چرا برق‌ها هر سال زودتر خاموش می‌شوند؟
در بهار ۱۴۰۴، ایران با موجی از قطعی‌های برنامه‌ریزی‌شده برق مواجه شده است، پدیده‌ای که ریشه در ترکیبی از عوامل کوتاه‌مدت و بلندمدت دارد. از یک سو، افزایش بی‌سابقه دما و خشکسالی شدید، صنعت برق را تحت فشار قرار داده و از سوی دیگر، بی‌برنامگی‌های دو دهه گذشته و عدم سرمایه‌گذاری کافی در توسعه زیرساخت‌ها، بحران کنونی را تشدید کرده است.
به گزارش عصراقتصاد، بررسی‌ها نشان می‌دهد که مصرف برق در دو ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۲ درصد رشد داشته است. این افزایش تقاضا در حالی رخ داده که میانگین دمای کشور ۵.۵ درصد بیشتر از پیش‌بینی‌ها بوده و استفاده از کولرهای گازی حتی از فروردین‌ماه آغاز شده است.
خشکسالی و کاهش تولید برق‌آبی
همچنین سال آبی جاری یکی از خشک‌ترین سال‌های نیم قرن اخیر بوده و میزان بارش‌ها ۳۸ درصد کاهش یافته است. این موضوع باعث شده ورودی آب به سدها ۴۰ درصد کمتر از سال قبل باشد و تولید برق‌آبی با اختلال جدی مواجه شود. در حال حاضر، تنها ۲۰ درصد از ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا ذخایر آب برای تابستان حفظ شود.
تعمیرات نیروگاه‌ها و خروج زودهنگام بوشهر
در عین حال، به دلیل مشکلات سوخت‌رسانی در پاییز و زمستان گذشته، تعمیرات برخی نیروگاه‌های حرارتی به بهار موکول شد و این امر ظرفیت تولید را کاهش داد. همچنین، نیروگاه اتمی بوشهر برای تعمیرات دوره‌ای دو ماه زودتر از مدار خارج شده و قرار است تا نیمه خرداد به شبکه بازگردد.
بی‌برنامگی‌های بلندمدت و کمبود سرمایه‌گذاری
در این میان، نمایندگان مجلس و کارشناسان صنعت برق تاکید می‌کنند که عدم برنامه‌ریزی صحیح در دو دهه گذشته عامل اصلی بحران کنونی است. به گفته اکبر رنجبرزاده، نماینده مجلس، «مسئولان گذشته برای نیاز امروز برنامه‌ریزی نکردند.» همچنین، دولتی بودن صنعت برق و نبود بازار شفاف، مانع جذب سرمایه‌گذاری خصوصی شده است.
رنجبرزاده، با اشاره به چالش صنعت برق و قطع برق کشور و با بیان اینکه قطعی برق ۲ عامل اصلی دارد، گفته است: یکی اینکه از دهه‌های گذشته تا کنون برای این ناترازی ها پیش بینی‌های لازم برای میزان مصرف برق نشده و در همین راستا تدابیر درستی انجام نشده و سرمایه گذاری برای آن نشده است.
وی تاکید کرده است: وقتی منبع تولید را نادیده می‌گیریم و برای آن، مصرف در نظر می‌گیریم طبیعتاً مصرف از منبع بالا می‌زند.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی همچنین توسعه صنعتی در سال‌های اخیر را یکی دیگر از دلایل افزایش مصرف برق در کشور دانسته و افزوده است: مصارف خانگی، صنعتی، کشاورزی و خدماتی برق به شدت افزایش یافت. وسایل مورد نیاز خانگی حتی در روستاها به نسبت گذشته افزایش یافت.
رنجبرزاده اضافه کرده است: ما برای این مصارف، منبع تولید جدید برق نداشتیم و منابع تولید همان گذشته است. از طرف دیگر برخی از منابع تولید برق بخصوص منابع برق آبی به دلیل کمی سطح آب سدها، کاهش یافته است.
وی استفاده از کولرهای گازی غیراستاندارد را یکی دیگر از دلایل مصرف زیاد برق دانسته و افزوده است: همچنین ناوگان خطوط برق ما معیوب، قدیمی و نوسازی نشده است و موجب هدر رفت انرژی می‌شود.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه سازمان بهینه سازی مصرف سوخت با مدیریت اصولی می‌تواند مصرف برق را کاهش دهد، گفته است: در برنامه هفتم توسعه به صرفه جویی در مصرف برق اشاره شده و با مدیریت اصولی می‌توان تا ۲۵ درصد مصرف را کاهش داد.
تولید غیرمجاز رمزارز و مصرف غیربهینه
از سوی دیگر، برآوردها نشان می‌دهد که ۳ تا ۵ هزار مگاوات از برق کشور صرف تولید غیرمجاز رمزارز می‌شود، معادل تولید یک نیروگاه بزرگ. این در حالیست که شدت مصرف انرژی در ایران بسیار بالاست و مدیریت مصرف به‌درستی اجرا نشده است.
راه‌حل‌های پیش‌رو
برای کاهش بحران، راهکارهایی مانند توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر (به ویژه خورشیدی و بادی)، تشکیل سازمان بهینه‌سازی مصرف انرژی، و مقابله با ماینرهای غیرمجاز مطرح شده است. با این حال، تا تحقق این برنامه‌ها، قطعی‌های برق در تابستان ۱۴۰۴ ممکن است به ۲۴ هزار مگاوات برسد، رقمی که هشداردهنده است.
در هر صورت، بحران برق بهار ۱۴۰۴ نتیجه ترکیبی از اقدامات نسنجیده گذشته و چالش‌های آب‌وهوایی است. بدون اصلاح ساختار صنعت برق و افزایش سرمایه‌گذاری، این مشکل در سال‌های آینده نیز ادامه خواهد یافت.
