تأثیر منفی می گذارد.

بی‌ثباتی در قیمت‌های بازار ذرت ممکن است مانع سرمایه‌گذاری کشاورزی، کاهش بهره‌وری کشاورزی و اثرات مخربی بر کشاورزان فقیر شود. به عنوان یک کالای ضروری کشاورزی، قیمت ذرت به طور پیچیده ای با ثبات قیمت سایر محصولات کشاورزی مرتبط است و به عنوان یک “لنگر” برای تضمین ثبات قیمت در بخش کشاورزی عمل می کند. در نتیجه، تثبیت قیمت ذرت اهمیت حیاتی در حفظ ثبات در قیمت محصولات کشاورزی در یک کشور دارد. ذخایر استراتژیک ذرت اگرچه پر هزینه است اما تاکنون توانسته به مهار شوک های قیمتی و افزایش انعطاف پذیری سیستم جهانی غذا کمک کند.

البته طی ۵ سال گذشته قرار گرفتن در آستانه بحران هی سیاسی غذا، رشد بالای درآمد جهانی و الزامات سوخت زیستی باعث پایین آمدن ذخایر جهانی غلات و افزایش حساسیت بازارها به شوک ها شده و متعاقباً ذخایر جهانی ذرت به ۴۰۵ میلیون تن رسانیده، اگرچه چین به تنهایی بیش از نیمی (۵۴درصد) از ذخایر جهانی ذرت را دارد (۲۲۰ میلیون تن)، اما در عین حال چین دومین تولید کننده بزرگ ذرت هم است، اما همچنین واردکننده مهمی هم بشمار می رود، به طوری که ذخایر چین در درجه اول تقاضای داخلی و شوک ها را مهار می کند و بعید است که در بازار جهانی عرضه شود.

سخن پایانی

“آرتورو وارمن “؛ انسان شناس مکزیکی در کتاب” ذرت و سرمایه داری” توضیح می دهد، چگونه ذرت به مثابه یک حرامزاده گیاه شناسی” A ‘botanical bastard’ به تسلط جهانی رسید و با چه مکانیزمی ذرت از سال ۱۴۹۲ در اقتصاد و سیاست جهانی نقش محوری پیدا کرد. اگرچه ذرت به اندازه سایر غذاهای اصلی به خشکی مقاوم نیست، اما زود بالغ می شود و در سطح بالایی از انرژی قرار دارد.

کالری مطلوب، آسان برای آماده سازی، قابل ذخیره سازی و آسان برای پردازش. این ویژگی ها باعث رشد سریع جمعیت شد و ذرت به عنوان منبع اصلی غذا برای فقرا و ناتوان در سراسر جهان شناخته شد. همچنین ذرت تجارت برده در اقیانوس اطلس، استعمار در آفریقا و سرنگونی فئودالیسم در اروپا را تسهیل کرد. وارمن؛ ذرت را “حرامزاده گیاه شناسی” می نامد زیرا تأثیر آن بر جهان متناقض است.

از یک سو باعث افزایش جمعیت و امید به زندگی در میان فقرا شده است. از سوی دیگر، «برای زمین‌داران اروپایی، تجار و بانکداران، مالکان و طبقه متوسط جدید، ثروت ایجاد کرد». ذرت یک موفقیت کشاورزی جهانی است اما برای تکثیر، بذر آن کاملاً به فرآورده های فکری انسان وابسته است . پیش بینی می شود تولید ذرت در سال ۲۰۲۴ با کاهش ۱.۳ درصدی نسبت به سطح سال ۲۰۲۳، با کاهش در برزیل، آفریقای جنوبی، اوکراین و ایالات متحده روبرو شود. با این حال، احتمالاً برداشت های بیشتری در آرژانتین و اتحادیه اروپا وجود دارد.

ذرت یک محصول چند منظوره همه کاره است. اگرچه عمدتاً به عنوان خوراک در سطح جهان استفاده می شود، اما همچنان یک محصول غذایی مهم درسبد غذایی بشریت است. بحران جهانی غذا و پیامدهای بعدی آن، ارتباط متقابل و آسیب پذیری سیستم جهانی کشاورزی-غذایی را برجسته می کند. از نگاهی تاریخی؛ تغییرات آب و هوایی شدید سال ۲۰۱۲ در کمربند ذرت ایالات متحده – بزرگترین صادرکننده ذرت در جهان – به افزایش شدید قیمت جهانی ذرت کمک و نگرانی های امنیت غذایی را در کشورهای واردکننده تشدید کرد.

از آن سال تا کنون نگرانی های سیستم کشاورزی-غذایی نیز در زمینه تغییرات آب و هوایی با افزایش شوک های آب و هوایی (مانند گرما، خشکسالی، سیلابها) و شوک های زیستی (بیماری ها و آفات) افزایش یافته است. چنین نگرانی هایی به هیچ محصول خاصی محدود نمی شود. شرایط آب و هوایی شدید می‌تواند تولید کشاورزی جهانی را در «سبدهای نان» و محصولات عمده (مانند ذرت، برنج، گندم و سویا) به طور همزمان تحت تأثیر قرار دهد و به طور بالقوه منجر به شکست همزمان سبد نان جهانی و ریزش آن شود.