پیش‌فروش سکه؛ ابزار نوین بانک مرکزی برای آرامش بازار
ابراهیم محمدولی؛ رییس سابق اتحادیه طلا و جواهر
بازار طلا و سکه در سال ۱۴۰۴ شرایط حساسی را تجربه می‌کند و بانک مرکزی، با بهره گیری از ابزارهای متنوع، تلاش دارد مدیریت دقیق‌تری بر این بازار داشته باشد.
ترکیب سیاست‌های سنتی مانند حراج و پیش‌فروش سکه با راهکارهای نوین، گامی مهم برای پاسخ به تقاضای واقعی و کنترل حباب قیمت‌ها است.
یکی از عوامل اصلی موفقیت این سیاست، ایجاد و حفظ اعتماد عمومی است. تجربه سال‌های گذشته نشان داده که تحقق وعده‌ها، به‌ویژه تحویل به‌موقع سکه‌های پیش‌فروش‌شده، اساس اعتمادسازی در این بازار است. بانک مرکزی با پایبندی کامل به این اصل می‌تواند اثرگذاری سیاست پیش‌فروش را چند برابر کند و مانع شکل‌گیری دوباره فضای بی‌اعتمادی شود.
نوآوری اخیر این طرح، امکان «بازخرید» سکه‌های پیش‌فروش‌شده است. این قابلیت، انعطاف‌پذیری بالایی به بازار می‌بخشد و باعث می‌شود خریداران با اطمینان بیشتری وارد این فرآیند شوند؛ زیرا هر زمان که نیاز به نقدینگی پیدا کنند، می‌توانند سکه خود را با قیمت توافقی بفروشند.
علاوه بر این، بازار ثانویه‌ای شکل می‌گیرد که افراد خارج از طرح اصلی نیز امکان خرید سکه را پیدا می‌کنند. چنین فرآیندی می‌تواند گردش معاملات را روان‌تر و میزان سفته‌بازی را کمتر کند.
در کنار این سیاست‌ها، بانک مرکزی به سمت راه‌اندازی «سامانه جامع معاملات سکه» پیش می‌رود. این سامانه به خریداران اجازه می‌دهد سکه‌های خود را در کیف پول دیجیتال نگهداری، در هر زمان خریدوفروش کنند و در صورت تمایل، سکه فیزیکی دریافت نمایند. ایجاد چنین بستری، زیرساختی پایدار برای مدیریت عرضه و تقاضا فراهم می‌کند و شفافیت بازار را افزایش می‌دهد.
هدف نهایی این سیاست‌ها، کاهش حباب قیمتی و نزدیک‌کردن قیمت بازار به ارزش واقعی سکه است. تحقق این هدف نه به معنای کاهش الزامی قیمت، بلکه در راستای مقابله با نوسانات غیرمنطقی و محدود کردن فعالیت سوداگران است که از هیجانات کوتاه‌مدت بهره می‌برند.
در مجموع، ترکیب پیش‌فروش، امکان بازخرید و شکل‌گیری بازار ثانویه در بستر سامانه جامع، فرصتی برای افزایش تعادل بازار و بهبود انتظارات فعالان اقتصادی فراهم می‌کند. موفقیت این مسیر اما منوط به اجرای دقیق، پایبندی به تعهدات و توجه مستمر به حفظ اعتماد عمومی است. در این صورت بانک مرکزی می‌تواند نه تنها بر قیمت‌ها اثر بگذارد، بلکه بر ثبات روانی بازار نیز تأثیر مثبت و بلندمدت بگذارد.
پیامدهای کلان اقتصادی سیاست‌های جدید بازار سکه
اجرای سیاست‌های نوین بانک مرکزی در زمینه پیش‌فروش و بازخرید سکه، به‌طور مستقیم بر کنترل نقدینگی و ایجاد ثبات نسبی در بازار اثرگذار است. این سیاست‌ها می‌توانند بخشی از سرمایه‌های سرگردان را از بازارهای پرریسک خارج و به مسیرهای رسمی و شفاف هدایت کنند. نتیجه این روند، کاهش فشار تقاضای هیجانی و محدود شدن دامنه نوسانات غیرمنطقی قیمت سکه خواهد بود.
یکی از مهم‌ترین پیامدهای این رویکرد، افزایش دسترسی بانک مرکزی به داده‌های واقعی بازار است. خریدوفروش از طریق سامانه جامع، امکان رصد دقیق رفتار تقاضا را فراهم کرده و به تصمیم‌گیری‌های آینده در حوزه سیاست پولی و ارزی کمک می‌کند. این داده‌ها، به‌ویژه در مقاطعی که انتظارات تورمی در حال تغییر است، ابزار پیش‌بینی و واکنش سریع محسوب می‌شوند.
امکان بازخرید سکه‌های پیش‌فروش‌شده، مزیت دیگری است که بر نقدشوندگی دارایی اثر مثبت دارد. این قابلیت، خریداران را از نگرانی قفل شدن سرمایه در یک دوره طولانی رها کرده و ورود سرمایه‌های خرد و کلان به بازار را تسهیل می‌کند. همچنین بازار ثانویه‌ای که بر مبنای این طرح شکل می‌گیرد، مسیری برای کسانی خواهد بود که در مرحله اول پیش‌فروش حضور نداشته‌اند اما مایل به خرید سکه هستند.
از منظر ساختار بازار، سامانه‌ای که خریدوفروش دائمی، نگهداری دیجیتال و تحویل فیزیکی را یکپارچه کند، می‌تواند حجم معاملات غیررسمی را کاهش دهد و شفافیت را بالا ببرد. حذف بخشی از این بازار موازی، به‌مرور زمان به تثبیت قیمت‌ها و جلوگیری از دستکاری عمدی آنها کمک خواهد کرد.
در نهایت، پیوند این سیاست‌ها با سایر اقدامات کنترل تورم و مدیریت نقدینگی، می‌تواند به تشکیل چارچوبی پایدار برای مهار نوسانات بازار طلا بینجامد؛ به شرط آنکه استمرار و شفافیت، اساس اجرای آن باشد.
